ادبیات تحقیق

۲-۱- پیشینه تحقیق

بررسی پیشینه پژوهش، نه تنها پژوهشگر را از نظر تشخیص و تعریف متغیرها و عملیاتی کردن آنها، بلکه در تشخیص و چگونگی ارتباط متغیرهایی که هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ علمی مهم است را یاد می‌دهد.
هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق عبارتست از:
۱- برقراری ارتباط منطقی میان اطلاعات پژوهشهای قبلی با مساله تحقیق
۲- آشنایی با چارچوب نظری و یا تجربی مساله تحقیق
۳- آشنایی با روش های تحقیق مورد استفاده در پژوهشهای گذشته.
(خاکی، ۱۳۸۲، ۱۶۸، ۲۷)

۲-۱-۱- پیشینه تحقیق در سطح جهان

افت تحصیلی یکی از مشکلاتی است که معمولاً نظامهای آموزشی و پرورشی جهانی با آن دست به گریبانند و در حقیقت آفتی است که به محصول آموزشی و پرورشی کشورها لطمه می‌زند و کارایی و بهره وری^[۳] نظامها را با نقصان روبرو می‌سازد.
یک بررسی انجام شده در ایالات متحده امریکا نشان می‌دهد که سه دسته از عوامل مهم در ترک تحصیل دانش آموزان دخالت داشته است.
۱- عوامل مربوط به درون مدرسه شامل ضعیف بودن در درس، عدم سازگاری معلم با پسران، اخراج شده، مردود شدن و به درد نخوردن مدرسه برای دانش‌آموزان

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- حاملگی زودرس برای دختران ( که البته مشخص نشده است در درون مدرسه بوده است یا خانواده یا در جامعه) و ازدواج و تشکیل خانواده برای دختران و زندگی با یکی از والدین
۳- مسائل اقتصادی شامل اشتغال به کار دانش‌آموزان، تعهدات اقتصادی در خانواده برای دانش‌آموز خصوصا برای پسران. (صفوی ۱۳۶۵ ،۴۵)
هافمن در سال ۱۹۸۹ با تحقیقی در مورد اشتغال مادران و وضعیت فرزندان، خاطر نشان می‌سازد که دختران مادران شاغل از پیشرفت تحصیلی و سازگاری اجتماعی و استقلال بیشتری برخوردارند.
همچنین پسران مادران شاغل در مقایسه با پسران مادران غیرشاغل از سازگاری اجتماعی و استقلال بالاتری بهره‌مندند.در خانواده‌های بسیار فقیر پسران مادران شاغل در آزمونهای شناختی و هوشی نمرات بالاتر از پسران مادران غیرشاغل دارند در ضمن مادران طبقه متوسط نسبت به مادران طبقات پایین‌تر، می‌توانند معلم بهتری برای فرزندان خود باشند و تحریک ذهنی گسترده‌‌تری برای آنها فراهم سازند. در مورد اثرات تلویزیون در وضعیت تحصیلی فرزندان، دو محقق به نام فیلیپ نیومن و باربارانیومن با فرا تحلیل یا تحلیل نتایج ۲۳ تحقیق، عنوان می‌کنند که پیشرفت تحصیلی در میان کودکانی که در هفته، ۱۰تا۱۵ ساعت تلویزیون تماشا می‌کنند در بالاترین حد است (در مقایسه با کودکانی که کمتر از ۱۰ ساعت تماشا می‌کنند) و سپس با افزایش تماشا از ۲۰ تا ۴۰ ساعت در هفته، میزان پیشرفت تحصیلی به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. در هندوستان هم بر اساس گزارش گروه مشاوران یونسکو( ۱۳۶۹، ترجمه مشایخ) دانش‌آموزان بیشتر به علت کمبود لباس و عدم امکانات و شهریه ترک تحصیل می‌‌کنند. بر اساس آمار منتشره، ۳۰ درصد ترک تحصیل زنان یا دختران بر اثر عدم علاقه والدین به تحصیل آنها بوده است. در مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز(پاییز سال ۷۲-۷۱) آمده که : در پژوهشی که در انگلستان صورت گرفته است، نشان داده شده که شغل پدر به عنوان شاخص طبقه اجتماعی، بالاترین همبستگی را با پیشرفت تحصیلی در تمام سطوح پیش دانشگاهی داشته است.(حاجی‌زاد،۱۳۸۲، ۷۱ الی ۶۸)
البته برخی از راهبردهای موفقیت‌آمیز در کشورهای آسیا و اقیانوس آرام ظهور جنبش‌هایی برای مبارزه با «افت تحصیلی» بیان خواهد شد.

۲-۱-۲- پیشینه تحقیق در ایران

در ایران در زمینه افت تحصیلی تحقیقات و پژوهشهای زیادی در استانها و شهرهای مختلف صورت گرفته است و این نشانگر جدی بودن مسأله فوق است که اذهان غالب اندیشمندان، خصوصا مسئولین آموزش و پرورش را به خود جلب کرده است. در این قسمت به عنوان نمونه، چند مورد از پژوهشهای انجام شده که در پایان‌نامه‌ها آمده است آورده خواهد شد:
مرضیه وفادار مرادی در سال ۱۳۷۷ تحقیق به نام بررسی نگرش دبیران و دانش‌آموزان نسبت به عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان در نظام جدید آموزش متوسطه در دبیرستانهای دخترانه مشهد انجام داده است این پژوهش در پی شناخت عوامل مربوط به ساختار و محتوای نظام جدید آموزش متوسطه بوده که زمینه لازم را برای افت تحصیلی دانش‌آموزان فراهم کرده است. فرضیه‌هایی که بدین منظور تدوین شده، عبارتند از:
۱- بین شیوه‌های برنامه‌ریزی دروس در نظام جدید آموزش متوسطه و افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۲- بین تغییرات مکرر آیین نامه‌ها و دستورالعملهای اجرایی نظام جدید آموزش متوسطه با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۳- بین حجم زیاد و سنگین دروس با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۴- بین شیوه‌های سنتی تدریس و افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
۵- بین عدم تمایل دانش‌آموزان ضعیف نسبت به ادامه تحصیل در شاخه کارودانش و فنی‌وحرفه‌ای با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.
نتایج این تحقیق نشان داده است که غیر از فرضیه دوم، بقیه فرضیه‌ها تأیید شده است.
نمونه‌گیری در این پژوهش با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیر تصادفی خوشه‌ ای انجام شده و روش به کار رفته در این تحقیق از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه دبیران شاغل در دبیرستانهای دخترانه نظام جدید و کلیه دانش‌آموزان دختر مشغول به تحصیل در این دبیرستانها که حداقل ترم چهارم و بیشتر بوده و در یک یا چند درس افتاده‌اند و همچنین برای مستند‌سازی فرضیه‌های تحقیق از آزمون مجذور کا (خی دو) استفاده شده است.(وفادار مرادی، ۱۳۷۷، ۶۷)
پژوهش دیگری توسط بهرام مجیدی در سال ۱۳۷۵ در شهرستان میانه صورت گرفته که موضوع آن، بررسی رابطه بین برخی از ویژگیهای اجتماعی- اقتصادی خانواده با موفقیت و افت تحصیلی دانش‌آموزان سوم راهنمایی شهرستان میانه است. پژوهش حاضر که به روش پیمایشی انجام شده، از روش همبستگی برای بررسی رابطه میان متغیرها استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان سوم راهنمایی شهرستان میانه در سال تحصیلی ۷۵-۷۴ بوده است و از بین جامعه آماری، تعداد ۳۶۰ نفر از دانش‌آموزان(۱۸۰ دانش‌ آموز موفق و ۱۸۰ دانش‌آموز ناموفق) به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. تعداد ۱۷۴ نفر در گروه موفق و تعداد ۱۶۴ نفر در گروه ناموفق به پرسشنامه‌ها پاسخ دادند. اطلاعات گردآوری شده به صورت جداول متعدد ارائه و از آزمون همبستگی مجذور‌کای و ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که : بین سواد پدر، سواد مادر، درآمد خانواده، شغل پدر، تعداد اعضاء خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه وجود دارد. امّا بین محل سکونت والدین، اشتغال مادر، چندمین فرزند خانواده بودن با افت تحصیلی فرزندان رابطه معنی‌داری وجود ندارد. (مجیدی، ۱۳۷۵ ،۶۸)
حسن دلاکه در سال ۱۳۸۰ تحقیقی تحت عنوان «تحلیل عوامل موثر بر دانش‌آموزان در معرض افت تحصیلی از دیدگاه معلمان مدارس ابتدایی تهران» انجام داده است در این تحقیق ۷ عامل مهم یعنی، آموزشی، رفتاری، اجتماعی، اقتصادی، خانواده، حضور تکرار پایه در یک سال که بر دانش‌آموزان در معرض خطر افت تحصیلی موثر هستند تحلیل شده است. در این تحقیق آمده است: به نظر معلمان بهترین راهبردهای جلوگیری از شکست تحصیلی راهبردهای آموزشی است. با بررسی تحقیقات اخیر موثرترین ویژگیهای دانش‌آموزان در معرض خطر افت تحصیلی شناسایی شد. (دلاکه، ۱۳۸۰ ،۸۴)
تذکر: با مراجعه نگارنده به بخش تحقیقات و کتابخانه شهرستان ساری که مرکز استان مازندران است و با بررسی بیش از ۲۰ پایان‌‌نامه در مورد افت تحصیلی، مشخص شده است که غالب آنها جنبه روان‌شناختی داشته و در حد کارشناسی است و محققان آنها غالبا از رشته مشاوره و علوم تربیتی بوده‌اند و پایان‌نامه‌ای که بادیدگاه جامعه‌شناختی نوشته شده باشد به چشم نخورد.
ارتباط نگرش با رفتار نیز همواره مورد توجه پژوهشگران علوم اجتماعی بوده است. نجفی‌زند(۱۳۷۰)
در تحقیقی تحت عنوان: بررسی نگرش معلمان نسبت به موقعیت آموزشی (روابط معلم-شاگردی) و میزان موفقیت آنان از نظر دانش‌آموزان و مدیران نتیجه می‌گیرد که:
۱) نگرش معلمان با روابط معلم و شاگردی در کلاس و همچنین با نحوه عملکرد آنان در محیط آموزشگاه و در رابطه با همکاران و مسئولان و نمودهای رفتاری که دال بر علاقمندی به امر تدریس است، همبستگی معنادار نشان می‌دهد.
۲)میان نگرش معلمان نسبت به دانش‌آموزان با ارزشیابی دانش‌آموزان و مدیران از میزان کارآیی آنان رابطه معنادار وجود دارد.
۳)معلمانی که زن هستند و یا در دوره ابتدایی تدریس می‌کنند در مقایسه با معلمان مرد، آنهایی که در دوره راهنمایی تدریس می‌کنند، نسبت به دانش‌آموزان از نگرش مثبت‌تری برخوردارند.
۴)علاوه بر ارتباط نگرش معلمان با عملکرد آنان در محیط آموزشگاه، میان نگرش آنان نسبت به دانش‌آموزان با ارزشیابی دانش‌آموزان و مدیران از میزان کارآیی آنان نیز رابطه معنادار مشاهده گردیده است. (ساکی، ۱۳۷۳ ،۱۳۱-۱۳۰)

۲-۲- مفهوم آموزش و پرورش

«مطالعه تحول معنای Education ^[۴]در زبانهای مغرب زمین نیز آموزنده است. ریشه این لغت که در زبان فارسی به «تربیت»، «تعلیم و تربیت»،«پرورش»و «آموزش و پرورش» ترجمه می‌شود، در زبان لاتین به معنی کشت نباتات، پرورش حیوانات، تغذیه و تعلیم اطفال به کار رفته است. باید اضافه شود که تا حدود نیمه قرن هفدهم آکادمی فرانسه، تربیت آدمی را فقط در معنای تعلیم او به کار می‌برده است.«مراقبت از تعلیم اطفال اعم از اینکه متوجه تمرین روح یا ورزش جسم باشد» امّا لیتره بین عمل (پرورش کودک و نوجوان) و نتایج آن (عادت مکتسبه) فرق قائل می‌شود. در نظر او کسب عادت فکری چیزی و توسعه خصایل اخلاقی چیز دیگر است.»(شکوهی، ۱۳۷۵، ۲۱)
امّا کلمه Education در حال حاضر در ادبیات مربوطه در سطح بین‌‌‌اللملی به چهار معنا به کار می‌رود: به معنای موسسه یا نهاد(الف)، به معنای عمل یا تأثیر (ب)، به معنای محتوا (ج)، به معنای نتیجه یا محصول (د).
-تعلیم و تربیت به معنای موسسه یا نهاد، به مجموعه ساختهایی اطلاق می‌شود که در زمان معینی در یک کشور یا در گروهی از کشورها، غایتشان تربیت افراد ملت است، طبق مقررات بیش و کم دقیقی کار می‌کنند در لحظه معینی از تاریخ خصوصیات نسبه ثابتی دارند.
-عنوان عمل یا نفوذ متأثر از تعریفی است که در آغاز قرن حاضر (۱۹۱۱) دورکیم از تعلیم و تربیت کرد و از این طریق طرز فکر تربیتی چندین نسل از مربیان را تحت تأثیر قرار داد.
-در معنای محتوا در اولین تقرب برآنچه «برنامه» نامیده می‌شود منطبق است. برنامه غالبا و تقریبا منحصرا به مجموعه‌ای از معارف کسب کردنی راجع است. امّا تعلیم و تربیت به معنای علمی از مفهوم برنامه هم فراتر می‌رود.
-تعلیم و تربیت به عنوان «محصول» اثری است که در چهارچوب تعلیم و تربیت به معنای «نهاد» و از طریق توسل به تعلیم و تربیت در معنای «محتوا» بر تعلیم و تربیت به معنای«عمل و تأثیر» مترتب می‌شود و شایستگی و کارآیی فارغ‌التحصیلان نظام آموزشی مبین آن است. (همان،۲۶-۲۵)
پستالزی^[۵] مربی و روانشناس تربیتی اواخر قرن۱۸ و اوایل قرن ۱۹ و بانی آموزشگاههای نو می‌گوید:
«تربیت عبارتست از رشد طبیعی، تدریجی و هماهنگ کلیه استعدادها و نیروهای موجود و مکتوم در انسان»
هربارت^[۶] مربی و فیلسوف آلمانی اوایل قرن ۱۹ می‌گوید:
«تعلیم و تربیت عبارتست از مراقبت از کودک و تعلیم معلوماتی که او را صاحب هنر و مهارت و فضیلت و تقوی نماید و هدف از این تبلیغات باید دستیابی به کمال شخصیت یعنی اعتدال و هماهنگی جسم و روح را فراهم سازد»
فروبل^[۷] مربی بزرگ آلمانی قرن ۱۹ به تبعیت از فلسفه طبیعت دوستی یا ناتورالیسم رومانتیک روسو و نظریات پستالزی معتقد است که فلسفه تربیت همان «رشد و تکامل نیروها و استعدادهای بالقوه موجود در نهاد آدمی است» وی معتقد است که مراحل مختلف رشد از یکدیگر جدا و متمایز نیستند و این همان نظر « ژان ژاک روسو» در کتاب معروف امیل است. زیرا ژان ژاک روسو که منبع الهام پستالزی، هربات و فروبل بود، تربیت را رشد نیروهای طبیعی فردی طفل می‌داند که آموزش و پرورش باید خود را با قوای طبیعی و استعدادهای ذاتی و متفاوت کودکان سازگار سازد. به عبارت دیگر روسو معتقد است که توجه به علائق و تمایلات طبیعی و کنجکاوی و حرکات و فعالیت طفل باید محور آموزش و پرورش واقع گردد. (نیک‌زاد، ۱۳۷۵، ۱۱الی ۷)
امّا دورکیم^[۸] جامعه‌شناس معروف فرانسه که یکی از مراجع بزرگ «تعلیم و تربیت » می‌گوید:
«تربیت عملی است که نسلهای بزرگسال بر روی نسلهایی که هنوز برای زندگانی اجتماعی پخته نیستند انجام می‌دهند و هدف آن این است که در کودک شماری از حالات جسمانی و عقلانی و اخلاقی برانگیزد و پرورش دهد که جامعه سیاسی بر روی هم و نیز محیط ویژه‌ای که فرد به نحو خاصی برای آن آماده می‌شود اقتضاء می‌کنند» از این تعریف چنین بر می‌آید که تربیت اجتماعی کردن روشمند نسل جوان و وسیله‌ای است برای جامعه که با آن کودکان شرایط اساسی بقای خود را فراهم می‌سازد. (دورکیم ، ۱۳۷۶ ،۴۸)
البته دورکیم معتقد است که عمل تربیت که بزرگترها در حق کوچکترها انجام می‌دهند عمدتا بر محور «وجدان جمعی» به منظور اجتماعی بار آوردن افراد لازم‌التعلیم است. (نیک‌زاد، ۱۳۷۵، ۹)
امّا آخرین تعریف از آموزش و پرورش را از دیدگاه دکتر فومنی در اینجا می‌آوریم:

نمودار۴-۳: توزیع فراوانی وضعیت تاهل پاسخگویان ۹۰
نمودار ۴-۴: سطح تحصیلات پاسخگویان ۹۱
نمودار ۴-۵: وضعیت اشتغال پاسخگویان ۹۲
نمودار ۴-۶: تعداد وسیله نقلیه تحت تملک خانواده ۹۴
نمودار ۴-۷: وضعیت مسکن پاسخگویان ۹۵
فصل اوّل
کلّیات تحقیق
مقدمه
همگام با افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی، شاهد افزایش تولید وسایل حمل و نقل و استفاده گسترده از آنها به ویژه در شهرهای بزرگ می باشیم. با این حال صنعت حمل و نقل همچون سایر دستاوردهای بشری، علی رغم فراهم نمودن تسهیلات و آسایش های فراوان برای زندگی راحت انسان، عوارض و مشکلات بسیاری مانند تصادفات، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و راه بندان های طولانی به همراه داشته است. در نگاه کلی بهره برداری و بهره وری مناسب و مطلوب از کلیه تسهیلات نوین، نیاز به تدوین قوانین و مقرراتی متناسب با امکانات و شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی هر اجتماعی دارد.

بی توجهی به مقررات راهنمایی و رانندگی و قانون گریزی، همواره یکی از علل بروز مشکلات، معضلات و حوادث ترافیکی در بسیاری از جوامع می باشد که بنا بر بافت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی جوامع میزان آن متفاوت است. آمار حوادث ترافیکی در ایران موید میزان بالا و غیرمتعارف تخلفات رانندگی در ایران است که هر ساله زیان های جبران ناپذیر اقتصادی و آسیب های اجتماعی را باعث می گردد. اگر چه در بروز تخلفات رانندگی عوامل مختلفی دخیل هستند اما طبق بررسی ها عامل انسانی، به عنوان اصلی ترین علت حوادث ترافیکی در ایران، گزارش شده است. عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی ریشه درفرآیند اجتماعی شدن شهروندان و عدم نهادینه شدن قوانین اجتماعی در جامعه ی شهری دارد. بنابراین ریشه یابی علل تخلفات رانندگی در شهری چون اصفهان که حجم زیادی از وسایل نقلیه در معابر آن جریان دارد، می تواند گامی در جهت کاهش مشکلات سیستم حمل و نقل درون شهری کشور باشد.
بیان مساله
رشد شهرنشینی در جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است. این امر نیاز به استفاده از وسایل حمل و نقل را بیشتر می نماید. وسایل حمل و نقل موتوری با ویژگی ها و پتانسیل های خود دسترسی سریع و راحت به فواصل دور و نزدیک را ممکن نموده اند. اما عوارض و مشکلاتی مانند تصادفات، آلودگی هوا، سروصدا و راه بندان های طولانی مدت را به همراه داشته است.
یکی از مشکلات اساسی که در اصفهان مشاهده می شود و روزانه هزاران نفر را در خود گرفتار می کند، مشکل “تراکم ترافیک شهری” می باشد. تراکم ترافیک به عنوان یک مشکل مشترک در شهرهای بزرگ جهان شناخته شده است و کارشناسان حمل و نقل و ترافیک، انسان، وسایل نقلیه و شبکه معابر را از عوامل موثر در عرصه ترافیک شهری می دانند و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی از طرف انسان (به عنوان عامل فعال و با شعور این سیستم) از علل انسانی اساسی این پدیده شهری بیان گردیده است.
مطالعات انجام شده در خصوص زمینه ها و عوامل بروز تخلفات ترافیکی در کشورهای مختلف، نشان می دهد که در همه کشورها خصوصاً در کشورهای توسعه یافته، عوامل بروز تخلفات بیشتر به ویژگی های شخصیتی رانندگان و هنجارهای غالب اجتماع برمی گردد. از سایر عوامل موثر بر بروز تخلفات و رفتارهای پرخطر در این کشورها می توان به عواملی همچون: عدم آگاهی از عواقب تخلف، ریسک پذیری، قدرت نمایی، میل به قانون شکنی، بی اعتمادی به قانون، عادات نادرست فرهنگی، خشم و عصبانیت، نادرست بودن طرح هندسی مسیر، نقص قوانین، عدم اجرای قوانین، برخورد نامناسب با متخلفان، نظارت نامناسب و احتمال پایین شناسایی تخلفات، وجود زمینه های چانه زنی با پلیس و عدم قطعیت مجازات ها اشاره نمود.
عامل انسانی از دیدگاه علوم مختلفی چون روانشناسی، جامعه شناسی، علوم تربیتی و بهداشت قابل بررسی است. در این مطالعه از دیدگاه جامعه شناسانه به آن نگریسته می شود. یکی از مباحث مهم در جامعه شناسی معاصر، بحث شهروندی و به دنبال آن اخلاق شهروندی می باشد. اخلاق شهروندی محصول زندگی شهری است. به طور خلاصه شهروند، فردی است که در شهر زندگی می کند، از امکانات شهر بهره می برد و در مقابل شهر و دیگر شهروندان دارای مسئولیت می باشد. اخلاق شهروندی عبارت است از وظایف و تعهداتی که هر شهروند در قالب رفتارهای اجتماعی نسبت به نهادهای اجتماعی و سایر شهروندان دارد.
از دیدگاه جامعه شناسی، یک جنبه از علل انسانی تخلفات رانندگی، ریشه در اخلاق ترافیک شهروندان دارد. منظور از اخلاق ترافیک شهروندان میزان تعهد و پایبندی افراد به قوانین و مصوبات وضع شده از جانب متولیان حمل و نقل و ترافیک و مسئولین راهنمایی و رانندگی می باشد.
ذکر این نکته نیز حائز اهمیت می باشد که ارتکاب تخلف از جانب رانندگان می تواند دو دلیل عمده داشته باشد. گاه رانندگان به دلیل فراموش کردن برخی قوانین، عدم آشنایی با محیط و یا خطای دید و ندیدن علائم رانندگی و همچنین به دلیل عدم آگاهی از قوانین جدید مرتکب تخلف می شوند که به عنوان تخلفات سهوی معرفی شناخته می شوند. اما در برخی موارد شهروندان نسبت به این قوانین آگاهی دارند ولی به دلایلی نسبت به آنها بی تفاوت می باشند. این امر ناشی از ضعف اخلاق ترافیک شهروندی در بین رانندگان شهری است. ضعف و یا فقدان اخلاق ترافیک شهروندی می تواند نقش تعیین کننده ای در بروز کجرفتاری های اجتماعی از جمله تخلفات رانندگی داشته باشد. بنابراین در این تحقیق تلاش می شود تا با شناسایی و سنجش عوامل موثر بر اخلاق ترافیک شهروندی، علل تخلفات رانندگی را ریشه یابی نموده و به دنبال آن گامی جهت ارتقاء اخلاق ترافیک شهروندی به منظور برقراری نظم شهری برداشته شود.
۱-۳- اهداف
۱-۳-۱- هدف اصلی
سنجش رابطه بین اخلاق ترافیک شهروندی و میزان تخلفات رانندگی درشهر اصفهان
۱-۳-۲- اهداف فرعی
سنجش میزان تعهدات اجتماعی شهروندان اصفهانی در رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی.
ارائه راهکارهایی جهت ارتقاء سطح اخلاق ترافیک شهروندی و افزایش رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی.
۱-۴- ضرورت و اهمیت
انجام این تحقیق با هدف و منظور شناسایی انگیزه و علل عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی به عنوان یکی از نمادهای کجرفتاری اجتماعی می باشد. مطالعات متعددی برپدیده ترافیک شهری انجام شده است که بیشتر آنها در قلمرو مهندسی راه صورت گرفته است. البته در بیشتر مطالعات انجام شده، انسان به عنوان یک عامل موثر در ایجاد پدیده ترافیک شهری مطرح شده است. در مطالعاتی که بر روی عامل انسانی پدیده ترافیک شهری صورت گرفته است، بیشتر بر روی رفتار انسان و از بعد روانشناسی بوده است. از آنجایی که این تحقیق با دید جامعه شناختی به این مساله نگاه می کند، می تواند انسان را در قالب الگوهای رفتارشهری، قوانین و کنش های متقابل نمادین با دیگران مورد بررسی قرار دهد. در واقع مطابق با نظریه های جامعه شناسی هر پدیده اجتماعی توسط علل اجتماعی مورد تبیین و توضیح قرار می گیرند. بنابراین تفاوت این مطالعه در مقایسه با سایر مطالعات دیگر، مدنظر قراردادن رفتارهای انسان براساس ساختارهای اجتماعی و فرهنگی و تاثیر متقابل انسان و کلیه ساختارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه می باشد.
۱-۵- سوالهای تحقیق
۱-۵-۱- سؤال اصلی
چه رابطه ای بین اخلاق ترافیک شهروندی و عدم رعایت قوانین رانندگی (تخلفات رانندگی) در شهر اصفهان وجود دارد؟
۱-۵-۲- سوال های فرعی
١ – اخلاق ترافیک شهروندی چیست؟ عوامل مؤثر بر آن کدام است؟
٢ – بین اخلاق ترافیک شهروندی و عدم رعایت قوانین رانندگی(میزان تخلفات راهنمایی و رانندگی) چه رابطه ای وجود دارد؟
٣ – عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر میزان تخلفات رانندگی کدامند؟
۱-۶- فرضیه ها
۱-۶-۱- فرضیه اصلی
به نظر می رسد بین اخلاق ترافیک شهروندی و عدم رعایت قوانین رانندگی(میزان تخلفات رانندگی) رابطه معناداری وجود دارد.
۱-۶-۲- فرضیه های فرعی
به نظر می رسد بین تحصیلات فردی و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
به نظر می رسد بین اطلاعات رسانه ای افراد و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
به نظر می رسد بین الگوپذیری افراد و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
به نظر می رسد بین تعهدات اجتماعی افراد و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
به نظر می رسد بین سرمایه اجتماعی و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
به نظر می رسد بین میزان آشنایی رانندگان با قوانین شهری و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
به نظر می رسد بین سابقه سکونت در شهر و میزان تخلفات رانندگی رابطه وجود دارد.
۱-۷- کاربردهای تحقیق
۱-ریشه یابی علل تخلفات راهنمایی و رانندگی و عدم رعایت قوانین و مقرارت راهنمایی و رانندگی شهر اصفهان که حجم زیادی از وسایل نقلیه در معابر آن جریان دارد.
۲- کاهش مشکلات و معضلات موجود در سیستم حمل و نقل درون شهری اصفهان.
۳- ارائه راهکار به معاونت راهورناجا جهت وضع قوانین و دستورالعملهای کارآمد باهدف رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی توسط شهروندان.

الف چکی را در وجه ب صادر و ب آنرا با ظهرنویسی در اختیار ج قرار می‌دهد. ج به عنوان دارنده علیه الف طرح دعوا نموده و خواستار مطالبه وجه مندرج در چک می‌شود.
در اینجا ممکن است الف دفاع نماید که وجه مذکور را به ب پرداخت نموده و قرار بوده که ب اصل چک را به وی مسترد دارد اما بر خلاف توافق عمل نموده و آنرا ظهرنویسی و در اختیار ج قرار داده است و خواستار جلب ب به دادرسی شود تا در نهایت دادگاه یا ب را در حق ج محکوم نموده و حکم به برائت الف دهد یا در ضمن محکوم کردن الف در حق ج، به دعوای الف در حق ب رسیدگی و ب را هم در حق الف محکوم نماید، در این خصوص باید گفت دعوای جلب ثالث از سوی خوانده به عنوان دفاع وجاهتی ندارد و طرح این دعوا با حمایتهایی که قانونگذار از دارندگان اسناد تجاری می کند معارض می‌باشد. زیرا شخص ج ادعایی را به طرفیت ب مطرح نکرده است و ضمناً الف نمی‌تواند به روابط شخصی خود با ظهرنویس در مقابل ج به عنوان دارنده استناد نماید و آن را به عنوان ایراد مطرح نماید، چون اصل عدم توجه ایرادات است.
بنابراین در این موارد دادگاه الف را در حق ج محکوم می کند. در نهایت الف می‌تواند به موجب طرح دعوای جداگانه و مستقلی علیه ب با اثبات موضوعات پیش گفته و به عنوان دارا شدن بلا جهت محکومیت وی را خواستار شود.

اما ممکن است خوانده اهداف دیگری از جلب ثالث داشته باشد.
به عنوان مثال خوانده شخص الف (صادرکننده) دفاع نماید که وجه مندرج در چک یا قسمتی از آن را مثلاً به x داده تا وی برود و شخصاً به ج به عنوان دارنده (خواهان) بدهد و مدعی شود که وجه مندرج در چک را نه به شخص ب بلکه مستقیماً به شخص ج پرداخت نموده است. و خواستار جلب شخص x که پول را مستقیماً از الف گرفته و به ج داده شود.
یا اینکه الف مدعی گردد که وجه مندرج در چک را به ب پرداخت نموده است و ج هم از این امر آگاه است و خواستار جلب ب به دادرسی می‌شود تا با اثبات آگاهی ج از این امر از پرداخت وجه به ج به این عنوان که وی دارنده با حسن نیت نیست و نباید از وی حمایت شود، معاف گردد.
در این قبیل موارد که خوانده دعوی جلب ثالث را به نحو مستقل مطرح ننموده و به عبارتی ادعای مستقل ندارد و ثالث را از این جهت به دادرسی فرا می‌خواند که ادعای خود را تقویت نماید. همچنین طرح دعوای راجع به اسناد تجاری نافی دفاع صادرکننده سند تجاری در ایرادات شرایط شکلی سند تجاری که به شکل و ظاهر سند مربوط است و ایرادات مربوط به عدم اهلیت و فقدان شرایط اساسی صحت معاملات و ایرادات مربوط به اخذ مجرمانه و مغرضانه سند تجاری بوسیله دارنده آن نخواهد بود. بنابراین در صورتی که صادرکننده در مقابل اصل غیرقابل استناد بدون ایرادات به استثنائاتی مانند مراتب فوق‌الذکر استناد جوید چه در مقام دفاع یا در مقام دعوی جلب ثالث مطرح نماید قابلیت استماع دارد. در واقع اگر چه در ماده ۲۴۹ ق.ت. حق طرح دعوا برای دارنده سند تجاری نسبت به کلیه‌ی مسئولین (ضامن و ظهرنویس) و مدیون (صادرکننده) به نحو اختیار برای همه یا یکی از آنان محفوظ است و این در راستای اصول حاکم بر اسناد تجاری و از جمله اصل استقلال امضاءها، اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات، اصل تجریدی بودن روابط صاحبان امضاء می‌باشد هر چند طرح دعوای جلب ثالث در صورتی که به تبعیت از ماده ۲۴۹ ق.ت. و رعایت سند تجاری و اوصاف حاکم بر آن با اصول حاکم بر اسناد تجاری متعارض می کند اما در صورت قانونی ‌بودن درخواست از جمله در شمول استثنائات و خصوصاً در مانحن‌فیه تقویت دعوی به هر طریقی قابل استماع است. در واقع یکی از استثنائات در دعاوی اسناد تجاری ادعای جلب ثالث با عنوان تقویت دعوی پذیرش مقررات آیین دادرسی مدنی در دعاوی تجاری می‌باشد. ضمن اینکه در این دعوا مقررات خاص ق.آ.د.م. راجع به دعوای جلب ثالث با جهت تقویت دعوا باید رعایت شود.
قابل ذکر است شخص ثالثی که به دادرسی جلب می‌شود خوانده محسوب و تمام مقررات راجع به خوانده درباره او جاری خواهد بود.
«در خصوص واخواهی آقای الف و آقایان ب و ج به دادنامه شماره ۱۲۸۱/۸۵ مشعر بر محکومیت تضامنی خوانده‌گان به پرداخت مبلغ … ریال وجه پنج فقره چک و خسارات قانونی در حق آقای د و دادخواست دیگر وی بعنوان جلب ثالث به طرفیت آقای «م» به خواسته استرداد لاشه چکهای موضوع دعوی به لحاظ پرداخت مبلغ آنها با این توضیح که مدعی شده برابر دفاتر خود وجه چکها را به مجلوب ثالث پرداخت و دین خود را ادا نموده است لکن علی‌رغم بلاوجه بودن چکها در ید خوانده وی آنها را به دامادش «د» واگذار نموده است علیهذا دادگاه با بررسی مندرجات پرونده و صرف‌نظر از صحت و سقم ادعای پرداخت وجه چکها به مجلوب ثالث نظر به اینکه به موجب قانون دارنده چکها حق درخواست و مطالبه وجوه آنها را داشته و با توجه به اصل عدم توجه به ایرادات در اسناد تجاری و اینکه عدم حسن نیت دارنده احراز و اثبات نشده است و نظر به اینکه با فرض واگذاری و انتقال چکها و در ادامه مطالبه و دریافت وجه توسط دارنده (منتقل‌الیه) شخص صادرکننده می‌تواند با اثبات پرداخت وجوه مربوطه، مطالبه‌ی وجوه پرداختی خود به ظهرنویس را درخواست نماید بنابراین چون از ناحیه‌ی وی ایراد و اعتراض مؤثر و موجهی که موجبات گسیختن دادنامه مذکور را فراهم نماید بعمل نیامده و … لذا با رد درخواست واخواهی دادنامه غیابی عیناً تأیید می‌گردد.» (رأی شماره ۲ …. / ۸۷ مربوط به پرونده کلاسه ۶۹۴/۸۶/۴ شعبه چهارم دادگاه عمومی حقوقی گرگان)
فصل ششم: ختم دعوا
مبحث نخست: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدامات اصحاب دعوا (زوال دادرسی)
هر چند دعوا در حال رسیدگی است و جریان دادرسی هنوز پایان نیافته است، ممکن است دعوا خاتمه یابد. این وضعیت را زوال دادرسی می‌نامند.
گاه زوال دادرسی نتیجه‌ی اقدامات خواهان است، گاه نتیجه‌ی اقدامات خوانده و گاه نتیجه‌ی اقدامات هردو.
گفتار نخست: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدامات خواهان
بند نخست: استرداد دادخواست
بند الف مادّه ۱۰۷ ق.آ.د.م. در این باره مقرّر می‌دارد: «خواهان می‌تواند تا اوّلین جلسه‌ی دادرسی دادخواست خود را مسترد کند در این صورت، دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می کند.» خواهان پس از استرداد دادخوست، دوباره می‌تواند، هر زمان، دادخواست را تجدید نماید. لکن برای انجام این عمل باید هزینه دادرسی مربوط را پرداخت نماید.
بند دوم: استرداد دعوا
مطابق بند ب مادّه ۱۰۷ ق.آ.د.م. مادام که دادرسی تمام نشده است خواهان می‌تواند دعوای خود را استرداد کند که در نتیجه دادگاه قرار ردّ دعوی صادر خواهد نمود. همانگونه که از این ماده بر می‌آید استرداد دعوی تا پایان دادرسی امکان‌پذیر است در حالیکه استرداد دادخواست این است که با صدور قرار ابطال دادخواست اگر خواهان بخواهد مجدداً اقامه‌ی دعوی نماید، تنها باید هزینه دادرسی را مجدداً بپردازد، در حالیکه با صدور قرار رد دعوی چنان چه خواهان بخواهد مجدداً طرح دعوی نماید، علاوه بر پرداخت هزینه دادرسی در صورت تقاضای خوانده محکوم به پرداخت خسارات و هزینه‌های دادرسی نیز خواهد شد. به موجب بند ج ماده ۱۰۷ ق.آ.د.م. «استرداد دعوی پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوی در موردی ممکن است که یا خوانده راضی باشد یا خواهان از دعوای خود به کلی صرف‌نظر کند. در این صورت دادگاه قرار سقوط دعوی صادر خواهد کرد».
گفتار دوم: ختم دعوا در نتیجه‌ی اقدام خوانده (پذیرش ادعای خواهان)
گاهی در دادرسی‌ها اتفاق می‌افتد که خوانده به جای اینکه ادعای خواهان را رد نماید و دلایل و مدارک و شواهدی را علیه ادعای وی اقامه کند، ادعای خواهان را می‌پذیرد که در چنین موردی دادگاه رسیدگی ماهوی در دعوا نموده و اقدام به صدور رأی می کند و دعوی خاتمه می‌یابد. اگر خوانده قسمتی از ادعای خواهان را بپذیرد، دراین صورت، اگر دعوی قابل تجزیه و تفکیک باشد، دعوی نسبت به قسمت پذیرفته شده به تقاضای خواهان با صدور رأی خاتمه می‌یابد و نسبت به بقیه اقامه‌ی ادله‌ و رسیدگی ادامه می‌یابد. اما اگر قابل تجزیه و تفکیک نباشد نسبت به تمام موضوع رسیدگی صورت می‌گیرد.
گفتار سوم: ختم دعوا در نتیجه اقدام مشترک اصحاب دعوا (سازش)
طرفین در هر مرحله‌ای از دادرسی مدنی می‌توانند دعوای خود را به طریق سازش خاتمه دهند (ماده ۱۷۸ ق.آ.د.م. ) که باعث زوال دادرسی می‌شود.
به عبارت دیگر هنگامی که دعوایی میان طرفین وجود دارد و در حین دادرسی اصحاب دعوی طریق سازش برمی‌گزینند، چنین طریقی را سازش دعوا نامند. چنین سازشی؛ در هر مرحله از دعوا، اعم از بدوی، تجدیدنظر، فرجام، حتی بعد از اعلام ختم مذاکرات می‌تواند حاصل گردد (مادّه ۱۷۸) در صورت وقوع چنین سازشی موضوع سازش شده و شرایط آن به ترتیبی که واقع گردیده است در صورت مجلس قید و به امضای دادرس یا دادرسان و طرفین خواهد رسید. در این صورت رسیدگی را ختم و ضمن قرار سقوط دعوا، گزارش اصلاحی مزبور بین اصحاب دعوا را به موقع اجرا می‌گذارد. به عبارت دیگر، مذاکرات اصلاحی در سازش، جانشین رأی دادگاه می‌شود و به دعوا خاتمه می‌دهد.
چنانچه طرفین دعوا متعدد باشند هر کدام از آنها می‌تواند جدای از سایرین با طرف خود سازش نماید. (مادّه ۱۷۹ ق.آ.د.م.) سازشی که در دادگاه واقع می‌شود اعتبار کامل دارد بدین معنا که مانند رأی دادگاه قابل اجرا است. ماده ۱۸۴ ق.آ.د.م. مقرر می‌دارد: «دادگاه پس از حصول سازش بین طرفین به شرح فوق رسیدگی را ختم و مبادرت به صدور گزارش اصلاحی می کند مفاد سازش‌نامه که طبق مواد فوق تنظیم می‌شود نسبت به طرفین و وراث و قائم‌مقام قانونی آنها نافذ و معتبر است و مانند احکام دادگاه‌ها به موقع اجرا گذاشته می‌شود.»
مبحث دوم: ختم دعوا در نتیجه‌ی رسیدگی دادگاه (صدور رأی)
چنان‌چه هیچ یک از وقایعی که ذکر شد واقع نگردد، دادگاه برای خاتمه‌ی دعوا دادرسی را ادامه داده و اقدام به صدور رأی می کند.
پس از اعلام ختم دادرسی در صورت امکان دادگاه در همان جلسه‌ انشاء رأی نموده و به اصحاب دعوا اعلام می کند در غیر اینصورت حداکثر ظرف یک هفته انشاء و اعلام رأی می‌کند (مادّه ۲۹۵ ق.آ.د.م.)
رأی دادگاه باید ظرف پنج روز از تاریخ صدور پاکنویس شده و به امضای دادرس یا دادرسان صادرکننده‌ی رأی برسد. (مادّه ۲۹۷ ق.آ.د.م.)
رأی باید به صورت کتبی به اصحاب دعوی ابلاغ گردد. در واقع مدیر دفتر دادگاه موظف است فوری پس از امضای دادنامه، رونوشت آن را به تعداد اصحاب دعوا تهیه و در صورتی که شخصاً یا وکیل یا نماینده‌ی قانونی آنها حضور دارند به آنان ابلاغ نمایند و الّا به مأمور ابلاغ تسلیم و توسط وی بر اساس مقررات ابلاغ به اصحاب دعوی ابلاغ گردد. (ماده ۳۰۰ ق.آ.د.م.)
چنانچه رأی دادگاه غیابی بوده و محکوم‌علیه مجهول‌المکان باشد، مفاد رأی به وسیله‌ی آگهی در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار مرکز یا محلی با هزینه‌ی خواهان (محکوم‌له) برای یکبار به محکوم‌علیه ابلاغ خواهد شد. تاریخ انتشار آگهی، تاریخ ابلاغ رأی محسوب می‌شود.
گفتار نخست: حکم حضوری و غیابی (واخواهی)
رأیی که با حضور خوانده، یا با دفاع او صادر می‌شود را رأی حضوری می‌نامند. رأی دادگاه اصولاً حضوری است مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده‌ی قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طور کتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. (مادّه ۳۰۳ ق.آ.د.م.)
بنابراین اعتراض به رأی صادره توسط محکوم‌علیه غایب، واخواهی نامیده می‌شود. دادخواست واخواهی در دادگاه صادرکننده حکم غیابی قابل رسیدگی است. (ماده ۳۰۵ ق.آ.د.م.)
نکته‌ای که قابل ذکر است اینکه غیابی بودن فقط در رابطه با احکام صادق است نه قرار.
واخواهی با تقدیم دادخواست به عمل می‌آید و این دادخواست باید تمام شرایط دادخواست بدوی را داشته باشد و همچنین در مهلت مقرر تسلیم دادگاه صادرکننده‌ی رأی غیابی گردد. مهلت واخواهی از احکام غیابی، برای کسانی که مقیم کشورند ۲۰ روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود. مگر اینکه معترض به حکم ثابت نماید، عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است.
گفتار دوم: تجدیدنظرخواهی
یکی از طرق شکایت از آراء صادره از سوی محاکم تجدید نظرخواهی است. یعنی در صورتی که حکم صادره بر ضرر خواهان یا خوانده صادر شود هر یک از آنها در صورت وجود شرایط می‌توانند نسبت به آن حکم اعتراض نمایند.
در دعوای مطالبه وجه مندرج در چک با توجه به مالی بودن این دعوا، اگر خواسته‌ی خواهان کمتر از ۰۰۰/۰۰۰/۳ ریال باشد حکم صادره قطعی بوده و قابلیت تجدید نظرخواهی را ندارد. همچنین احکام مستند به اقرار هر یک از طرفین در دادگاه، با هر ارزش و خواسته باشند قابل تجدیدنظر نخواهند بود. همچنین است احکام مستند به رأی یک یا چند نفر کارشناس که طرفین کتباً رأی آنها را قاطع دعوا قرار داده باشند و همچنین است در صورت که طرفین دعوا با توافق کتبی حق تجدیدنظر خواهی را ساقط کرده باشند. این احکام قابل تجدیدنظرخواهی نیست مگر اینکه صلاحیت قاضی یا دادگاه صادرکننده رأی مورد اعتراض باشد.
بنابراین در دعوای مطالبه وجه مندرج در چک، اگر خواسته‌ی خواهان از مبلغ ۰۰۰/۰۰۰/۳ ریال بیشتر باشد حکم صادره قابلیت تجدیدنظرخواهی را دارا خواهد بود. بنابراین محکوم‌علیه یا وکیل وی در صورت داشتن این حق و یا نمایندگان قانونی وی می‌توانند از حکم صادره علیه خود تجدید نظرخواهی نمایند.
رسیدگی در مرحله‌ی تجدیدنظر همانند مرحله‌ی بدوی مستلزم تقدیم دادخواست می‌باشد.محل تسلیم دادخواست تجدیدنظر یکی از این سه مرجع است.
اول: دفتر دادگاه صادرکننده‌ی رأی. دوم: دفتر شعبه‌ی اول دادگاه تجدیدنظر. سوم: دفتر بازداشتگاه در مورد افرادی که در بازداشت هستند.
شرایط دادخواست تجدیدنظر و ضمانت اجرای آن همان شرایطی است که در مورد دادخواست بدوی گفته شد.
به موجب ماده ۳۳۶ ق.آ.د.م. مهلت درخواست تجدیدنظر اصحاب دعوا، برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور ۲ ماه از تاریخ ابلاغ یا انقضای مدت واخواهی است.
در خصوص مرجع رسیدگی‌کننده باید بیان داشت: رسیدگی به تجدیدنظرخواهی از احکامی که دادگاه عمومی صادر می‌کند در صلاحیت دادگاه تجدیدنظر مرکز استان است. رسیدگی به تجدید نظرخواهی از احکام صادره توسط شورای حل اختلاف در صلاحیت دادگاه عمومی حوزه‌ی مربوطه است.
بخـش سوم
دادرسی در دعاوی حقوقی مربوط به
ابطال چک، ظهرنویسی،ضمانت
و استرداد چک
در این بخش برآنیم تا دعاوی حقوقی ابطال چک،ابطال ظهرنویسی،ابطال ضمانت و استرداد چک را بررسی نموده و شرایطی را که خواهان هر یک از این دعاوی برای رسیدن به حق خود باید انجام دهند را بیان نماییم.در واقع هدف این است که شیوه عملی طرح دعوا بیان شود ولی در همین ابتدای بحث نکته ای قابل ذکر است و آن اینکه با توجه به اینکه اکثر مطالب بخش دوم یعنی دعوای مطالبه وجه که عمدتاً مسائل مربوط به آیین دادرسی می باشد مختص به دعوای مطالبه وجه نبوده و در سایر دعاوی و از جمله دعوای ابطال چک،ابطال ظهرنویسی،ابطال ضمانت و استرداد چک کاربرد دارد و بر آن منطبق می باشد لذا برای پرهیز از اطاله ی کلام و مباحث تکراری فقط قواعد اختصاصی مربوط به این دعاوی بیان شده و در سایر موارد به مطالب بخش دوم ارجاع داده می شود.بنابراین در این بخش فصل اول را به دعوای ابطال چک و ابطال ظهرنویسی وابطال ضمانت اختصاص می دهیم و فصل دوم به دعوای استرداد چک خواهیم پرداخت.
فصل نخست: ابطال چک و ابطال ظهرنویسی و ضمانت
در این فصل به دعاوی حقوقی ابطال چک،ظهرنویسی و ضمانت می پردازیم.قابل ذکر است که دعوای ابطال چک و ابطال ظهرنویسی و ابطال ضمانت سه دعوای حقوقی کاملاً مستقل محسوب می شود.اما با توجه به اینکه تمامی قواعدی که در دعوای ابطال چک وجود دارد در دعوای ابطال ظهر نویسی و ضمانت هم بکار می رود برای جلوگیری از تکراری بودن مباحث به این سه دعوا در ضمن یک فصل پرداخته می شود.

معادله۳- ۶

معادله۳-۷

معادله۳-۸

معادله۳-۹

۳-۴-۵- اندازه ­گیری سدیم و پتاسیم و فسفر قابل جذب توسط گیاه
الف- سدیم و پتاسیم

1. 1. عصاره­گیری

نمونه­های برگ، ریشه و ساقه در آون با دمای ۴۰۰ درجه سانتی ­گراد به مدت ۲۴ ساعت خشک شدند پس از آن از هر اندام به اندازه ۱/۰ گرم وزن شدند (نمونه­هایی با وزن کمتر از ۱/۰ گرم یادداشت شدند) و در بوته­ های چینی در کوره با دمای ۵۰۰ درجه سانتی ­گراد به مدت ۴ ساعت قرار داده شدند. بعد از گذشت مدت زمان لازم نمونه­های پودر شده با ۱ میلی لیتر اسیدکلریدریک ۱ نرمال و ۹ میلی­لیتر آب دو بار تقطیر به حجم ۱۰ سی­سی رسانده شده سپس با بهره گرفتن از کاغذ صافی عصاره مورد نظر صاف شد.

1. 1. اندازه ­گیری

اندازه ­گیری سدیم و پتاسیم قابل جذب هر یک از اندام­های برگ، ریشه و ساقه توسط دستگاه فلم­فتومتری انجام گرفت، قبل از قرائت مقادیر نمونه­ها مقادیر سدیم و پتاسیم استانداردها توسط دستگاه فلم­فتو­متری قرائت شد که با داشتن اعداد به­دست آمده یک منحنی استاندارد (مرجع) رسم شد و سپس سدیم و پتاسیم نمونه­ها قرائت شد که با تطبیق دادن با منحنی استاندارد غلظت سدیم و پتاسیم هر یک از اندام­های برگ، ریشه و ساقه بر حسب ppm به­دست آمد در نهایت مقدار سدیم و پتاسیم از طریق رابطه زیر بر حسب میلی­گرم بر گرم به­دست آمد:
معادله ۳-۱۱ X=C×۱۰/M×۱۰۰۰
X= مقدار سدیم و پتاسیم قابل جذب توسط گیاه بر حسب میلی­گرم بر گرم
C= مقدار سدیم و پتاسیم قابل جذب توسط گیاه به میلی­گرم بر لیتر (ppm)
۱۰= حجم هر نمونه (عصاره)
M= وزن هر نمونه
ب- فسفر
۱- عصاره­گیری
با همان روش عصاره­گیری سدیم و پتاسیم صورت گرفت.
۲-تهیه استوک فسفر (یک مولار)
میزان ۲۱۹۵/۰ KH₂PO₄ وزن گردید و با آب مقطر به حجم یک لیتر رسانده شد و سپس برای تهیه استاندارد استوک به نسبت ۱:۵۰ رقیق گردید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-تهیه معرف A
۵/۲۲گرم آمونیوم مولیبدات وزن گردید و ۴۰۰ میلی­لیتر آب دو بار تقطیر به آن اضافه شد.
۴-تهیه معرف B
معرف B در همان روزی که استفاده می­ شود باید تهیه شود و تهیه آن به این صورت است که ۲۵/۱ گرم آمونیوم وانادیات وزن شد و سپس ۳۰۰ میلی­لیتر آب دوبار تقطیر اضافه شد و گرم می­ شود تا به خوبی حل گردد.
۵-تهیه معرف اصلی
معرف A با معرف B مخلوط و به حجم یک لیتر رسانده می­ شود تا به دمای اتاق برسد. سپس ۲۵۰ میلی­لیتر اسید نیتریک یک نرمال به محلول اضافه می­کنیم.
۶-روش اندازه ­گیری فسفر
یک میلی­لیتر از نمونه در استوانه مدرج ریخته می­ شود و ۵ میلی لیتر از معرف اصلی فسفر به آن اضافه گردید و سپس با آب دو بار تقطیر به حجم ۱۰ رسانده شد و عصاره تهیه شده کمی به هم زده شد تا نهایتا بعد از نیم ساعت به رنگ زرد در آید. برای اندازه ­گیری میزان فسفر هر یک از اندام­ها باید قبل از شروع استاندارد­های ۰ ،۵ ،۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵ را با دستگاه اسپکتوفتومتر با طول موج۴۷۰ (نانو­متر) در حالت انتقال (Trans) قرائت گردید که با داشتن اعداد به­دست آمده یک منحنی استاندارد (مرجع) رسم شد و سپس عدد عصاره نمونه­ها قرائت شد و با تطبیق دادن با منحنی استاندارد غلظت فسفر بر اساسppm مشخص شد. سپس با بهره گرفتن از معادله ۳-۱۱ به میلی­گرم در گرم تبدیل شد.
۳-۵- مطالعات مولکولی
۳-۵-۱- استخراج (RNA)
جهت استخراج RNA باید از قبل تمام وسایل مورد نیاز جهت انجام عمل استخراج اتو­کلاو شده باشند و تا جایی که امکان دارد از برخورد مستقیم دست با وسایل خودداری شود و در حین کار از دستکش استفاده شود. نمونه­های برگ و ریشه در روز برداشت از نمونه­ها جمع­آوری شدند و در دمای c°۴۰- نگهداری شدند. برای استخراج RNA در دو روز پی­در پی عمل استخراج انجام شد.
۳-۶-۱روز اول
۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی­گرم از نمونه­ها را همراه با ازت مایع در هاون چینی کوبیده و در میکروتیوپ­های ۵/۱ میلی­لیتری ریخته شدند (میکروتیوپ­ها باید درون ازت مایع قرار بگیرند). بعد از مرحله کوبیدن نمونه­ها ۱ میلی­لیتر از بافر استخراج به نمونه­های کوبیده شده اضافه گردید و درون بن ماری با دمای ۶۵ به مدت ۵ دقیقه قرار داده شد و هر ۲ دقیقه یکبار نمونه­ها از بن­ماری بیرون آورده و ورتکس شدند. پس از آن ۲۰ میکرولیتر مرکاپتواتانول به نمونه­ها اضافه و به مدت ۱۵ ثانیه ورتکس شدند. سپس مجددا نمونه­ها به مدت ۱۰ دقیقه در بن­­ماری با دمای ۶۵ درجه قرار گرفتند و هر ۳ دقیقه یکبار با دست ورتکس شدند. پس از اینکه نمونه­ها از بن­ماری بیرون آورده شدند به اندازه ۱ واحد از حجم نمونه­ها کلروفورم ایزوآمیل­الکل به نمونه­ها اضافه شدند (کلروفورم ایزوآمیل­الکل به نسبت ۱:۲۴ تهیه شد). سپس نمونه­ها توسط سانتریفیوژ با ۹۵۰۰ دور در دقیقه در دمای اتاق (۲۵ درجه سانتی ­گراد) به مدت ۱۰ دقیقه مخلوط شدند و در نهایت مایع رویی به میکروتیوپ جدید منتقل شد. مجدداً ۱ واحد کلروفورم­ ایزوآمیل ­الکل اضافه شد و توسط ورتکس مخلوط شدند. بعد از این مرحله نمونه­ها درون سانتریفیوژ با ۹۵۰۰ دور در دقیقه و دمای اتاق به مدت ۱۰ دقیقه قرار گرفتند. مجددا مایع رویی به تیوپ جدید منتقل شد و پس از آن به اندازه یک چهارم حجم مایع رویی لیتم کلراید سرد (۱۰مولار) (از قبل در دمای ۴- درجه قرار داده شدند) اضافه کرده و نهایتا ورتکس شدند و در دمای ۴- درجه سانتی ­گراد به مدت ۱ شب قرار گرفتند.
۳-۶-۲ روز دوم
نمونه­های آماده شده از روز قبل را که درون یخچال بودند، درون سانتریفیوژ با ۹۰۰۰ دور در دقیقه در دمای ۴ درجه سانتی ­گراد به مدت ۲۰ دقیقه قرارگرفتند. در این مرحله لکهRNA ته میکروتیوب می­چسبد و مایع رویی دور ریخته می­ شود و میکروتیوپ­ها را به صورت وارونه قرار می­دهیم تا پلتی که ته میکروتیوپ هست، کاملا خشک شود. پس از آن ۵۰۰ میکرو لیتر بافر STE (بدون SDD) به پلت اضافه شد و در بن­ماری با دمای ۶۵ درجه سانتی ­گراد قرار می­دهیم و هر چند دقیقه یکبار با دست تکان داده شد تا پلت در محلول بافر خوب حل شود. در مرحله­ بعد ۴۵۰ میکرو­لیتر کلروفورم ایزوآمیل الکل به میکروتیوپ حاوی پلت و بافر STE اضافه و نهایتا ورتکس شدند. سپس نمونه­ها در سانتریفیوژ با ۹۵۰۰ دور در دقیقه در دمای ۴ درجه سانتی ­گراد به مدت ۱۵ دقیقه قرار می­دهیم. بعد از آن مایع رویی را به میکروتیوپ جدید منتقل شد (تیوپ­ها در ظرف یخ قرار گیرند). پس از آن که مایع رویی به میکروتیوپ جدید منتقل شد، ۱۵۰ میکرولیتر بافر STE مجددا به مایع درون میکروتیوپ اضافه و ورتکس شد. مجدداً در سانتریفیوژ با ۹۵۰۰ دور در دقیقه و دمای ۴ درجه سانتی ­گراد به مدت ۱۵ دقیقه قرار داده شد، سپس مایع رویی وارد میکروتیوپ جدید شد. پس از آن ۶۰۰ میکرو­لیتر استات سدیم ۳ مولار به محتوای تیوپ اضافه کرده و ۵/۲ برابر حجم آن اتانول ۱۰۰% (از قبل در دمای ۲۰- درجه گذاشته شود) اضافه شد و نهایتا ورتکس شد و به مدت ۲ ساعت در یخچال ۲۰- درجه قرارگرفتند. بعد از آنکه نمونه­ها از یخچال بیرون آورده شدند و در سانتریفیوژ با ۹۵۰۰ دور در دقیقه در دمای ۴ درجه سانتی ­گراد به مدت ۲۰ دقیقه قرار گرفتند. پس از آن مایع رویی دور ریخته شد و میکروتیوپ به حالت وارونه قرار گرفتند تا پلتی که ته میکروتیوپ چسبیده بود کاملا خشک شود. در مرحله­ بعد ۴۰۰ میکرولیتر اتانول ۷۰% (از قبل در دمای ۲۰- درجه­سانتی گراد گذاشته شود) اضافه می­کنیم و ورتکس می­ شود. در نهایت نمونه­ها در سانتریفیوژ با ۹۵۰۰ دور در دقیقه در دمای ۴ درجه سانتی ­گراد به مدت ۱۰ دقیقه قرار گرفتند، بعد از آن مایع رویی دور ریخته شد و پلت خشک شد، سپس ۳۰ میکرولیتر آب دبس به هر نمونه اضافه شد.
۳-۵-۲-تهیه ژل آگارز (یک درصد)
۵/۱ گرم آگارز توزین و با ۷۲ میلی­لیتر آب دوبار تقطیر مخلوط و در ماکروویو به مدت یک دقیقه قرار داده شد تا حل گردد. بعد از حل شدن ژل، به مدت چند ثانیه ظرف حاوی ژل را زیر هود قرار گرفت تا سرد شود (دما به ۵۵ درجه سانتی ­گراد برسد). پس از آن ۱۰ میلی­لیتر بافر موپس ] X10[ به آرامی به ژل اضافه کرده و بعد از آن ۱۸ میلی­لیتر فرمالدهید اضافه کرده و در نهایت ۵ میکرولیتر اتیدیوم بروماید اضافه و با آب دبس به حجم ۱۰۰میلی­لیتررسانده شد.

در بحث تقریب بین ادیان عبدالعزیز کامل معتقد است‌: خاورمیانه منطقه‌ای است که سه دین اسلام و مسیحیت ویهودیت از آن برخاسته‌اند و می‌توان بین این ۳ دیانت حد مشترکی یافت که به آن تمسک جست‌، عبدالله غزالی در شرح معنای اسلام می‌گوید‌: اسلام یعنی تسلیم شدن در برابر خدا و هر کس که این حالت تسلیم در او باشد مسلمان است خواه به دین محمد ایمان داشته باشد یا موسی یا دین عیسی یا صابئی باشد.
نویسندگان کتاب در خاتمه بار دیگر بر این مطلب تاکیدمی‌کنند این که غربیان و مستشرقان غربی بر اهمیت مکتب اعتزالی در تاریخ تفکر اسلام و احیای آن تاکید می‌کنند حتما نیت شری در سر می‌پرورانند و در صدد حمله به اصول شریعت اسلامی هستند و با شعار عقل‌گرایی و این که مکتب اعتزال طلایه‌دار عقل‌گرایی در اسلام هستند می‌خواهند مسلمانان را به پذیرش احکام عقلی مجبور کنند و با این ترفند از اهمیت نصوص دینی خصوصا قرآن و حدیث کاسته و زمینه‌ساز شبهات اعتقادی در جامعه مسلمین باشند و به همین سبب وظیفه هر مسلمانی است که در برابر این تفکر ایستادگی نموده و از نشر افکار این گونه روشنفکران جلوگیری کند.^[۱۸۸]
نویسنده کتاب «التطرف المسکوت عنه» در خصوص اهداف تفکر لیبرالی در کشور عربستان سعودی چنین می نویسد‌: این گروه در صدد احیای میراث و تفکر فلسفی اعتزالی هستند و قصد دارند تا آن را در قالب جدیدی که مردم را فریب دهد ارائه کنند تا مردم ناآگاه جذب آن افکار شوند.^[۱۸۹]
کتاب «العصریون معتزله الیوم»
یوسف کمال نویسنده کتاب «العصریون معتزله الیوم»^[۱۹۰] که آن را در سال ۱۹۸۶ به چاپ رسانیده است، یکی دیگر از افرادی است که جهت رد عقاید عقل‌گرایان و مدرنیست‌ها در جهان عرب دست به کار شده و این گروه از اندیشمندان را با نام معتزله جدید معرفی نموده و افکار ایشان را مورد بررسی و نقد قرار می دهد که در اینجا بخشی از نظرات این نویسنده را ارائه می‌کنیم.
نویسنده در ابتدای کتاب چنین می‌نویسد‌: معتزله نوین مذهب و گروهی هستند که در ابتدای قرن حاضر پا به عرصه ظهور گذاشتند و در واقع احیا کننده افکار معتزله و خوارج هستند ؛ افرادی جاه‌طلب در عرصه تفکر و علم‌، بر آن شدند که با احیای این افکار نام خود را مطرح سازند و افکاری ارائه دهند که کسی قبل از ایشان چنین افکاری نداشته است. این گروه با به دست آوردن حمایت حاکمان و دستیابی به ثروت و مال توانستند افکار خود را گسترش دهند.
در ادامه نویسنده به بیان فلسفه این مکتب می‌پردازد و چنین می‌نویسد‌: فلسفه این مکتب بر اساس اصول ذیل قابل فهم است‌:
اجتهاد مطلق است و این اجتهاد مطلق مختص به زمان صحابه نمی‌شود و در هر زمانی می‌شود چنین اجتهاد مطلقی داشت و فقط مصلحت است که می‌تواند این اجتهاد را محدود کند‌، اگر چه این اجتهاد بر خلاف نص شرعی باشد‌، مانند تعطیل برخی از حدود توسط عمر و عدم تقسیم زمین‌های فتح شده و لازم دانستن طلاق ثلاثه و… و از این اجتهادات نتیجه می‌گیرند که اجتهاد در حال پیشرفت و تغییر است و اجماع و قیاس را کنار می‌گذارند و با نام مصلحت فتاوایی می‌دهند که خلاف نصوص است.
ایشان ادعا می‌کنند که بر اساس نصوص قطعی فتوا می‌دهند‌، پس فقط قرآن و چند حدیث متواتر را قبول دارند و خبر واحد را قبول ندارند و در این مورد از روش معتزله پیروی می‌کنند.
استشهاد به حدیث نبوی که حضرت رسول‌اکرم«ص» روزی از جایی عبور می‌نمودند و گروهی را مشاهده کردند که در حال بارور کردن نخل‌ها هستند پس به ایشان فرمودند شاید اگر این کار را هم انجام ندهید نتیجه لازم را دریابید‌، مسلمانان نخل‌ها را بارور نکردند و نخل‌ها ثمری ندادند و اصحاب جریان عدم به ثمر نشستن را به عرض پیامبر رساندند و پیامبر فرمودند: در امور دینی به من رجوع کنید و در امور دنیا‌، خودتان عالم‌تر از من هستید.
فقه اسلامی را ساخته و پرداخته فقهای اسلامی می‌دانند و می‌گویند همان‌گونه که غربیان قانون مدنی خود را نوشتند و فقها بر اثر تحقیق و مطالعه فقه را نگاشته‌اند و در صدد اجرای آن برآمدند با این تفاوت که ادعای وکالت از سوی خدا را در این امر نمودند و به همین دلیل فقه را فقه وضعی نامیده‌اند.
و خلاصه ادعاهای متجددان را چنین عنوان می‌کند‌:
عدم تقید به احکام فرعی شرعی وارد شده در سنت نبوی که این اصل را نشانه پیشرفت و باز بودن باب اجتهاد می دانند.
منابع و رفتارها تجدید می‌شوند‌، مثلا اگر تا دیروز می گفتیم شورا امروز می‌گوییم دموکراسی چرا که امروزه با فضای گسترده‌تری مواجه هستیم و همان‌گونه که نبی‌اکرم اسلام فرمودند ما به امور دنیای خود آگاه‌تر هستیم و یا آن‌گونه که امام ابوحنیفه گفته «هم رجال و نحن رجال» و در این زمان که دنیا بسیار پیشرفت کرده و متغیر است‌، باید خودمان برای امور دنیوی خود کاری بکنیم. و یا عبدالله العلایلی نویسنده دیگری می‌گوید قرآن برای ما کفایت می‌کند و سنت نبوی و اصحاب به کار ما نمی‌آید و یا وحیدالدین خان چنین می‌نویسد‌: بیان و تفسیر قرآن در قرن‌های اخیر بسیار متحول شده و به فنی دقیق تبدیل شده است و نتیجه‌اش این شده که ما در برابر دین جدید قرار داریم که جای دین فطری ساده محمدی را گرفته است و اصطلاحات این دین جدید‌، اصطلاحات سنتی دین را نسخ نموده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در فصل اول در خصوص اهداف این مذهب جدید که با عنوان معتزله جدید نام برده است چنین می‌نویسد‌:
انکار فقه و از میان برداشتن اجماع.
باز کردن عرصه تفکر.
حمله به خلافت.
انکار جهاد.
آزادی زن و اختلاط زن و مرد و رفع حجاب.
مباح نمودن ربا.
ترویج سوسیالیسم و چپ گرایی و دموکراسی.
انتقاد از حدود شرعی.
تقریب بین ادیان.
اصلاح اساسی و بنیادین مدرسه سنتی.
البته به سبب این که نمونه‌های ارائه شده در این کتاب تا حدودی نزدیک به همان مثال‌های کتاب گرایش‌های عقلی جدید می‌باشد از تکرار آن‌هاخودداری نمودیم.
و در ادامه به بیان روش‌های مدرسه تجددگرایی پرداخته و چنین می‌نویسد‌: معتزله نوین قیاس به احکام صدر اسلام را باطل می‌شمارند و اجماع را نفی می‌کنند و در احکام به عرف و عادات مردم زمان معاصر رجوع کرده و این عمل را با نام مصلحت توجیه می‌کنند‌، این همان پیشرفت و تغییر اصول فقه نزد آن‌ ها ست که به این کار اجتهاد نوین می‌گویند‌،روش‌های جلوه‌گری عقاید ایشان در خصوص معاملات مختلف است اما هدف همه این روش‌ها یکی است و آن هم نادیده گرفتن سنت در معاملات می‌باشد که اقسام روش‌های ایشان را به این شرح بیان می‌کند‌:
التزام به سنت تشریعی و عدم التزام به سنت غیر تشریعی .
التزام به نصوص تعبدی و عدم التزام به نصوص مصلحتی .
التزام به سنت تبلیغی پیامبر و عدم التزام به سنت ایشان در امور دنیوی .
تقسیم اجتهاد به اجتهاد الاهی که به صورت مستقیم از نصوص اخذ می‌شود و اجتهاد وضعی که از اجتهادات فقها حاصل می‌گردد .
تقسیم سنت به قطعی که لازم الاجرا است و ظنی غیر الزام آور در معاملات .
تقسیم اجتهاد به دو بخش که یکی مسائل ثابت شده ای است که نص یقینی برای آن وجود دارد و دیگری مسائل متغیر که نصی برای آن‌هاوجود ندارد .
تقسیم اجتهاد به قواعد عامه‌ای که منصوص هستند و قواعد فرعی که تابع مصلحت می‌باشند.
تقسیم اسلام به دینی که دو بخش دارد‌، بخشی که منصوص است و بخش غیر منصوص.
تقسیم اسلام به مرحله مکی که شریعتی در آن وجود نداشته است و مدنی که استمرار مرحله اول بوده و شریعت در آن صادر می‌شود.
و جلوه‌های بروز این تفکر را این گونه بیان می کند‌:
سنت تشریعی و غیر تشریعی‌: نویسنده از قول احمد سلیم العوا در مجله «المسلم المعاصر» نقل می‌کند که چنین نیست که تمامی آنچه از رسول اکرم به ما رسیده سنت تشریعی لازم الاجرا باشد، بلکه چه بسا برخی از آن‌هااحکام جزیی هستند که بر اساس دلیل و شواهد موجود از طرف ایشان صادر شده و فقها امروزه در مورد آن مسائل می گویند که یک مساله جزیی بوده و عمومیت ندارد و یا برخی از آن احکام بر اساس مصالح صادر شده‌اند که امروزه بر اثر تغییر مصالح آن احکام نیز تغییر می‌کند و باید بر اساس مصالح امروزی‌، حکم جدید صادر شود و ظن غالب این است که اکثر مسائلی که سول اکرم بیان نموده‌اند در خصوص امور دنیوی است که از بحث عبادات و محرمات خارج است و شرعی نمی‌باشند.
نص تعبدی و نص دنیوی‌: به این معنا که معتزله جدید می‌گویند به چه دلیلی علمای معاصر تمام اوامر و نواهی نبی مکرم اسلام را به تعبدیات ارجاع می‌دهند در حالی که مربوط به امور دنیوی هستند‌، مانند رهن و اجاره و مساقات و… و اوامر ارشادی سیاسی ایشان که جنبه مصلحت را رعایت نموده اند و برای الزام آور نیستند و برای زمان ما باید مصالح جدید را مدنظر داشته باشد.
مذهب و نظام‌: به عقیده ایشان اقتصاد اسلامی از نظر مذهب‌، اقتصاد الاهی است اما از نظر نظام‌، وضعی است به این صورت که اصول اقتصاد اسلامی از نصوص قرآنی و سنت نبوی سیراب می‌شود و این نصوص شامل مواردی می‌گردد که گاهی جزیی و گاهی عام هستند و به همین سبب اسلام اجتهاد را لازم کرده تا بر اساس زمان و مکان احکام جدیدی صادر شوند.
سنت تبلیغی و سنت غیر تبلیغی‌: به نظر ایشان شریعت جزء ثابتی از احکام اسلامی است که ادله آن قطعی الورود و دلالت هستند و فقه تفسیر علما از این جزء ثابت است که به صورت مستقیم از این ادله اخذ می‌شود و اجتهادات ایشان در مواردی که نصی وجود ندارد و یا ترجیح حکمی بر حکم دیگر‌، اجتهادی انسانی است گاهی اوقات با هم تفاوت دارند و گاهی نیز با هم متفق هستند‌، پس در این موارد به بخش متغیر اسلام بازمی‌گردند.
الاهی و وصفی‌: به این معنا که فقط تشریعی را که از نصوص قطعی مانند قرآن و احادیث متواتر حاصل می‌شود را قانون الاهی می گویند و اجتهاد را به دلیل اعمال عقل در آن قانون وضعی می‌گویند.
ثابت و متغیر‌: با این مدعا که شریعت به طور تفصیلی بیان نشده مگر در مواردی که ثابت شدههستند و در امور متغیر کار را به عقل می‌سپارند و از اقوال ایشان است‌: وحی الاهی عامل ثابت مستمر است و عقل بشری عامل متغیر است.
قواعد عامه و امور فرعی‌: تلاش برای اثبات این که شریعت در خصوص معاملات حکم خاصی ندارد و فقط قواعد و اصول عامه ای را بیان نموده که به آن روح شریعت می گویند مانند‌: عدل و مصلحت و دفع ضرر و…
حکومت و قانون‌: به این معنا که ایشان ادعا می‌کنند که توده های مردم حق دارند تا برای زندگی دنیوی خویش تصمیم بگیرند و قانون وضع کنند و فرامین الاهی در این زمینه هیچ نقشی ندارند و حکومت در شریعت اسلام همان حکومت مدنی است که با نام ملت حکومت می‌کند و حکومت الاهی نمی‌باشد‌، و کسی جز پیامبر و نبی نمی‌تواند ادعای حکومت الاهی بنماید و پس از ایشان کسی حق چنین کاری را ندارد.
نظریه و حل‌: بر این اساس مدعی هستند که اسلام برای ما تمام اشیا و مسائل را به تفصیل بیان ننموده است‌، بلکه اصول کلی و قواعد خاصی را بیان کرده و باب اجتهاد را بعد از آن باز گذاشته تا بر اساس آن قواعد و اصول کلی احکامی را که برای زمان خود مناسب می ببینیم استخراج کرده و اجرا نماییم.
مکی و مدنی‌: از نظرات دیگر ایشان این است که با توجه به قرآن و این که قرآن هدف اسلام را حکومت عنوان ننموده و آن را در مرحله بعد از اسلام قرار داده و آن را به عنوان پاداشی برای مجاهدین اسلامی در نظر گرفته می‌توان دریافت که هدف اسلام دعوت مردم به خدا و ایمان به آخرت بوده است اما احکام قضا و حکومت و… که در مرحله بعد نازل شده نشان دهنده فرعی بودن آن‌هاو نیز تابع بودن آن‌هااز زمان و مکان است و این سخن که اسلام را نظام اکمل و احسن برای زندگی معرفی می‌کند‌، ادعایی کلامی است که از علم کلام تجاوز نمی‌کند.
کتاب «موسوعه الرد على المذاهب الفکریه المعاصره»
البته در خصوص نظرات نومعتزلیان در خصوص فهم مقاصدی از دین موضع‌گیری‌هایی صورت گرفته که یکی از آن‌هارا که توسط علی ابن نایف در کتاب «موسوعه الرد على المذاهب الفکریه المعاصره»^[۱۹۱] که بر روی کتابخانه و سایت «المکتبه الشامله» قابل دسترسی می‌باشد برای اطلاع در اینجا ذکر می‌کنم‌،علی ابن نایف معتقد است‌، فهم مقاصدی ازدین دعوت به جدایی دین و سیاست است و علاوه بر محدود کردن شریعت در پنج مقصد این ادراک مقاصدی به سکولاریسم می‌ انجامد بلکه با روش مستقیم یا غیر مستقیم به سکولاریسم دعوت می کند. این مطلب تناقضی با گفته‌های دیگران ندارد تا وقتی که ما خواهان حفظ روش خود هستیم‌، و مطالبی را از دیگران نقل می‌کنیم همانطوری که خالد محیی الدین که به حزب «تجمع» منسوب است و حسن حنفی و برخی دیگر گفته‌اند «برادری در میهن و انقلاب و آزادی و…» است ؛ معنى این سخن به عبارت روشن‌تر این است که همانا اهداف شریعت اسلامی مانند شعارهای حزبی است که ممکن است توسط مکاتبی چون ناسیونالیسم‌، مارکسیسم‌، لیبرالیسم و یا اسلام گرایان تحقق یابد و همه این گروه‌ها در تحقق اهداف مساوی هستند یعنی ایمان به خدا و اسلام برای تحقق اهداف شرع مقدس ضروری نیست و ممکن است کسی این شرایط را نداشته باشد و بتواند مقاصد شریعت را تحقق بخشد ؛ من متوجه نمی‌شوم این مساله که با مسلمان کردن مارکسیست‌ها و لیبرال‌ها و ناسونالیست‌ها یا برعکس کردن مسلمانی یا چیز دیگری محقق می‌شود همانا تبدیل اسلام به شعارهای حزبی و عامه پسند است و مانند این است که هدف مانند نشانه‌ای است که ممکن است در هر گرایشی یافت شود.
و در ضمن اضافه می‌کند فهم مقاصدی نفی مقاصد شریعت است و همانا فهم مقاصدی از دین علاوه بر محدود نمودن شریعت و دعوت به سکولاریسم لازمه دیگری نیز دارد و آن الغای شریعت است که به صورت منطقی به این نتیجه می‌رسند. چون اهداف شریعت که فهم اصلاح‌طلبانه برای اسلام محدود می‌کند چیزی است که هیچ گروه و حزبی آن را انکار نمی‌کند پس تمام احزاب جامعه را به سوی آزادی و عدالت و پیشرفت دعوت کرده و ادعا دارند که با ظلم و عقب‌ماندگی مبارزه می‌کنند. معنای فهم مقاصدی با زبان دیگر این است‌: وقتی می‌خواهیم به نتیجه برسیم نتیجه‌ای جز این نخواهیم یافت‌، شریعت چیز جدیدی برای ما نمی‌آورد.مبانی و اصول و شعارهای حزبی تماما در کتاب‌های فلاسفه و قدما و دانشمندان معاصر شرح داده شده پس چه انگیزه‌ای برای نزول وحی باقی می‌ماند؟ و آیا منظور شارع مقدس از وحی صرف تکرار بوده یا اقرار به آنچه عقل به آن رسیده بوده است ؟ یعنی تایید آن‌چه که انسان به آن رسیده است ؟ و این همان چیزی است که حنفی به صورت ضمنی و گاهی به صورت صریح بیان نموده است.
اگر مساله این گونه باشد ما به این نتیجه می‌رسیم‌: وحی فقط به سبب اقتضای زمان بوده و بر اعراب بدوی‌، قبل از متمدن شدن نازل شده‌، بنابراین فقط متناسب با اعراب بدویمی‌باشد و صلاحیت هدایت انسان متمدن را ندارد و این احتمال بهترین احتمال است.
و یا این که نزول وحی عبث و باطل بوده چرا که مطلب جدیدی برای عرضه نیاورده است‌، و اگر هم چیز جدیدی داشته‌، برای عصر نزول وحی بوده و ما ملزم به پیروی از آن نمی باشیم و فقط اهداف و نیات شارع را می توانیم پی‌گیری کنیم. بنابراین متوجه می‌شویم که فهم مقاصدی از شریعت همان‌گونه که چپ اسلامی تبیین می‌کنند همانا نفی اهداف شریعت است. آیا هدف شریعت این است که احکامش را نسخ کنیم و آن‌هارا تعطیل کرده و از کنار آن‌هاگذر کنیم آن‌هم به نام فهم مقاصدی یعنی به اسم پیشرفت دائمی با برترین روش !!؟
امام شاطبی می‌گوید‌:«عامه بدعت‌گذاران معتقد به حسن و قبح عقلی هستند و حسن و قبح عقلی عمود و اصل اساسی آن‌هاست که شرع را بر روی آن بنا می‌کنند و این اصل جلودار ایشان در فرقه‌های گوناگون است و ایشان هیچ گاه عقل را متهم نمی‌کنند لکن ادله شرعیه را اگر ظاهراً با عقل موافق نباشد رد می‌کنند تا جایی که بسیاری از ادله شرعیه را مردود می‌دانند هر چیزی که عقل به آن حکم می‌کند درست نمی‌باشد به دلیل این که امروز به چیزی حکم می‌کند و فردا نظر دیگری ارائه می‌کند در حالی که اگر حکم عقل درست می‌بود خود عقل به تنهایی برای معاد و زندگی دنیوی انسان کافی بود و فرستادن پیامبران عبث و بی‌مفهوم می‌نمود درحالی که همه این مطالب باطل است.