اﻓﺰون ﺑﺮاﯾﻦ، وی ﻣﻮﻓﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻣﻮﺛﺮ در ﺟﻬﺖ ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻋﻠﻤﯽ ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻨﺪ.
۸ – ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﻤﺠﯿﺪ :
ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﯿﺎزﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ، اﺣﺘﺮام و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ درﺑﯿﻦ دﯾﮕﺮان اﺳﺖ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس، رﻫﺒﺮان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎ را ﻣﻮد ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ. ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ در ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﭘﺪﯾﺪ آورده و ﯾﺎد آور ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن اﻓﺮدای ﻣﻬﻢ ﺑﻮده، ﮐﺎرﺷﺎن در ﺧﻮرﻗﺪرداﻧﯽ اﺳﺖ و رﻫﺒﺮ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ آﻧﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻮده وآنان را در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﺟﺎی داده اﺳﺖ.
۲ – ۷ ) ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮی
ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮی ( leadership style ) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻟﮕﻮﯾﯽ رﻓﺘﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺻﻔﺎت و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت رﻓﺘﺎری رﻫﺒﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در دﻧﯿﺎی اﻣﺮوز، ﻧﻘﺶ ﻣﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ ﺑﻪ ﻗﺪری اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻫﻤﻪ ی زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ اﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﻫﺒﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻮﺷﺶ ﻣﺴﺘﻤﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ آﯾﺪ. در واﻗﻊ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﻘﺶ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد، ﮐﺎری ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد. در ﻗﺎﻟﺐ وﻇﯿﻔﻪ، رﻫﺒﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮان و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻓﺮد ﯾﺎ ﮔﺮوه را ﺑﺴﻨﺠﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از ﺳﺒﮏ ﻫﺎی رﻫﺒﺮی را در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آن ﻫﺎ ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮی ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻃﺮز ﺗﻔﮑﺮ، ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨﯽ و ﺷﺨﺼﯿﺖ رﻫﺒﺮان اﺳﺖ.
هرسی و بلانچارد سبک را با شخصیت، مترادف به کار می‌گیرند و به نظر آن‌ها شخصیت یا سبک یک فرد عبارتست از «الگوی رفتاری که وی هنگام هدایت کردن فعالیت های دیگران از خود نشان می‌دهد.» (علاقه بند، ۱۳۶۵، ص ۸۵)
«گری دسلر»^[۲۵] شیوه یا سبک رهبری را در این مفهوم می‌داند که «رهبر چه کاری می‌کند و رفتارش چگونه است» (مدنی، ۱۳۶۸، ص ۸۰ ـ ۷۹)
الگوی کلی کنش‌های رهبران آنگونه که از سوی زیردستانشان ادراک می‌شود، به نام سبک رهبری خوانده می‌شود، سبک رهبری فلسفه مهارت ها و نگرش‌های رهبران را در عمل نمایان می‌سازد (طوسی، ۱۳۷۵، ص ۲۶۷).
با ملاحظه تعاریف یاد شده میتوان به ویژگی رفتار در آن‌ها اشاره داشت، با توجه به متغیر بودن رفتار در شرایط متفاوت میتوان دریافت که شیوه یا سبک رهبری متغیر است و نمیتوان در کلیه شرایط و مؤسسات و سازمان‌ها از یک سبک استفاده نمود.
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮی ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد از ﯾﮏ ﺳﻮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﺎراﯾﯽ اﻓﺮاد و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪه ﺗﻨﯿﺪﮔﯽ رواﻧﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻐﻞ و ﯾﺎ ﻓﺸﺎر رواﻧﯽ در ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ (اﻟﻮاﻧﯽ، ۱۳۷۵).
ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮی ﻣﺪﯾﺮان ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ، در اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎراﯾﯽ، اﺛﺮ ﺑﺨﺸﯽ و درﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻬﺮهوری ﺳﺎزﻣﺎنهاﺳﺖ. اﻟﮕﻮی رﻓﺘﺎری ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺪﯾﺮ در ﻫﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن روﺣﯿﻪ و اﻧﮕﯿﺰش ﻗﻮی در ﮐﺎرﮐﻨﺎن و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان رﺿﺎﯾﺖ آﻧﺎن از ﺷﻐﻞ و ﺣﺮﻓﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد(رﺿﺎﺋﯿﺎن، ۱۳۸۳).
ﺳﺒﮏ، ﺑﻪ راﻫﯽ ﮐﻪ رﻫﺒﺮان از ﻃﺮﯾﻖ آن در ﭘﯿﺮوان ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﻟﮕﻮی رﻓﺘﺎری ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﺪﯾﺮ ﮐﻪ وی ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮدن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی دﯾﮕﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ،گفته میشود . رﻫﺒﺮی ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﯿﺮی در ﺟﻬﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﺗﻼش ﻫﺎی ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺮای ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪن اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آورد. ﺑﺪون وﺟﻮد رﻫﺒﺮی ﯾﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﻠﻘﻪ اﺗﺼﺎل ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﯿﺎن اﻫﺪاف رﻫﺒﺮی و ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺿﻌﯿﻒ ﯾﺎ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﻮد. آرﺗﻮر ﺟﺎﮔﻮ^[۲۶] ﯾﮏ ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺳﯽ از ﺗﺌﻮری ﻫﺎی رﻫﺒﺮی اراده و ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺌﻮری ﻫﺎی رﻫﺒﺮی ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﺮده اﺳﺖ.
۲-۸) تئوری‌های رهبری
به چهار روش در خصوص تئوریهای رهبری بحث می‌گردد. نخستین راه این است که درباره ویژگی‌های شخصیتی رهبران صحبت کنیم که آنان بدین وسیله از افراد غیر رهبر متمایز می‌شوند. در راه یا روش دوم سعی می‌شود تا رهبر بر اساس رفتار معرفی شود. ارائه الگوی اقتضایی، همان روش سوم است و بدان وسیله کاستی‌های تئوری‌های پیشین رهبری را بر می‌شمارند و بدین ترتیب، نتیجه تحقیقاتی را که درباره رهبری انجام شده است ارائه می‌دهند. در روش چهارم پژوهشگران درصدد شناسایی مجموعه‌ای از ویژگی‌های شخصیتی هستند که می‌توانند بدان وسیله یک رهبر را معرفی کنند. این خط فکری بر این اساس قرار دارد که رهبری بیشتر نوعی شیوه است و کمتر به ماهیت رهبری توجه دارد (رابینز^[۲۷]، ۱۳۸۴، ص ۶۴۲ ).
۲-۸-۱) تئوری‌های شخصیتی رهبری
شش ویژگی شخصیتی که رهبر را از افراد غیر رهبر متمایز می‌کند عبارتند از : جاه طلبی و انرژی، ‌میل به رهبری، صداقت و درستی، اعتماد به نفس، هوشیاری و داشتن دانش و اطلاعات مربوطه، گذشته از این، نتیجه تحقیقاتی که به تازگی انجام شده این نکته را تأیید می‌کند که افرادی که به شدت خود کنترل هستند یعنی کسانی که دارای انعطاف پذیری زیادی هستند و می‌توانند رفتارهای مختلفی را در شرایط مختلف نشان دهند نسبت به کسانی که از این ویژگی بهره‌ای نبرده اند، بهتر می‌توانند نقش رهبری را در گروه برعهده بگیرند. البته ویژگی‌های شخصیتی، احتمال موفقیت رهبر را افزایش می‌دهند، ولی هیچ یک از آن‌ها نمی‌توانند موفقیت او را تضمین کنند (همان منبع، ص ۶۴۳ ).
نظریه سنتی رهبری
نگرش‌های سنتی رهبری مطالعات خود را اغلب پیرامون شخص رهبر و وضع و موقعیت فردی رهبر متمرکز می‌کند، مجموعه این مطالعات به مکتب «مردان بزرگ»^[۲۸] معروف است که توسط «توماس کارلایل^[۲۹]» فیلسوف و مورخ نامدار اسکاتلندی مطرح شده است.
مکتب مردان بزرگ معتقد است که افراد خصوصیات رهبری را یا دارا هستند و یا از آن برخوردار نیستند. بنابراین دلیلی وجود ندارد که وقت و سرمایه زیادی در راه آموزش‌های شغلی، مربی گری، مشاوره، بهبود سازمانی یا فعالیت های دیگری از این قبیل صرف شود. (علوی، ۱۳۷۱، ص‌ص،۸-۲۶۷).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نظریه صفات شخصی رهبر
بررسی صفات رهبری سلسله مطالعات گسترده‌ای را از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ در بر می‌گیرد، در این مطالعات پژوهشگران کوشش کردند که فهرست طولانی که به نظر می‌رسید به رهبری اثربخش می‌ انجامد فراهم سازند، برای نمونه در انتخاب افراد برای مقامات رهبری، نظریه صفات شخصی بر تعدادی خصلت های جسمی‌، روانی و ویژگی‌های شخصی چون ساختمان بدنی، هوش و شخصیت تأکید می‌ورزد (پورآمن، ۱۳۸۱، ص ۱۲).
رابینز در کتاب فرایند مدیریت می‌گوید که یک مدیر یا رهبر باید یک قسمت از وجودش یک پیشاهنگ و قسمت دیگر آن یک عیسی مسیح (ع) باشد منظور رابینز از پیشاهنگ بودن داشتن توانائی‌ها، مهارت های فنی، اکتسابی و تربیتی است که مدیر باید مثل یک پیشاهنگ آماده خدمت و کمک به دیگران در پیشاپیش همه باشد. هدف او از عیسی مسیحی بودن، توجه به جنبه رهبری، نفوذ، قدرت و قابل قبول بودن مدیر می‌باشد(میرکمالی، ۱۳۷۵، ص ۸۱ ـ ۸۰ ).
«گیزه لی»^[۳۰] در آخرین اثر خود، هفت صفت شخصیتی و پنج صفت انگیزشی را به لحاظ اهمیت احتمال آن‌ها برای موفقیت رهبری مورد مطالعه قرار داده است. صفات شخصیتی شامل هوش، ابتکار، توان سرپرستی، اعتماد به نفس، وابستگی و نزدیکی به طبقه کارگر، قاطعیت، بلوغ و کمال، صفات انگیزشی شامل نیاز به پیشرفت حرفه‌ای، نیاز به خود شکوفایی، نیاز به قدرت بر دیگران، نیاز به پاداش‌های مالی، نیاز به امنیت شغلی (عباس زادگان، ۱۳۷۶، ص ص ۲۸۸ ـ ۲۸۷).
۲-۸-۲) تئوری‌های رفتاری رهبری
اگر رفتارهای مشخصی در مورد رهبران قابل شناسائی باشد، در آن صورت می‌توان ویژگی‌های رهبری را به افراد آموخت، یعنی برنامه‌هایی را طرح ریزی کرد و به افراد آموزش داد که بدانند چگونه باید به صورت یک رهبر موفق درآیند. تردیدی نیست که این راهی پرسود بود، زیرا این بدان معنی است که می‌توان رهبرانی را تربیت کرد و به جامعه تحویل داد. اگر آموزش افراد کارساز واقع می‌شد، می‌توانستیم به تعداد یا بی نهایت رهبر اثر بخش یا موفق تربیت کنیم (رابینز، ۱۳۸۴، ص۶۴۳).
مطالعات «دانشگاه آیووا»^[۳۱]
بررسی‌هائی که در دهه ۱۹۳۰ در دانشگاه آیووا در آمریکا انجام گرفت، نخستین بررسی از یک رشته مطالعات شیوه‌های رهبری و رفتار گروهی بود، در این بررسی‌ها اثر شیوه‌های گوناگون رهبری در رفتار گروه ها بطور علمی‌مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
«کرت لوین»^[۳۲] و همکارانش در دانشگاه آیووا برخی از نخستین تلاش‌ها را برای شناسایی علمی‌مؤثرترین رفتارهای رهبری انجام دادند.
آنان بر سه نوع رفتار یا سبک رهبری تمرکز کردند که عبارتند از :
۱ ) اقتدار مآب ۲ ) مشارکتی و ۳ ) تفویضی یا بی‌مداخله.
رهبران اقتدار مآب تمایل به تصمیم گیری یک جانبه دارند، روش‌های کاری را دیکته می‌کنند، دانش و آگاهی کارکنان را نسبت به هدف‌های گام بعدی محدود نگه می‌دارند و گاهی بازخور تنبیهی می‌دهند.
برخلاف آنان رهبران دارای سبک مشارکتی، افراد را در تصمیم گیری‌ها مشارکت می‌دهند و تعین روش‌های انجام کار را به گروه می‌سپارند. هدف‌های کلی را تعیین کرده و بازخور ارشادی می‌دهند.
مدیران دارای سبک تفویضی عموماً آزادی کامل به گروه می‌دهند، مواد لازم را فراهم می‌کنند و فقط برای پاسخ به پرسش‌ها در گروه شرکت می‌کنند و از دادن بازخور اجتناب می‌ورزند، به عبارت دیگر تقریباً کاری انجام نمی‌دهند ( رضائیان، ۱۳۸۰، ص ۳۸۲ ).
نکته مهم این است که در مطالعات آیووا پژوهشی مستقیم درباره اثر شیوه‌های رهبری بر بهره‌وری و کارائی گروه‌ها بعمل نیامد، با آنکه پژوهشگران توضیح دادند که جوانان، مدیریت مردمی‌ یا مشارکتی را بر سایر شیوه‌ها ترجیح می‌دهند و در این نوع مدیریت و رهبری کمتر حالت سرکشی از خود نشان می‌دهند ولی تحقیقات مربوط به اثر شیوه‌های رهبری بر کارائی و بهره‌وری به مطالعات بعد موکول شد (علوی، ۱۳۷۱، ص ص ۲ ـ ۲۷۰).
مطالعات «دانشگاه اُهایو»^[۳۳]
جامعترین نظریه‌های رفتاری بر پژوهش‌های انجام گرفته در دانشگاه ایالتی اُوهایو در اواخر دهه ۱۹۴۰ استناد می‌کند. در دانشگاه ایالتی اُوهایو پژوهشگران روی اثر بخشی رفتارهای رهبری به تحقیق پرداختند و این نوع رفتارها را به دو گروه متمایز تفکیک کردند، که یک دسته را ((ایجاد ساختار)) (توجه کردن به کار یا کارگرا بود) و نوع دیگر را ((رعایت کردن حال دیگران)) (طرفدار کارمند یا کارگر بودن) نامیدند. همان گونه که انتظار می رفت، آن‌ها به این نتیجه رسیدند که اگر مدیر به گونه‌ای باشد که از نظر رهبری او را طرفدار کارگر یا کارمند بنامند، نرخ جابجائی افراد به پایین ترین سطح و رضایت شغلی آنان به بالاترین حد می‌رسد. برعکس، رهبرانی که از نظر (( رعایت حال دیگران را کردن )) در سطح پائینی بودند و بیشتر طرفدار کار بودند، موجب افزایش جابجائی کارکنان و افزایش شکایت ها ودادخواهی آن‌ها می‌شدند ( استونر^[۳۴]، ۱۳۷۹، ص ۸۱۴ ).
نتیجه تحقیقات این دانشگاه مؤید این است که رهبرانی که از نظر ابتکار عمل و رعایت حال دیگران نمرات بالایی دارند عملکرد خوبی خواهند داشت ولی موارد استثناء هم بیان گر این واقعیت است که در این تئوری عوامل موقعیتی نیز باید مورد توجه قرار گیرند.
مطالعات «دانشگاه میشیگان»^[۳۵]
هم زمان با تحقیقاتی که در دانشگاه ایالتی اُهایو انجام می‌شد، در مرکز تحقیقات دانشگاه میشیگان نیز درزمینه رهبری تحقیقاتی انجام می‌گرفت، هدف این تحقیقات هم تعیین ویژگی‌های رفتاری رهبران و رابطه آن‌ها با عملکرد بود. پژوهشگران دانشگاه میشیگان دو بعد رفتار رهبران را مورد توجه قرار دادند و آن‌ها را طرفداری از کارکنان و طرفداری از تولید نامیدند.
در رفتار رهبر کارگرا، رهبر توجه بیشتری به کار زیردستان دارد و روش‌های کار را تشریح می‌کند و بطور عمده توجه به عملکرد دارد. توجه اصلی رهبر معطوف به انجام اثر بخش وظیفه می‌باشد.
در رفتار رهبر کارمندگرا، رهبر علاقهمند است یک گروه کاری متحد بوجود آورد و اطمینان حاصل کند که کارکنان به شکل اساسی از کار خود رضایت دارند، توجه اصلی رهبر معطوف به رفاه کارکنان است. فرض بر آن بود که این دو سبک رهبری بر روی دو سر یک طیف قرار دارند. بنابراین چنین تصور می‌شد که یک رهبر یا می‌تواند کارمندگرا باشد یا کارگرا و در آن واحد نمی‌تواند هر دو رفتار را داشته باشد (گریفین^[۳۶]، ۱۳۸۳، ص ۳۵۴ ).
شبکه مدیریت
شبکه مدیریت که بوسیله «رابرت بلیک»^[۳۷] و «جین هاتن»^[۳۸] ارائه شد کمک می‌کند که از دیدگاه توجه نسبی مدیر به کار یا اعضای سازمان، ماهیت دوبعدی رهبری را نشان داد. شبکه مدیریت که پس از مدتی آن را شبکه رهبری نامیدند دامنه رفتار مدیریت را با توجه به طرفداری از کار یا طرفداری از کارگرا بر روی طیفی که از ۱ تا ۹ درجه بندی شده است نشان می‌دهد و می‌تواند تصویری از این دو نوع رهبری را ارائه کند(نمودار ۲ـ ۱).
سبک مدیریت ۱ و ۱ یعنی مدیریت نامحسوس که نه به افراد و نه به تولید هیچ توجهی نمی‌شود. گاهی این سبک یا روش مدیریت را مدیریت بی قید و بند می‌نامند، زیرا مدیر دست از نقش رهبری بر می‌دارد.
سبکی از مدیریت را که ۹ و ۱ نامیده می‌شود مدیریت باشگاهی می‌خوانند، یعنی به کارکنان توجه بسیار زیادی می‌شود، ولی تولید هیچ اهمیتی ندارد. سبک مدیریت ۱ و ۹ مدیریت استبدادی یا خودکامه است که به تولید و کارآیی توجه بسیار زیادی می‌شود ولی به کارکنان هیچ توجهی نمی‌شود. مدیریت ۵ و ۵ مدیریت انسانی و سازمانی نامیده می‌شود که بصورت هم زمان به عملکرد سازمان و رضایت شغلی آنان توجه می‌شود. سبک مدیریت ۹ و ۹ مدیریتی است که آن را مدیریت تیمی‌می‌نامند، یعنی به تولید و مدیران و کارکنان اهمیت زیادی داده می‌شود. این دو پژوهشگر، یعنی بلیک و موتان چنین استدلال می‌کنند که سبک مدیریت ۹ و۹ مؤثرترین شیوه مدیریت است. آنان بر این باورند که این شیوه رهبری، در همه شرایط، منجر به بهبود عملکرد می‌شود، غیبت و جابجایی کارکنان به پایین ترین حد ممکن می‌رسد و رضایت شغلی آنان به بالاترین حد ممکن خواهد رسید (‌استونر^[۳۹]، ۱۳۷۹، ص ۸۱۹).
نمودار ۱ ـ ۲ : شبکه مدیریت
مدیریت باشگاهی
مدیریت نامحسوس
مدیریت تیمی

کلیات تحقیق

۱-۱- مقدمه

فعالیت بدنی و ورزش یکی از مهم ترین فعالیت های بشر امروز است. شواهدی وجود دارند که نشان می دهند، فعالیت بدنی از جنبه جسمانی، روانی، اجتماعی و احساسی برای افراد سنین گوناگون فواید زیادی در بر دارد. فعالیتهای حرکتی و ورزشی به لحاظ ایجاد تعادلهای فیزیولوژیکی و بهبود بخشیدن عملکردهای حیاتی بدن، سلامتی و شادابی تن و روان فرد را در پی دارد و از طرفی برخورداری افراد از سلامت و بهداشت جسمی- روانی، بقاء و خود شکوفایی یک جامعه را تضمین میکند.

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ارتباط بین آگاهی و نگرش نسبت به عملکرد مفید و فعالیت بدنی منظم در بین افراد وجود دارد. شناخت خصوصیات فردی و آگاهی از نگرشها و گرایشهای افراد به فعالیتهای حرکتی و ورزشی نقش مهمی در تصمیمگیریهای تربیتی، آموزشی و بهداشتی دارد و میتواند دستاندرکاران و متولیان ورزش را در فراهم کردن امکانات متناسب با تمایلات، تواناییها و نیازهای جسمی- روانی افراد به منظور ایجاد زمینه های لازم برای توسعه و گسترش فعالیتهای حرکتی و ورزشی و برنامه ریزی واقع بینانه و اصولی کمک نماید. به نظر می رسد بررسی میزان آگاهی و نگرش سنجی افراد از عوامل مؤثر ترغیب آنها به انجام فعالیت های حرکتی و ورزشی می باشد.
دوران نوجوانی دورانی است که زمینه بسیاری از بیماری های پرخطر سنین میانسالی و کهنسالی از آن نشأت می گیرد(عطارزاده حسینی ،۱۳۸۳). دانش آموزان به عنوان رکن اساسی نظام آموزشی کشور در دستیابی به اهداف نظام آموزشی، نقش و جایگاه ویژه ای دارند. امروزه عملکرد دانش آموزان در زمینه ورزش و فعالیت های جسمانی مقوله ای مهم، ومورد توجه دست اندرکاران تعلیم وتربیت است. بهبود ورزش در مدارس، بخصوص مقطع دبیرستان، نه تنها موجب سلامت روح و جسم فراگیران می شود، بلکه نشاط جامعه و بهبود عملکرد تحصیلی فراگیران در سایر زمینه ها را نیز به همراه دارد.

۱-۲- بیان مسئله تحقیق

از دیرباز داشتن فعالیت بدنی منظم در اقشار مختلف مردم، آرمان متعالی جوامع بوده است(آرنت و همکاران^[۱] ،۲۰۰۰ ؛ ماکن هاپت^[۲] ،۲۰۰۲). علی رغم تأیید وجود چنین یافته ای، هنوز بسیاری از جوامع با نبود یا کمبود فعالیت بدنی دراقشار مختلف خود مواجه اند. این امر در حالی است که فعالیت بدنی منظم یکی از مهم ترین مؤلفه های اثرگذار بر سبک زندگی سالم محسوب می شود(کاماردین و فازی ،۲۰۰۷). یافته های اخیر نشان می دهند فعالیت بدنی آثار مثبت و معناداری بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی افراد در تمامی دوره های زندگی دارد و ابزاری کارآمد در ارتقای کیفیت زندگی اقشار مختلف مردم است(کاماردین و فازی^[۳] ،۲۰۰۷). فعالیت بدنی منظم به عنوان یک رفتار مهم ارتقاء دهنده سلامت باعث پیشگیری و یا به تأخیر انداختن انواع بیماری های مزمن و مرگ و میر زودرس می گردد، همچنین در کاهش خطر بیماری های مغزی، قلبی، فشارخون، چاقی و غیره نیز موثر است(لی سی دی و بلر^[۴] ،۲۰۰۳).
میزان پیشنهادی فعالیت بدنی برای نوجوانان به منظور دست یابی به این فواید بین ۳۰ تا۶۰ دقیقه فعالیت متوسط تا شدید در روز است. اما تحقیقات انجام شده ی اخیر نشان داده اند که فعالیت جسمانی در نوجوانان کاهش یافته است، این روند کاهش به طور فزاینده در میان دانش آموزان دبیرستانی ادامه می یابد و تا بزرگسالی تداوم پیدا می کند(گیلمن و همکاران^[۵] ،۲۰۰۱). بر اساس یک مطالعه کشوری ۶۰ درصد از دانش آموزان ایرانی کم تحرک بودند و میزان فعالیت جسمانی دانش آموزان با افزایش پایه تحصیلی کاهش یافته است و در دختران این کاهش شایع تر از پسران بوده است(همشهری آنلاین ،۱۳۸۸). همچنین، در مطالعه ای که درسال ۲۰۰۶ در ایالات متحده ی آمریکا انجام شد، به این نتیجه رسیدند که فقط ۸/۳۵ درصد دانش آموزان دبیرستانی، میزان پیشنهادی فعالیت بدنی را انجام می دهند (هاشمی ،۱۳۸۸). همچنین درطی تحقیقات دیگری محققان دریافتند که نگرش و تلقی دانش آموزان نسبت به فعالیت بدنی از دوره راهنمایی به دبیرستان، میل به منفی تر شدن دارد و شرکت در فعالیت بدنی نیز رو به کاهش می رود. ایروان^[۶] درسال ۲۰۰۷ معتقد بود افزایش وزن به طور قابل ملاحظه ای بلافاصله بعد از دوران دبیرستان افزایش می یابد که ممکن است به طور مستقیم به کاهش فعالیت های بدنی نسبت داده شود.
درایران، یکی از موانع مهم افزایش فعالیت بدنی عدم وجود آگاهی در مورد مزایای فعالیت بدنی وهمچنین، عدم وجود اطلاعات کافی در مورد سطوح و محدوده فعالیت جسمانی و ورزش می باشد(سازمان جهانی بهداشت^[۷] ،۲۰۰۳). آنچه مسلم است ادراک و نگرش افراد به موانع و مزایای مشارکت در فعالیت بدنی، عاملی اثرگذار بر تصمیم گیری های آنان در مشارکت در فعالیت منظم و سلامت محور است. لذا، ارزیابی ادراک و نگرش افراد به فعالیت های حرکتی، جایگاه ویژه ای را در پژوهش های کاربردی به خود اختصاص داده است(دفلاندر و کرانت^[۸] ،۲۰۰۴). آلپورت^[۹] نگرش را نوعی آمادگی ذهنی و عصبی سازمان یافته با تجربه تعریف می کند که بر واکنش به تمامی موضوعات و موقعیت های وابسته به نگرش تأثیری پویا ومستقیم بر جای می گذارد(عطارزاده حسینی ،۱۳۸۳ ؛ سیرز و همکاران^[۱۰] ،۱۹۹۱). نگرش ها از باورهای ما نسبت به افراد و اشیاء متولد شدند. آنها رفتارهای ما را به روش های بی شمار شکل دادند و مشارکت ما را در فعالیت ها و اهدافی را که بنا نهادیم و آنهایی را که تصمیم به ترک آنها گرفتیم را تعیین می کنند. عقاید و نگرش ها از طریق حرکات و زبان افراد بیان می شود. علت مطالعۀگستردۀ مفهوم نگرش در سال های اخیر، توانایی شناخته شده آن درتأثیرگذاری برعملکرد افراد است. نظر به این که نگرش بر رفتار اثر می‌گذارد و با رفتار یک رابطه علت و معلولی دارد. دستیابی به نگرش افراد بهترین راه تشخیص رفتار مشارکتی افراد در فعالیت های حرکتی است(زاکاریان و همکاران^[۱۱] ،۱۹۹۴). ارتقای دیدگاه و نگرش مثبت به تربیت بدنی عنصر مهمی در پی فعالیت های جسمانی مادام العمر است(سیلورمن و ساب رامانیام^[۱۲] ،۱۹۹۹).
نکتۀ مهم قابل ملاحظۀ پژوهشگران، نگرش نوجوانان و جوانان به ورزش است. به زعم اکثرآنان، دوره‌های سنی جوانی و نوجوانی دوره هایی اند که نگرش ها رشد می کنند و علاوه برشکل گیری، زمینه برای تغییر مساعد آن ها فراهم است(تولسون و چررت^[۱۳] ،۱۹۹۴). رفتارهای دانش آموزان متأثر از باورها و نگرش های آنها است. شناخت این نگرش ها به معنای اصلاح برنامه های کلاسی و آموزش می باشد. ترودئا و همکاران^[۱۴].(۱۹۹۸)، پاسخ گویی به نیازهای دانش آموزان را دردوره های تحصیلی پایین مهمتر از مقاطع تحصیلی بالاتر می دانند، چون آنها نگرش مثبت و تجربه لازم را برای مشارکت ورزشی در سالهای آتی بدست می آورند. در تربیت بدنی، کسب شناخت از باورهای دانش آموز یک منبع مهم برای درک نگرش ها و علایق آنها و مشارکت انها در برنامه کلاسی است(استراند و اسکانتلینگ^[۱۵] ،۱۹۹۴). یک رابطه مثبت و قابل توجه بین نگرش های دانش اموزان دبیرستانی نسبت به تربیت بدنی و شرکت در فعالیت های اوقات فراغت وجود دارد( چانگ و فیلیپ^[۱۶] ،۲۰۰۲).
با توجه به نقش فعالیت بدنی و ورزش در سلامت افراد، بخصوص دانش آموزان و با توجه به نتایج تحقیقات متعدد مبتنی بر آثار مفید و مثبت ورزش و فعالیت بدنی، در این پژوهش محقق به دنبال این است که میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش چقدراست؟
۱-۳- ضرورت و اهمیت تحقیق
فعالیت بدنی عمدتاً به عنوان ضرورتی برای رشد و تکامل طبیعی کودکان و نوجوانان شناخته می شود. شرکت در فعالیت بدنی منظم، در کاهش خطر ابتلا به چاقی، بیماری قلبی وعروقی، فشار خون، دیابت نوع دو، سرطان روده، استئو آرتریت(ساییدگی مفصلی) و پوکی استخوان بزرگسالان مؤثر است. یکی از اهداف سازمان جهانی بهداشت تا سال۲۰۱۰، افزایش تعداد افرادی است که برای حفظ سلامت، فعالیت جسمانی کافی داشته باشند(سعید ،۱۳۸۶ ص۸۶-۷۱). همچنین فعالیت جسمانی به عنوان یک شاخص مهم جامعه سالم^[۱۷] در سال۲۰۱۰ مدنظر بوده است(پانا و همکاران^[۱۸] ،۲۰۰۴). ون مچلن^[۱۹] (۱۹۹۷)معتقد است فعالیتهای بدنی طولانی مدت، به عنوان بهترین گزینه برای سلامتی جامعه است (وکیلی ،۱۳۸۹). فعالیت جسمانی متوسط می تواند توسط هرکس ، در هر روز از زندگی و بدون هیچ هزینه ای انجام شود. فعالیت بدنی متوسط باید در تمام روزهای هفته یا حداقل ۵ روز درهفته انجام شود تا اثرات بهداشتی مثبت داشته باشد و فعالیت بدنی شدید نیز باید۳ روز درهفته انجام شود(پاهو^[۲۰] ،۲۰۰۲).
فعالیت بدنی به عنوان یک عامل تعیین کننده مهم در بهبود سلامت جسمی شناخته شده است ولی رفتارهای فعالیت بدنی نیز با بسیاری از حالت های مثبت روانشناسی ارتباط دارد. تاثیری که فعالیت بدنی روی جسم دارد با بهبود تصور، کنترل وزن و اخلاق است که نقش اساسی در نتیجه وضعیت روانی بازی می کند. اعتماد به نفس پایین، تبعیض اجتماعی، نگرانی، افسردگی و خود کشی همگی با افزایش در صد چربی بدن یا وضعیت وزن نا سالم در ارتباط هستند. به طور کلی این یافته ها به اهمیت فعالیت بدنی روی سلامت اجتماعی ، ذهنی و جسمی شخص اشاره می کند(پاولیک و کینلن^[۲۱] ،۲۰۰۷).
با وجود این، از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۹ میزان فعالیت جسمانی دانش آموزان از۴۲ درصد به۲۹درصد کاهش داشته است. در سال۲۰۰۰ ، نزدیک به نیمی از گروه سنی۲۱-۱۲ سال فعالیت جسمانی منظم نداشتند و در سال ۲۰۰۱، فقط ۳۰ درصد از افراد ۱۸سال و بزرگتر فعالیت جسمانی منظم داشتند. اهمیت دادن به فعالیت های بدنی و ورزش مدرسه ای به حدی اهمیت یافته که توجه جهانی به آن رو به افزایش است و مسؤلان ارشد تربیت بدنی ورزش دنیا، به خصوص آموزش و پرورش را به چالش کشیده اند، به طوری که درچند دهه اخیرموضوع تربیت بدنی و ورزش مدرسه ای درسطر اول اولویت های برنامه ای و پژوهشی بسیاری ازکشورها و نهادهای بین المللی قرار گرفته است(بایلی و دیسمور^[۲۲] ،۲۰۰۴).
مطالعه نگرش به فعالیتهای حرکتی و ورزشی به عنوان خواستگاه رفتار آگاهانه در جهت نیل به اهداف بهزیستی و تندرستی از اهمیت زیادی برخوردار است. بدین منظور شناخت خصوصیات فردی و آگاهی از نگرشها و گرایشهای افراد به فعالیتهای حرکتی و ورزشی نقش مهمی در تصمیمگیریهای تربیتی، آموزشی و بهداشتی دارد و میتواند دستاندرکاران و متولیان ورزش را در فراهم کردن امکانات متناسب با تمایلات، تواناییها و نیازهای جسمی- روانی افراد به منظور ایجاد زمینه های لازم برای توسعه و گسترش فعالیتهای حرکتی و ورزشی و برنامه ریزی واقع بینانه و اصولی کمک نماید. آثار متقابل حضور در فعالیت های حرکتی و ورزشی بر نگرش افراد، متفاوت بودن این نگرش ها با توجه به ویژگی های متفاوت فردی، همسان نبودن نیازها، تفاوت در میزان بهره مندی از تأثیرات حرکت و فعالیت های ورزشی، و به طور کلی درهم آمیختگی زندگی فردی و اجتماعی عواملی اند که بیش از پیش اهمیت پرداختن به مقولۀ نگرش را یادآور می شوند و بر تأثیرات اجتماعی و انکارناپذیر فعالیت های حرکتی و ورزشی صحه می گذارند(رمضانی نژاد ،۱۳۷۶ ؛ ماتی و چریستور^[۲۳] ،۱۹۹۸ ؛ ساندرز و ممری^[۲۴] ،۱۹۹۰ ؛ تری^[۲۵] ،۱۹۹۶).
اهمیت آگاهی ازفعالیت بدنی در ارتقای میزان مشارکت نوجوانان در این فعالیت ها، به طور کلی ثابت شده است. اما امروزه یافته های تحقیقاتی، کاهش مداوم آگاهی و نگرش نسبت به ورزش در میان دانش آموزان ،به خصوص دانش آموزان دبیرستانی را نشان می دهند، به همین دلیل در این تحقیق به بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش خواهیم پرداخت.

۱-۴- اهداف تحقیق

برای این تحقیق یک هدف کلی، یک هدف آرمانی، یک هدف کاربردی و چهار هدف ویژه متصور است. که به شرح ذیل بیان می شود:

۱-۴-۱- هدف کلی

بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش.

۱-۴-۲- هدف آرمانی

دانش آموزان دبیرستانی جهت کسب سلامتی و بهبود عملکرد ورزشی و فعالیت بدنی، باید آگاهی و نگرش مطلوبی نسبت به فعالیت بدنی و ورزش داشته باشند.

۱-۴-۳- اهداف ویژه

۱- توصیف ویژگی های جمعیت شناختی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد
۲- تعیین میزان آگاهی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش
۳- تعیین میزان نگرش دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش به تفکیک پایه تحصیلی
۴- تعیین میزان عملکرد فعالیت بدنی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش به تفکیک پایه تحصیلی
۵- تعیین ارتباط بین نگرش به فعالیت بدنی و میزان آگاهی از فعالیت بدنی در دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد
۶- تعیین ارتباط بین نگرش به فعالیت بدنی و عملکرد فعالیت بدنی در دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد
۷- تعیین ارتباط بین آگاهی به فعالیت بدنی و عملکرد فعالیت بدنی در دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد
۸- مقایسه آگاهی نسبت به فعالیت بدنی در بین دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد به تفکیک پایه تحصیلی
۹- مقایسه نگرش نسبت به فعالیت بدنی در بین دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد به تفکیک پایه تحصیلی
۱۰- مقایسه عملکرد نسبت به فعالیت بدنی در بین دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد به تفکیک پایه تحصیلی

۱-۵- سؤالات تحقیق

۱- ویژگی های جمعیت شناختی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد چگونه است؟
۲- میزان آگاهی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش در هر پایه تحصیلی چگونه است؟
۳- میزان نگرش دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش در هر پایه تحصیلی چگونه است؟
۴- میزان عملکرد دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش در هر پایه تحصیلی چگونه است؟
۵- آیا بین نگرش به فعالیت بدنی و میزان آگاهی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد ارتباط معنی داری وجود دارد؟
۶- آیا بین نگرش به فعالیت بدنی و عملکرد فعالیت بدنی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد ارتباط معنی داری وجود دارد؟
۷- آیا بین میزان آگاهی نسبت به فعالیت بدنی و عملکرد فعالیت بدنی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد ارتباط معنی داری وجود دارد؟
۸- آیا بین میزان آگاهی دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش به تفکیک پایه تحصیلی اختلاف معنی داری وجود دارد؟
۹- آیا بین میزان نگرش دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش به تفکیک پایه تحصیلی اختلاف معنی داری وجود دارد؟
۱۰- آیا بین میزان عملکرد دانش آموزان پسر دبیرستانی شهرستان یزد نسبت به فعالیت بدنی و ورزش به تفکیک پایه تحصیلی اختلاف معنی داری وجود دارد؟

۱-۶- تعاریف مفهومی و عملیاتی مفاهیم و متغیّر ها

۱-۶-۱- آگاهی نسبت به فعالیت بدنی و ورزش

تعریف مفهومی: یعنی میزان دانش، اطلاعات و آشنایی دانش آموزان نسبت به مفاهیم مرتبط با فعالیت بدنی و ورزش.
تعریف عملیاتی: به مجموع امتیازات کسب شده توسط دانش آموزان با بهره گرفتن از پرسشنامۀ محقق ساخته در سئوالاتی که برای اندازه گیری میزان آگاهی طراحی شده است.

۱-۶-۲- نگرش نسبت به فعالیت بدنی و ورزش

تعریف مفهومی: نگرش همان طرز فکر، عقیده و میزان آمادگی فرد برای انجام فعالیت بدنی و ورزش می باشد.

ثابت
افزایش۲%
ثابت
افزایش۳%
ت
در سال های ۲۰۰۵، ۲۰۰۶، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ یورو نتوانسته سهم خود را افزایش دهد ولی سهم دلار در حال کاهش است و سایر ارزها سهم خود را افزایش داده اند.
کاهش۱%
کاهش۳%
کاهش۱%
افزایش۲%
ثابت
افزایش۱%
ت
بعد از سال ۲۰۰۹ و شروع رکود اقتصادی اروپا، یورو اعتبار جهانی خود را از دست داده و سهم آن در حال کاهش است.
ثابت
ثابت
ثابت
ثابت
کاهش۱%
افزایش۱%
ت
ثابت
ثابت
کاهش۱%
افزایش۱%
کاهش۱%
افزایش۱%
ت
همان طور که از نمودارهای درختی که از سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ رسم کردیم می توان متوجّه شد که در سال های اوّلیه کاهش دلار و افزایش یورو بیشتر بوده ولی افزایش سایر ارزها زیاد نبوده است. از سال ۲۰۰۶تا ۲۰۰۹ سهم یورو ثابت شده است ولی سهم دلار همچنان کاهش قبل را داشته ولی افزایش سهم سایر ارزها بیشتر بوده است. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ دلار توانسته است سهم خود را ثابت نگه دارد و فقط سهم یورو به مقدار ۱% کاهش یافته و سایر ارزها سهم خود را افزایش داده اند و می توان گفت از سال ۲۰۱۰ دلار توانسته از کاهش سهم خود جلوگیری کند و آن را ثابت کند ولی نتوانسته آن را افزایش دهد.
۴-۴٫ روش تحقیق
۴-۴-۱) سری های زمانی^[۵۴]
یکی از انواع مهمّ داده های آماری مورد استفاده در تجزیه وتحلیل تجربی، داده های سری های زمانی می باشد. تجزیه وتحلیل سری های زمانی به طور نظری وعملی، در سال ۱۹۷۰یعنی از زمان شروع کار اصلی باکس^[۵۵] وجنکینس^[۵۶]، تحت عنوان تجزیه و تحلیل سری های زمانی، پیش بینی وکنترل، به سرعت توسعه پیداکرد. یک سری زمانی مجموعه مشاهداتی می باشد، که بر اساس زمان مرتب شده اند؛ به گونه ای که فاصله زمانی میان مشاهدات، ثابت می باشد. سری زمانی، یکی از مهم ترین انواع داده های آماری بوده، که عموماً مورد استفاده در تجزیه و تحلیل تجربی قرار گرفته می شود^[۵۷]. یادآوری این نکته که اکثر سری های زمانی اقتصادی در طول زمان میل به رشد را از خود نشان می دهند، حائز اهمّیّت می باشد. هدف از تجزیه وتحلیل یک سری زمانی، توصیف، تشریح، پیش بینی وکنترل می باشد. هر چند توصیف رفتار یک سری زمانی از لحاظ تغییرات کوتاه مدّت و دراز مدّت در آن با مطالعه وابستگی های موجود بین عناصر سری از بررسی های متداولی بوده، که روی سری های زمانی انجام می گیرد؛ با این حال، می توان بیان کرد، که مهم ترین هدف از تحلیل سری زمانی پیش بینی رفتار سری در آینده می باشد.
۴-۴-۲٫ مانایی^[۵۸]
در تحقیقات مبتنی بر داده های سری زمانی، لازم است تا سری های زمانی، مانا باشند. نامانایی متغیّرها مسئله رگرسیون کاذب را در تحلیل سری زمانی به وجود می آورد. به این منظور، در ابتدای امر مانایی متغییرهای مورد ارزیابی قرار می گیرد. آزمون های مختلفی برای تعیین مانایی یک سری زمانی به کار برده می شود؛ که در این قسمت یکی از آن ها را تعریف می کنیم.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۴-۲-۱٫ آزمون ریشه واحد دیکی-فولر^[۵۹] ودیکی –فولر تعمیم یافته^[۶۰] (ADF)
برای این آزمون، رگرسیون زیر انجام داده می شود:
۴-۱
با انجام این رگرسیون،برای مقدار برآوردی، نتایج تحلیل می گردد. اگر باشد؛ گفته می شود متغییر دارای ریشه واحد بوده است. در اصطلاح اقتصاد سنجی بیان می گردد، فرایند گام تصادفی داشته و سری زمانی ، نامانا می باشد. در شرایطی که با انجام آزمون ۱ || باشد، سری زمانی مانا شناخته می شود.
برای تبدیل سری زمانی نامانا به مانا، از سری زمانی تفاضل گیری می شود. این عمل تا جایی ادامه می یابد، که سری زمانی مانا گردد. بدین ترتیب، درجه انباشتگی^[۶۱] از تعداد تفاضل گیری با هدف مانا شدن، به دست می آید. در برخی موارد، باتفاضل گیری مانا نمی گردد، در این شرایط بعد از اضافه کردن متغییر ، به عنوان متغییر روند، آزمون انجام می گیرد. در نهایت، وجود یا عدم وجود جمله ثابت هم در شرایط مختلف می تواند در آزمون در نظرگرفته شود. به طور کلی، با برآورد یکی از سه معادله زیر، می توان آزمون را انجام داد:
۴-۲
۴-۳
۴-۴
به این ترتیب، برای دستیابی به نتایج مطلوب، کافی است، بعد از انجام رگرسیون فوق فرض
||، موردآزمون قرار گیرد. در صورت رد فرض صفر، سری زمانی مانا می باشد.
برای آزمون فرض:
۴-۵
مقادیر بحرانی برای ارزیابی نتایج، توسط دیکی– فولر براساس شبیه سازی مونت – کارلو ثبت شده، و توسط مک کینون^[۶۲] (۱۹۹۱) بسط، گسترش و درجه بندی شده است^[۶۳]. دیکی(۱۹۷۹) و فولر(۱۹۸۱) برای آزمون ریشه واحد، فرایند خود توضیحی مرتبه اوّل بر اساس رابطه (۴-۳) را در نظرگرفته، و بیان کردند، که برای آزمون ریشه واحد سری زمانی ، می بایست فرضیه (۴-۶) تشکیل گردد.

۱-۴-۷٫ عامل­دار کردن نانولوله‌های کربنی

این روش عبارت است از افزایش قابلیت انحلال نانولوله‌ها که با متصل کردن دیگر گروه‌ها به این لوله‌ها انجام می‌شود. در این حالت به راحتی می‌توان با یک فیلتراسیون نانولوله‌ها را از ناخالصی‌های حل نشدنی مانند فلز جدا نمود [۵۴]. به دلیل انعطاف پذیری نانولوله‌ها، از آنها می‌توان در تولید ابزارها و پروب­های مختلف استفاده کرد. استفاده از نانولوله‌ها به دلیل کشسانی بالا، باعث بهبود قدرت تفکیک این ابزارها می‌شود. در عین حال، ارتعاش نانولوله‌ها به دلیل طول بلندی که دارند از جمله مشکلاتی است که باید برطرف شود و راه آن هم رشد کنترل شده نانولوله‌های کوچک‌تر است. نوک‌های نانولوله‌ها را می‌توان با متصل کردن گروه‌های عاملی به آنها از لحاظ شیمیایی اصلاح کرد و به همین دلیل است که می‌توان از آنها به عنوان کاوشگرهای مولکولی با قابلیت استـفاده در شیمی و زیست شناسی استفاده نمود [۵۵]. در شکل ۱-۹ شمایی از چگونگی عامل دار شدن نانولوله­ها نشان داده شده است.
شکل ۱-۱۰٫ شمای فرایند عامل­دار شدن نانولوله‌های کربنی [۱]

۱-۴-۷-۱٫ ضرورت عامل­دار کردن نانولوله­ها و روش­های آن

نانولوله‌های کربنی در تمام شکل‌های موجود به سختی پراکنده^[۲۸] می شوند و در آب و همچنین محیط‌های زیستی غیر محلول هستند و در مقابل رطوبت مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهند. برای مدت زیادی عامل­دار کردن و تیمار شیمیائی نانولوله‌ها یک مشکل بوده است؛ هم­چنین، تهیه نانو کامپوزیت‌های محلول از نانولوله‌ها و مواد دیگر مشکل بوده است. یک عامـل سازی مناسب از نانولـوله‌ها، به طور مثال عامل­دار کردن شیمیائی، یک استراتژی برای غلبه بر مشکلات نانولوله‌ها و یک موضوع جذاب برای دانشمندان علوم شیمی و مواد بوده است. عامل دار کردن می‌تواند فعالیت را بهبود بخشد و اجازه می‌دهد که از خصوصیات نانولوله‌ها برای ترکیب با انواع مواد دیگر استفاده شود. از پیوندهای شیمیایی می‌توان برای ایجاد برهم­کنش بین نانولوله‌ها و دیگر مواد استفاده نمود. از موادی که برای این کار می‌توان استفاده نمود می­توان از حلال‌ها، پلیمرها و بیوپلیمرها نام برد. یک نانولوله‌ی عامل دار شده ممکن است خصوصیات مکانیکی و الکتریکی متفاوتی با نانولوله‌های عامل دار نشده داشته باشد؛ بنابراین، از این نکته می‌توان برای به دست آوردن خصوصیات شیمیایی و فیزیکی استفاده کرد. عامل دار کردن نانولوله‌ها می‌تواند به صورت کووالان یا غیرکووالان باشد. عامل­دار کردن کووالان بر اساس ایجاد پیوند کووالان بین گروه وارد شده به ساختار اسکلتی نانولوله‌هاست. عامل دار کردن غیرکووالان اساساً بر پایه روش‌های جذب سطحی مختلف مثل نیروهای واندروالس می‌باشد. یکی از رایج‌ترین روش­های عامل­دار کردن خالص سازی اکسیداتیو نانولوله‌ها با فازهای مایع یا گاز مواد اکسید کننده است، که شامل گروه‌های کربوکسیل، هیدروکسی، کربونیل و گروه‌های نیترو به داخل لوله­ها می‌باشد. تیمار اسیدی را می‌توان با اسید نیتریک یا مخلوطی از اسید نیتریک و اسید سولفوریک یا اسید سولفوریک و پر اکسید هیدروژن انجام داد. قرار گرفتن گروه‌های کربوکسیل با روش اکسیداسیون اسیدی مقدمه­ای برای قرار گرفتن تعداد زیادی از گروه‌های جایگزین روی نانولوله‌ها و ایجاد نانولوله‌های اصلاح شده متفاوت می‌باشد. اسیدهای کربوکسیلیک و کربوکسی آمید می‌توانند از طریق کربوکسیلیک اسید کلریدها به نانولوله‌های کسید شده اجازه دهند تا توسط گروه‌های آلیفاتیک آمین‌ها، آریل آمین‌ها و آمینواسیدها جایگزین شوند.گروه‌های عاملی دیگری هم مثل استرها، تیول­ها و هالوژن‌ها و حتی رادیکال‌ها را هم می‌توان به دیواره نانولوله‌ها اتصال داد [۵۶].
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۴-۷-۲٫ روش‌های تائید عامل­دار شدن نانولوله‌ها

پس از اینکه نانولوله‌های کربنی با روش­های مختلف عامل­دار شدند، برای تائید این واکنش از روش­های مختلفی مثل طیف سنجی تبدیل فوریه و همچنین طیف سنجی رامان می‌توان استفاده نمود که در ادامه به شرح مختصری در این موارد پرداخته می‌شود.

۱-۴-۷-۲-۱٫ طیف سنجی رامان

طیف سنجی رامان برای شناسایی ساختار مولکولی بسیار مناسب است؛ با این روش تعیین فرکانس‌های چرخشی و ارتعاشی مولکول، ارزیابی هندسی و حتی تقارن مولکول‌ها امکان پذیر است. در برخی موارد، که امکان تعیین ساختار مولکولی وجود ندارد، می‌توان با تکیه بر فرکانس‌های ثبت شده، قرار گرفتن اتم‌ها در یک مولکول را بررسی کرد. اطلاعاتی که توسط طیف سنجی مادون قرمز و رامان به دست می‌آید، بسیار مشابه هستند. به تازگی ساختار پیچیده مولکول‌های زیستی با طیف سنجی رامان تعیین شده است. طیف رامان اطلاعات با ارزشی را نیز در زمینه فیزیک حالت ارائه می‌کند. بر همکنش نور با ماده در ناحیه زیر قرمز می‌تواند به دو صورت جذب و پراکندگی انجام گیرد. این پدیده اساس شناسایی و اندازه گیری ترکیبات به دو روش طیف نور سنجی جذبی مادون قرمز و پراکندگی رامان را تشکیل می‌دهند [۵۷].
پدیده پراکندگی رامان، دارای سیگنال ضعیفی است. به همین دلیل، تا سال ۱۹۸۲ این پدیده شناخته نشده بود. البته باید خاطر نشان نمود که چندین سال قبل از کشف پدیده رامان، پراکندگی نور به وسیله جامدات، مایعات و گازهای شفاف مورد بررسی قرار گرفته بود. چند ماه پس از کشف رامان، فیزیک­دانان روسی به طور مستقل در زمینه وجود این اثر در بلورها به نتایجی دست یافتند و این پدیده را به جای اثر رامان، پراکندگی مرکب نامیدند [۵۷].
در سال­های اخیر پیشرفت تکنیک‌های لیزری موجب بررسی بیشتر در مورد اثر رامان و کشف تعدادی از پدیده‌های مرتبط به آن شده است. با توجه به توانایی‌های لیزر از جمله قابلیت تشدید، تمرکز و اهمیت این خواص در رابطه با پدیده رامان، لیزر به عنوان منبع مناسبی برای طیف سنجی رامان به شمار می‌رود. در این روش عموماً از لیزرهای آرگون و کریپتون استفاده می‌شود [۵۷]. شکل­های ۱-۱۰ و ۱-۱۱ به ترتیب شکل دستگاه طیف سنج رامان و نمونه طیف آن را نشان می­ دهند.
شکل ۱-۱۱٫دستگاه طیف سنج رامان
شکل ۱-۱۲٫ نمونه طیف طیف سنجی رامان از نانولوله‌های کربنی
نور تکفام لیزر He-Ne بسته به شرایط نمونه و هدف آزمایش به وسیله عدسی متمرکز و یا باز می‌شود. نمونه در سلی قرار دارد که باید از شفافیت مناسبی برخوردار باشد. تابش پس از عبور از نمونه به آیینه مقعر برخورد و پرتوهای پراکنده شده در جهت‌های مختلف توسط یک عدسی همگرا که در یک طرف سل نمونه تعبیه گردیده، جمع آوری می‌شود. از سوی دیگر یک آیینه مقعر برای افزایش پرتوهای پراکنده شده در سمت مقابل دستگاه قرار دارد. قطبش پرتو خروجی از عدسی توسط قطبش سنج مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که این اندازه گیری صورت نپذیرد، پرتو مستقیماً وارد تکفام ساز پیمایشی می‌شود و سپس به یک آشکار ساز هدایت می‌گردد. از آنجا که پراکندگی رامان شدت ضعیفی دارد، لذا از یک تقویت کننده الکتریکی استفاده می‌شود. نهایتاً به کمک ثبات تغییرات شدت بر حسب فرکانس ثبت می‌گردد. البته برای کنترل کل سیستم یک دستگاه هماهنگ کننده نیز استفاده می‌شود [۵۷].
طیف سنجی رامان برای شناسائی ساختار مولکولی بسیار مناسب است، با این روش، تعیین فرکانس‌های چرخشی و ارتعاشی مولکول، ارزیابی هندسی و حتی تقارن مولکول‌ها امکان پذیر است. در برخی موارد که امکان تعیین ساختار مولکولی وجود ندارد، می‌توان با تکیه بر فرکانس‌های ثبت شده، قرار گرفتن اتم‌ها در یک مولکول را بررسی کرد. اطلاعاتی که توسط طیف سنجی مادون قرمز و رامان به دست می‌آید، بسیار مشابه هستند. به تازگی ساختار پیچیده مولکول‌های زیستی با طیف سنجی رامان تعیین شده است. طیف رامان اطلاعات با ارزشی را نیز در زمینه فیزیک حالت جامد ارائه می‌کند. چون طیف سنجی رامان را می‌توان به راحتی برای مطالعه اجزا و گروه‌های شیمیائی در محیط آب به کار برد استفاده از این تکنیک در مطالعه موجودات زنده از اهمیت خاصی برخوردار است.
برخی از کاربردهای مهم طیف سنجی رامان در تشخیص نانولوله­ها و گروه ­های عاملی آنها است، به طوری که در طیف رامان نانولوله­های کربنی باندهای مختلفی مشاهده می شود، که هر کدام بیانگر خصوصیات ویژه ای می باشند که به طور اختصار عبارتند از: D-band که مربوط به نقص‌های موجود در ساختمان نانولوله‌ها است زمانی که با لیزر مرئی تهییج شوند؛ G-band مربوط به کشش و انبساط صفحات گرافیتی است و همچنین نوع صفحه گرافیتی را از نظر فلزی یا نیمه­رسـانا بودن نشـان می‌دهد؛ البته در نوع فـلزی صـفحه کربنـی G-band ضعیف و در نوع نیمه­رسانا بلندتر مشاهده می‌شود. در اثر تیمار اسیدی یا اکسیداسیون نانولوله‌های کربنی موقعیت G- band تغییر می‌کند. d- band به وسیله نواقص جزئی در ساختمان نانولوله‌ها ایجاد می‌شود [۵۸].

۱-۴-۷-۲-۲٫ طیف سنجیFT-IR

طیف سنجی مادون قرمز بر اساس جذب تابش و بررسی جهش‌های ارتعاشی مولکول‌ها و یون­های چند اتمی صورت می‌گیرد. این روش به عنوان روشی پر قدرت و توسعه یافته برای تعیین ساختار واندازه گیری گونه‌های شیمیائی به کار می‌رود. هم­چنین، این روش عمدتاً برای شناسائی ترکیبات آلی به کار می‌رود؛ زیرا طیف‌های این ترکیبات معمولاً پیچیده هستند و تعداد زیادی پیک‌های ماکزیمم و مینیمم دارند که می‌توانند برای اهداف مقایسه‌ای به کار گرفته شوند. در مولکول‌ها دو نوع ارتعاش وجود دارد،که اصطلاحاً ارتعاش‌های کششی و خمشی نامیده می‌شوند. ارتعاش کششی به دو صورت متقارن و نامتقارن تقسیم بندی می‌شود. در حالت ارتعاش کششی متقارن، دو اتم در یک نیم تناوب ارتعاشی، در جهات مختلف حرکت می‌کنند که در این صورت تغییر نهایی در گشتاور دو قطبی مولکول به وجود نمی‌آید و به همین علت آن را غیر فعال در برابر مادون قرمز می‌نامند. در این حالت تغییر در فواصل درون مولکولی، بر قابلیت قطبی شدن پیوندها اثر می‌گذارد. لذا در قطبش پذیری مولکول تغییر حاصل می‌شود و این حالتی است که در طیف سنجی رامان مورد توجه قرار می‌گیرد [۵۹].
بر همکنش تابش مادون قرمز با یک نمونه باعث تغییر انرژی ارتعاشی پیوند در مولکول‌های آن می‌شود و روش مناسبی برای شناسایی گروه‌های عاملی و ساختار مولکولی است. شرط جذب انرژی مادون قرمز توسط مولکول این است که گشتاور دو قطبی در حین ارتعاش تغییر نماید. در طیف الکترومغناطیسی ناحیه بین ۴۰۰-۸/۰ میکرومتر مربوط به ناحیه مادون قرمز است؛ ولی ناحیه­ای که جهت تجزیه شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بین ۵۰-۸/۰ میکرومتر است. ناحیه بالاتر از ۵۰ میکرومتر را ناحیه مادون قرمز دور، ناحیه بین ۵/۲-۸/۰ میکرومتر ناحیه مادون قرمز نزدیک و ناحیه بین ۲۵-۸ میکرومتر را ناحیه اثر انگشت می‌نامند. هر جسم در این ناحیه یک طیف مخصوص به خود دارد که برای شناسایی گروه‌های عاملی آن به کار می‌رود [۶۰].
برای شناسائی کیفی یک نمونه مجهول، نوع گروه‌های عاملی و پیوندهای موجود در مولکول‌های آن، طیف مادون قرمز نمونه را رسم نموده و با مراجعه به جداول مربوطه که موقعیت ارتعاش پیوندهای مختلف و با طیف IR اجسام را نشان می‌دهند، طول موج یا عدد موج گروه‌ها و پیوندها را شناسائی می‌کنند.در طیف نور سنجی معمولی IR، طیف الکترومغناطیسی در ناحیه مرئی تا مادون قرمز گسترده می‌شود. سپس بخش کوچکی از آن بر حسب فرکانس یا طول موج به آشکار ساز رسیده و ثبت می‌شود. در این حالت، طیف به دست آمده در محدوده فرکانس یا طول موج ثبت خواهد شد. ویژگی FT-IR این است که تمام طول موج‌های ناحیه طیفی مورد نظر در یک زمان به نمونه تابیده می‌شود. در حالی که در روش‌های پاشنده تنها بخش کوچکی از طول موج‌ها در یک زمان به نمونه می‌رسند. بنابراین سرعت، قدرت تفکیک و نسبت سیگنال به نویز در روش تبدیل فوریه برتری قابل ملاحظه‌ای نسبت به روش معمولی IR دارد [۶۰].
برخی اطلاعاتی که می‌توان از طیف سنجی تبدیل فوریه مادون قرمز FT-IR بدست آورد شامل موارد ذیل است: شناسائی کیفی و کمی ترکیبات آلی حاوی نانو ذرات، تعیین نوع گروه عاملی و پیوندهای موجود در مولکول‌های آن و تعیین مقادیر بسیار کم یون هیدروژن فسفات در هیدروکسی آپاتیت که در اعضا مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هم­چنین، برای آنالیز برخی داروهای حاوی نانو ذرات مورد استفاده قرار می‌گیرد [۶۱].

۱-۵٫ استفاده از مایعات یونی به عنوان پایدار کننده‌ها

مایعات یونی، به دلیل داشتن خصوصیات ویژه، به طور گسترده‌ای در الکتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این خصوصیات عبارتند از: رسانایی یونی بالا، پتانسیل الکتروشیمیایی گسترده، ویسکوزیته­ی بالا، پایداری دمائی بالا، حفظ حالت مایع در محدوده گسترده و خصوصیات حلالیت بالا. در الکتروشیمی، کارایی یک سیستم الکتروشیمیایی وابسته به خصوصیات میانجی گری مایعات یونی و الکترود می‌باشد. مایعات یونی به عنوان مایعات شبه نمک‌های آلی شناخته می‌شوند، که ترکیبی از کاتیون و آنیون‌های آلی یا غیر آلی هستند که به نظر می‌رسد در دمای زیر ۱۰۰ درجه ذوب می‌شوند [۶۲].
بیشتر کاتیون­های بکار برده شده در مایعات یونی شامل الکیل پریدینیوم، الکیل ایمیدازولیوم و الکیل فسفونیوم و الکیل آمونیوم که می‌توانند با آنیون­هائی مانند BF₄^–، PF₆^–، NO₃^–، CL^–، CH₃Coo^–، CF₃So₃– و {CF₃So₂}₂N^– ترکیب می‌شوند تا یک مایع یونی با دمای ذوب پایین را تشکیل بدهند. آنیون‌ها درجات امتزاج­پذیری متفاوتی با مایعات یونی در آب دارند، نمک‌های کلرید معمولاً به عنوان پیش ساز مایعات یونی به کار برده می‌شوند [۶۳].
اولین یافته‌ها از دمای ذوب مایعات یونی در سال ۱۹۱۴، ۱۲درجه سانتی ­گراد گزارش شد، از آن زمان تعداد زیادی از ترکیبات مشابه کشف شدند و تعدادی از آنیون‌ها و کاتیون­هایی که می‌توانستند با هم ترکیب امکان وجود ۱۰۶ نوع مایع یونی را به وجود آوردند. در حقیقت صدها مایع یونی که دمای مایع گسترده‌ای داشتند و می‌توانستند تا دمای ۹۶- به صورت مایع باقی بمانند شناخته شدند. مایعات یونی سمیت پایینی دارند و آتش­گیر هم نیستند. تغییر آنیون یا طول گروه الکیل اجازه می‌دهد که خصوصیات الکتروشیمیایی مایعات یونی، مثل ویسکوزیته، رسانائی، حلالیت، فعالیت‌های کاتالیزوری، هیدروفوبیسیته و نقطه ذوب تغییر کنند.
بنابراین، مایعات یونی می‌توانند کاربردهای متفاوتی داشته باشند. مایعات یونی از سال ۱۹۸۰ برای مطالعات الکتروشیمیایی به کار برده شدند. امروزه مایعات یونی از جنبه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل کاتالیز، اکتشاف، سنتز نانو مواد، زیست حسگرها و کاربردهای انرژی است. بیشتر خصوصیات مایعات یونی در الکتروشیمی بر اساس سه خصوصیت رسانائی، ویسکوزیته و پتانسیل الکتروشیمیایی آنها است [۶۴]. مایعات یونی به طور معمول پنجره پتانسیل بیشتر از ۲ ولت دارند، به هر حال وجود ناخالصی در مایعات یونی ممکن است محدودیت­هائی برای پتانسیل الکتروشیمیایی آندی و کاتدی آنها ایجاد کند [۶۵]. جدول ۱-۱ برخی از آنیون­ها و کاتیون­های مایعات یونی را نشان می­دهد.
جدول۱-۱٫ آنیون‌ها و کاتیون­های مایعات یونی

آنیون
کاتیون

ایمیدازولیوم

هالید

پیریدینیوم

بورات

آمونیوم

ایمید

فسفونیوم

متید

ηبازدهی در ماکزیمم نقطه توان
V,ocضریب گرمایی ولتاژ مدار باز(ولت بر کلوین)
I,scضریب گرمایی جریان اتصال کوتاه(آمپر بر کلوین)

معادلات ۳-۷ تا ۳-۱۰ برای محاسبه مقادیرِ چهارپارامترِ مدل در شرایط مرجع استفاده شده‌اند. این پارامترها با در نظر گرفتن شرایط محیطی و کاری، توسط معادلات ۳-۱۱ تا ۳-۱۴ اصلاح شده‌اند. با جایگذاری مقادیر بدست آمده در معادله ۳-۳، جریان و یا ولتاژ سلول محاسبه می‌شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

علاوه بر تلفات ناشی از جذب نور و خواص نیمه‌هادی( سیلیکون )، تلفات ناشی از مقاومت‌های سری و موازی، که موجب کاهش ولتاژ مدار باز ( ) و متعاقباً توان تولیدی ماژول می‌شود، به عنوان یک عامل مهم در بازده سیستم در نظر گرفته می‌شود. از اینرو، با ازدیاد چگالی جریان ماژول بر اثر تابش قوی، تلفات نیز افزایش می‌یابد. مقاومت سری در سلول‌های خورشیدی صنعتی کمتر از می‌باشد[۳]. جریان اشباع معکوس دیود ( ) نیز بستگی به ضریب انتشار diffusion نیمه‌هادی(سیلیکون) دارد.
۳-۴- بهره برداری:[۳]
به خاطر خواص غیر خطی سلولهای فتو ولتاییک وهمچنین تغییرات شرایط محیط، به یک سیستم تطبیق و کنترل توان خروجی به حالت ماکزیمم توان قابل دسترس از سلول، لازم است. از این رو در سیستم فتو ولتاییک یکی از اجزای مهم سیستم MPPT میباشد که همین وظیفه را به عهده دارد و باعث بهره برداری ماکزیمم توان از آن می شود.
تغییرات توان خروجی سیستم متاثر از سه عامل اساسی است و این سه عامل در طراحی mppt مورد تحلیل قرار می گیرند.
۱-تغییرات شرایط بار و گردش بار
۲- تغییرات دمای محیط و دمای پیوند
۳- تغییرات تابش خورشید
برای کنترل تغییرات بار معمولا از مبدلها به همراه کنترل کننده استفاده می شود که از جمله میتوان مبدل dc/dc دوبل ، مبدل چهار ربعی چاپر و مبدل ۶ پالسی dc/ac را نام برد.
شکل۳-۲ سیستم بهره برداری از pv با سیستم MPPT [3]
۴- الگوریتم انجام محاسبات و شبیه سازی منبع انرژی
۴-۱-مقدمه
در این قسمت پس از مروری بر روابط اساسی حاکم بر سلولهای خورشیدی ، به تشریح الگوریتم شبیه سازی پارامتریک منبع خواهیم پرداخت. متاسفانه برخی پارامترهای سلول خورشیدی که برای تنظیم مدل آرایه pv برای تحلیل آن در شرایط کاری واقعی مورد نیاز است، در دیتاشیت سازنده سلول خورشیدی ارائه نمی شود.[۴] بنا براین تاکنون روش های متعدد تحلیلی و عددی که اغلب با ساده سازی هایی در مدل pv همراه بوده است، پیشنهاد شده اند.[۱] از اهم این پارامترها، جریان تولیدی توسط نور(I_pv) ، مقاومتهای سری و موازی،و ضریب ایده آلی دیود( ضریب برازش منحنی)، جریان اشباع معکوس دیود وانرژی ناحیه ممنوعه نیمه هادی می باشد. آنچه در دیتا شیتها موجود است، V_oc(n) و I_sc(n) (ولتاژ مداربازوجریان اتصال کوتاه در شرایط نامی یا مرجع) ، ضریب حرارتی جریان اتصال کوتاه ، K_i و ضریب حرارتی ولتاژ مدارباز،K_v و ولتاژو جریان در حالت ماکزیمم توان خروجی می باشد.این پارامترها در شرایط STC اندازه گیری شده اند.(دمای ^°c25،تابش^۲ W/m 1000و۵/۱AM). بنابراین بدست آوردن همه پارامترها در شرایط کاری واقعی ، امری بسیار مهم در شبیه سازی و مدلسازی منبع فتوولتاییک می باشد. علاوه بر مسئله مذکور، سیستم های pv‌ معمولا شامل الگوریتمهای کنترلی می باشند که سیستم بتواند در شرایط انتقال ماکزیمم توان کارکند.(MPPT[4] . اما با توجه به تغییر پارامترهای محیط،این نقطه مهم نیز دستخوش تغییرات مداوم خواهد بود.
در الگوریتم شبیه سازی مورد استفاده، ابتدا این پارامترها برای کار در شرایط واقعی، اصلاح و سپس مشخصه های P-V‌ و I-V برای مدل اصلاح شده بدست خواهد آمد.
۴-۲-روابط حاکم بر سلول های خورشیدی مورد استفاده در شبیه سازی [۴]
در فصل قبل روابط حاکم بر سلولهای خورشیدی مورد بحث قرار داده شد. در این قسمت روابطی که در شبیه سازی مورد استفاده قرار گرفته انددر جدول زیر مختصرا یادآوری می شوند.
جدول۴-۱خلاصه روابط مورد استفاده در شبیه سازی

(۱): مدل دیود ایده آل

(۲): مدل واقعی ۵ پارامتری

(۳) : جریان اشباع معکوس در شرایط واقعی

(۴) : جریان تولید شده توسط نور در شرایط واقعی

=

(۵) : رابطه برابری توان ماکزیمم اندازه گیری شده با توان ماکزیمم قابل حصول از مدل

(۶) : حدس اولیه برای مقدار مقاومت موازی