بعنوان مثال فیثاغورث حکیم یونانی اعتقاد داشت که هر چیزی در این دنیا صورتی دارد از حقیقت خود در افلاک و تمام نغمات موسیقی هم در عالم افلاک و ارواح نمودار است. می‌گویند او جان خود را تزکیه کرد و به عالم بالا عروج داد. نغمات افلاک و اصوات حرکات کواکب را سماع کرد و پس علم الحان و موسیقی را بنیان نهاد.
افلاطون موسیقی را دارای سه رکن می‌داند که شامل لحن- ریتم و کلام و محتوا که دورکن اول باید در خدمت رکن سوم یعنی کلام و محتوای باشد.^[۱]
ارسطو فیلسوف یونانی در مورد موسیقی چنین نظری دارد. از موسیقی می‌توان در بسیاری از شئون زندگی بهره گرفت و لذت برد اما لذت موسیقی نباید هدف اصلی زندگی قرار گیرد.^[۲]
موسیقی به مکاتب فلسفی اسلامی بدلایل گوناگون راه یافت که از جمله حکمای برجسته‌ای در عالم اسلام به موضوع موسیقی پرداختند که از آن جمله می‌توان به یعقوب الحاق کند(۲۱۸ هـ ق)ابونصرفارابی (۳۳۱ هـ ق) جماعت اخوان الصفا(۳۵۰-۴۴۰ هـ ق) ابوعلی سینا (۴۲۸ هـ ق) خواجه نصیرالدین طوسی(۶۷۲ هـ ق) قطب الدین شیرازی (۷۱۰ هـ ق) و… نام برد.
بیان مساله
مفهوم موسیقی و غنا مانند هر مفهوم شرعی و اصطلاحی یک معنای لغوی دارد و یک معنای اصطلاحی که گاه عین هم هستند وگامتفاوت، در کنار روایات و احادیث پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار مبنی بر ترغیب و تحسین خواندن با صدای خوش و زیبا وارد شده است. احادیث بسیاری در مزمت آن نقل گردیده است اما در عصر کنونی که عصر ارتباطات نیز هست. برای برقراری هر چه بهتر ارتباطات و نفوذ کلام بیشتر در مخاطب از کلام زیبا به شیوه صوت آهنگین و موسیقی و رسانه‌ها بهره‌ گرفته می‌شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

امروز در رسانه‌های صوتی و تصویری از موسیقی چه به صورت آواز و کلام ریتمیک و چه به صورت موزیک یا تلفیقی از این دو استفاده می‌شود.
از آنجائیکه بهره‌گیری از موسیقی و یا اصوات توسط آحاد مردم از کودکان تا افراد سالخورده و در هر موسیقی اجتناب ناپذیر است. اکنون این سوال پیش میآید که حدود و ثغور استفاده از موسیقی کجاست. چه ابهاماتی در برداشت از موسیقی توسط افراد از منظر فقها وجود دارد.
نظر فقها درباره غنا و موسیقی چیست، احکام مربوط به موسیقی کدام است با توجه به پیچیدگی و تفسیر متفاوت فقها از موسیقی و غنا بدیهی است که احکام متناقضی در این باره وجود داشته باشد. لذا محقق قصد دارد سوالات و فرضیه‌های را به شرح ذیل مطرح و پاسخی را برای مخاطبان یافته و نسبت به رفع برخی از ابهامات اقدام نماید.
۱- رویکرد فقهای امامیه درباره موسیقی و غنا چیست؟
۲- موسیقی از منظر فقهای امامیه(متقدمین و متاخرین) دارای حرمت ذاتی است؟
۳- حلیت موسیقی و غنا در چیست و دلایل آن از منظر کتاب، سنت عقل و اجماع کدام است؟
پیشینه مطالعاتی تحقیق
دامنه عمل گسترده موضوع تحقیق و مبتلا به روز دنیا فقهی تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است بنابراین محقق با کند و کاو بسیار در گردآوری مطالب قدری با دشواری همراه بوده است.
از آنجائیکه تفاسیر گوناگون از آیات و روایات در خصوص موسیقی و غنا وجود دارد. و از طرفی اثر گذاری روانی موسیقی در فرد یا افراد امری اجتناب ناپذیری است بدیهی است ورود به این موضوع آنطور که شایسته است کمتر اتفاق افتاده است.
این موضوع تا به آنجا مبهم و پیچیده است که بعضی برای موسیقی و غنا حرمت ذاتی قایل هستند و برخی دیگر بر حلیت آن گواهی می‌دهند. و برخی دیگر حکم به اجماع می‌دهند و بعضی‌ها فرد مستمع را ملاک تشخیص و انتخاب نوع موسیقی قرار می‌دهند به هر شکل نمی‌توان در سایه سار مبانی فقهی موضوعی را ولو بسیار ریز و کوچک را نادیده گرفت.
با این وجود تلاش شده است تا با بررسی و مطالعه آثار گذشته و تحقیقات انجام شده از بزرگانی که با شهامت در این مسیر گام برداشته اند و فعالیتهایی که پیرامون این موضوع کرده‌اند معرفی می‌شوند. از جمله این گروه یا افراد می‌توان به برخی از فقهای امامیه اشاره نمود به شرح ذیل آمده است شرح لمعه شهیدثانی- مجمع البیان شیخ طوسی وسایل الشیعه حرعاملی مکاسب محرمه شیخ انصاری موسیقی کبیر ابونصر فارابی، محقق ثانی در کتاب جامع‌المقاصد- شهیدثانی در الروضه حق‌الیقین علامه مجلسی، الاستبصار شیخ طوسی- کفایه الاحکام محقق سبزواری- مفتاح المکرمه سیدقاضی، مکاسب محرمه امام خمینی- وافی ملاحسن کاشانی- مستندالشیعه محقق نراقی وسایل اخوان الصفا- اصول کافی کلینی- رساله فی‌الغنا ملامحمد رسول کاشانی رساله مقامات السالکین – النهایه ابن اثیر و نام برده که هر کدام بطور جداگانه به مبحث غنا و مسایل مربوط به آن را پرداخته‌اند.
آراء فقها درباب موسیقی و غنا در دسته بندی کلی به دو دسته متفاوت تقسیم می‌شوند که استنباط افراد عامه را با دشواری همراه می‌سازد. که بعضی‌ها حکم حلیت موسیقی و ادله بر‌آن را دارند و بعضی دیگر حکم بر حرمت ذاتی غنا با دلایل مبتنی بر برداشت از آیات و روایات می‌کنند. بعضی دیگر از تحقیقات و مطالعات انجام شده را که درباب موسیقی و غنا و مبانی فقهی مربوط به موضوع صورت گرفت می‌توان به شرح محرمه تالیف جواد فخار طوسی اشاره نمود که در آن به مفهوم غنا پرداخته است و آن را به هفت گفتار تقسیم نموده و غنا و جایگاه آن و ادله اقوال از دیدگاه فقها آورده است. که در سال ۱۳۸۵ منتشر شد.
مبانی و فقهی و روانی موسیقی از دیدگاه شیخ انصاری که توسط حسین میرزاخانی که در سال ۱۳۷۲ چاپ شده است و در آن پیرامون آواز لهوی- حرمت موسیقی و حلیت موسیقی و ادله مربوط به آن از منظر فقهای امامیه به چشم می خورد.
همچنین موسیقی دیگر تلاقی اندیشه‌ها و پنج رساله فقهی موسیقی که توسط اکبر ایرانی نوشته و در سال ۱۳۷۶ توسط حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به چاپ رسیده است و در آن به بعضی از مسائل فلسفی موسیقی و غنا نوشته شده است.
مجموعه پرسشها و پاسخهای دانشجویی احکام موسیقی سیدمجتبی حسینی گردآوری شده است مقاله‌ای تحت عنوان نقش آهنگ و موسیقی در تلاوت قرآن که توسط محمد هادی معرفت تالیف شده است.
مجموعه بیانات آیت اله خامنه‌ای در جلسه پرسش پاسخ با جوانان درباره موسیقی بهمن ۱۳۷۷ پژوهشی در مبانی فقهی موسیقی که توسط دکتر محمد تقی فخعلی که در سال ۱۳۸۵ منتشر گردیده است دیدگاه فقهی امام خمینی در رابطه با موسیقی که توسط حجر اکبر زادگان تحت عنوان استنصاف امام خمینی درباره موسیقی در روزنامه کیهان در تاریخ پانزدهم مرداد سال شصت و هشت به چاپ رسیده است مجموعه بیانات آیت اله سیدعلی خامنه‌ای که در صدا و سیما در مرداد ماه هفتاد و پنج ایراد گردید و سایر مقالات و نشریه مرتبط با موضوع که دال بر اهمیت موضوع دارد.
همچنین با رجوع به پایان نامه‌های آقای محسن احمد زاده با عنوان موسیقی و غنا از دیدگاه فقهای عامه و خاصه که در سال ۱۳۷۷ دانشگاه آزاد اسلامی شهرستان بابل به چاپ رسید.
و نیز با بهره گرفتن از پایان نامه محمد شفیق تحت عنوان بررسی احکام فقهی انواع موسیقی در سال ۱۳۸۳ دانشگاه آزاد اسلامی بابل استفاده گردید.
سوالات تحقیق
سوالات مورد تحقیق به قرار ذیل می‌باشد
۱- رویکرد فقهای امامیه در مورد غنا و موسیقی چیست؟
۲- آیا موسیقی از دیدگاه فقهای امامیه(متقدمین و متاخرین) دارای حرمت ذاتی است؟ دلایل آن را از منظر کتاب ، سنت، عقل و اجماع کدام است؟
در ادامه محقق با طرح سوالات کلیدی فوق اقدام به یافتن پاسخی مناسب با بهره گرفتن از منابع موجود برآمده و نتیجه این تحقیق جهت استفاده مخاطبین تدوین خواهد شد.
فرضیه تحقیق
۱- از دیدگاه فقهای امامیه موسیقی و غنا متفاوت است
۲- از نظر فقهای امامیه (متقدمین و متاخرین) مصادیق غنا کاملا مشخص است و غنا دارای حرمت ذاتی است
هدف تحقیق
۱- مصادیق غنا مشخص شود
۲- تفاوت میان موسیقی و غنا در چیست؟
۳- روشن شدن حقیقت موسیقی در شرع مقدس
روش تحقیق
روش تحقیق این پایان نامه به صورت نظری است که با بهره گرفتن از روش کتابخانه ای انجام خواهد گرفت و محقق با بهره گیری از منابع مرجع، نشریات و تحقیقات انجام شده و استفاده از فضای مجازی (اینترنت) اقدام به جمع‌ آوری اطلاعات می کند.
ابزار جمع‌ آوری اطلاعات فیش برداری است که با توجه به موضوع و عناوین مورد نظر تنظیم و سپس مطالب با دسته بندی مشخص تدوین می‌گردد. و سرانجام این اطلاعات توصیف و تحلیل خواهد شد.
فصل اول:
کلیات
مبحث اول: شناخت موسیقی و تاریخ پیدایش آن
گفتار اول: تعریف موسیقی از نظر لغوی و اصطلاحی
موسیقی چیست؟ و تعریف آن از نظر موسیقی دانان به معنای عام
گفتار دوم: پیدایش موسیقی
گفتار سوم: پیشینه تاریخی موسیقی در اقوام و ملل گوناگون (ایران، اعراب، یونان)
گفتار اول: تعریف موسیقی از نظر لغوی و اصطلاحی
لفظ موسیقی در مبانی اسلامی و کلمات فقهای پیشین وارد نشده است، لفظ «موسیقی» معرب از لفظ یونانی است. در فرهنگ فارس عمید آمده که‌: موسیقی (م. س: ق) ماخوذ از یونانی فن آواز خواندن و نواختن ساز، آهنگی که موجود حزن یا نشاط و محرک احساسات باشد، به عربی موسیقی «م . س: قا» تلفظ می‌کنند.
و موسیقار(م س) موسیقال: ماخوذ از یونانی نوعی از ساز، سازدهنی و موزیک موسیقی، فن موسیقی، نغمه سرایی، دسته نوازندگان نظامی، را مشکران^[۳]