واژگان کلیدی: سهام‌داران نهادی، تمرکز مالکیت، مالکیت دولتی، نگهداری موجودی های نقدی

فصل اول:

کلیات تحقیق

۱-۱- مقدمه

موجودی‌های نقدی همواره درصد قابل توجهی از دارایی‌های شرکت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند، این رقم در شرکت‌های آمریکایی برابر با ۶/۸ درصد از مجموع دارایی‌ها (کیم و همکاران ۱۹۹۸، ۳۵۹-۳۳۵) و در شرکت‌های انگلیسی برابر با ۹/۹ درصد از دارایی‌ها بوده است (ازکان ۲۰۰۴، ۲۸). کینس (۱۹۳۶) سه انگیزه نیاز به انجام معاملات^[۱]، انجام اقدامات احتیاطی^[۲] و مقابله با شرایط دارای ریسک^[۳] را سبب نگهداری وجه نقد می‌دانست. نگهداری موجودی‌های نقدی برای شرکت‌ها مزایایی درپی خواهد داشت از جمله اینکه: برای انجام پرداخت‌ها نیازی به نقد ساختن دارایی‌ها نمی‌باشد، شرکت‌ها برای افزایش سرمایه متحمل هزینه های معاملاتی کمتری می‌شوند، درصورتیکه سایر منابع تامین مالی بسیار هزینه‌بر باشند شرکت می‌تواند دارایی‌های نقدی را برای تامین مالی فعالیت‌های خود به کار بگیرد و از آن‌ ها برای سرمایه‌گذاری استفاده نماید و …، از طرف دیگر نگهداری دارایی‌ها به صورت موجودی‌های نقدی نیز دارای هزینه فرصت می‌باشد (اپلر و همکاران، ۱۹۹۹، ۴۶-۳). ‌بنابرین‏ مدیران به دنبال سطحی از موجودی‌های نقدی هستند که با توجه به مزایا و معایب نگهداری موجودی‌های نقدی حالت بهینه داشته باشد. به عبارت دیگر، شرکت‌ها در جستجوی آن سطح از نقدینگی هستند که به دلیل کمبود نقدینگی، ضررهای عمده به شرکت وارد نیاید و از طرفی با نگهداری وجه نقد اضافی، فرصت‌ها از دست نرود و این مورد همان سطح نقدینگی هدف در شرکت‌ها می‌باشد که البته با توجه به ویژگی‌های گوناگون شرکت‌ها و دوره های زمانی مختلف، متفاوت می‌باشد. ویژگی‌های گوناگونی می‌توانند چگونگی تعیین سطح نقدینگی را توصیف نمایند. آگاهی از عوامل مؤثر بر سطح نقدینگی، مدیران را قادر خواه ساخت تا بتوانند اصلاحات لازم در نگهداری موجودی‌های نقدی را انجام داده و به سطح نقدینگی هدف خود دست یابند.

تا کنون در تحقیقات انجام شده درباره نگهداری موجودی های نقدی و عوامل مؤثر بر آن، اثر ساختار مالکیت بر این رابطه مورد بررسی قرار نگرفته است. هدف از این تحقیق بررسی رابطه بین ساختار مالکیت و نگهداری موجودی های نقدی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

‌بنابرین‏ تعداد ۱۱۸ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، در طی دوره ی زمانی ۱۳۸۲ الی ۱۳۸۹، به منظور بررسی این موضوع مورد آزمون قرار گرفته اند. در این تحقیق برای اندازه گیری میزان نگهداری موجودی های نقدی از نسبت وجوه نقد شرکت به جمع کل دارایی های شرکت استفاده شده است. همچنین برای سنجش ساختار مالکیت از چند شاخص استفاده شده است، که این شاخص ها عبارتند از:درصد مالکیت سرمایه گذاران نهادی، تمرکز مالکیت، درصد مالکیت دولتی.

۱-۲- تعریف مسأله، اهداف، و سوالات تحقیق

۱-۲-۱ تعریف مسأله

موجودی های نقدی بخش قابل توجهی از دارایی های شرکت ها را به خود اختصاص می‌دهند و به عنوان یک دارایی مهم در ترازنامه شرکت مورد توجه بسیاری از شرکت ها، سرمایه گذاران و تحلیل گران هستند و مخصوصا در دوران رکود حائز اهمیت می‌باشند. چرا که شرکت ها با وجه نقد کافی در دسترس می‌توانند از نیاز به بازارهای اعتباری فرار کنند (سابرامانیام^[۴] و همکاران ۲۰۱۱، ۷۷۳-۷۵۹).

وجه نقد از منابع مهم و حیاتی در هر واحد سودآور می‌باشد و ایجاد توازن بین وجه نقد در دسترس و نیازهای نقدی، مهمترین عامل سلامت اقتصادی هر واحد سودآور است. وجه نقد از طریق عملیات عادی و سایر منابع تامین مالی به واحد سودآور وارد می شود و برای اجرای عملیات، پرداخت سود بازپرداخت بدهی ها و گسترش سودآوری به مصرف می‌رسد (سابرامانیام و همکاران ۲۰۱۱، ۷۷۳-۷۵۹).

به طور معمول مدیران به دنبال سطحی از موجودی‌های نقدی هستند که با توجه به مزایا و معایب نگهداری موجودی‌های نقدی حالت بهینه داشته باشد. به عبارت دیگر، شرکت‌ها در جستجوی آن سطح بهینه از نقدینگی هستند که به دلیل کمبود نقدینگی، ضررهای عمده به شرکت وارد نیاید و از طرفی با نگهداری وجه نقد اضافی، فرصت‌ها از دست نرود و این مورد همان سطح نقدینگی هدف در شرکت‌ها می‌باشد که البته با توجه به ویژگی‌های گوناگون شرکت‌ها و دوره های زمانی مختلف، متفاوت می‌باشد. تحقیقات تجربی نشان داده‌اند که سطح نقدینگی شرکت‌ها هدفمند است. مدیران برای میزان نقدینگی انتهای یک دوره زمانی برنامه‌ریزی می‌نمایند و در جهت رسیدن به آن تلاش می‌نمایند. این سطح نقدینگی هدف از چه عواملی تاثیر پذیر است؟ ویژگی‌های گوناگونی می‌توانند چگونگی تعیین سطح نقدینگی را توصیف نمایند. آشنایی با این ویژگی‌ها و درک روابط میان آن‌ ها پیش‌نیاز اصلاح نقدینگی هدف خواهد بود (آقایی و همکاران ۱۳۸۸، ۷۰-۵۳).

‌بنابرین‏ با توجه به موارد ذکر شده در پاراگراف های قبل بررسی عوامل مؤثر بر نگهداری موجودی های نقدی از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به نتایج تحقیق سارامانیام و همکاران (۲۰۱۱) ساختار مالکیت می‌توانند، اثر بالقوه ای بر نگهداری موجودی های نقدی داشته باشند، ‌بنابرین‏ بررسی رابطه ی ساختار مالکیت و نگهداری موجودی های نقدی در شرکت های پذیرفته شده در ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است.