در واقع آمریکا در سال ۱۹۷۹ به خاطر بروز انقلاب در ایران، تحویل اورانیوم بسیار غنی شده را به ایران متوقف کرد. در مقابل ایران هم توافقنامه خود با کنسرسیوم اورودیف را لغو کرد، و خواستار آن شد که وام یک میلیارد دلاری این کشور که برای تکمیل نیروگاه تریکاستنداده شده بود، باز پس داده شود. همچنین ایران پرداخت های خود به ارودیف را که برای خدمات غنی سازی اورانیوم از سال ۱۹۷۷ آغاز شده بود، متوقف کرد هچنین ایران معامله خود با فرانسوی ها برای ساختن یک نیروگاه برق هسته­ای در دارخوین (نزدیک اهواز) را لغو کرد. (قریب، ۱۳۸۴، ۵۵۴)

‌بنابرین‏ کشورهای غربی با عدم اجرای تعهدات خود در قبال ایران و لغو موافقت نامه های معتبر و قانونی همکاری هسته­ای و نیز اعمال فشار به کشورهایی که قصد همکاری با جمهوری اسلامی ایران را داشتند و همچنین عدم همکاری و مشارکت در برنامه هسته­ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران برخلاف تعهدات خود تحت NPT و ایجاد موانع بر سر راه برنامه های خودکفایی هسته­ای جمهوری اسلامی ایران، عامل اساسی در تصمیم گیری جمهوری اسلامی ایران برای اجرای استراتژی خودکفایی در علوم، فناوری و صنعت هسته­ای بودند. در واقع ایران به ناچار ادامه تلاش برای دسترسی به انرژی صلح آمیز هسته­ای را به تنهایی دنبال نمود و راه دیگری جز تلاش برای نیل به خودکفایی و استقلال در فناوری پیچیده هسته­ای برای خود ندید. ‌بنابرین‏، تلاش ایران جهت دستیابی به فناوری هسته­ای برای مقاصد صلح آمیز ناشی از سیاست مستمری بوده است که دقیقاً بر اساس محاسبات منافع ملی و اقتصادی کشور و با در نظر داشتن نیازهای آتی توسعه ایران به منابع پایدار انرژی از پنجاه سال پیش انتخاب شده و دنبال شده است. (قریب، ۱۳۸۴، ۵۵۷)

برنامه هسته ای جمهوری اسلامی عمدتاًً در چهار محور متمرکز شد:

۳-۳-۱- رآکتورهای هسته­ای تحقیقاتی:

این دسته از رآکتورهای هسته­ای به عنوان اساسی ترین گام به سوی فعالیت ها و فناوری هسته­ای محسوب می‌شوند. این رآکتورها اولین تبلور تحقق فناوری هسته­ای به شمار می‌روند و پایه رشد سایر فناوری های هسته­ای و غیر هسته­ای نظیر آزمون مواد و مراحل صنعتی آن ها قرارگرفته­اند. این ارزش وقتی عینیت بیشتری به خود می‌گیرد که پی می بریم تقریباً تمامی کاربردهای انرژی هسته­ای به جز تولید برق، مستقیماً از رآکتورهای هسته­ای تحقیقاتی صادر می‌شوند. (قریب، ۱۳۸۴، ۶۰۲)

رآکتور تحقیقاتی تهران: این رآکتور آب سبک با قدرت ۵ مگاوات از سال ۱۳۶۴ راه اندازی و مورد بهره برداری قرار گرفته است. سوخت رآکتور در سال ۱۳۷۲ از درجه غنای بالا به درجه غنای پایین تبدیل شده است. رآکتور تهران؛ امکان انجام کارهای تحقیقاتی پایه در زمینه فیزیک رآکتور، فیزیک نوترون و بررسی اثر پرتوهای مختلف بر مواد را فراهم می‌سازد. همچنین در زمینه آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. یکی از اهداف اصلی رآکتور تهران، تولید رادیو ایزوتوپ های مختلف جهت مصارف پزشکی و صنعتی می‌باشد. (همان، ۶۰۳)

رآکتور تحقیقاتی صفر قدرت آب سنگین: طراحی و ساخت این رآکتور از سال ۱۳۶۴ در دستور کار قرار گرفت و کار نصب و راه اندازی نیز در سال ۱۳۷۴ انجام شد. این رآکتور که با قدرت ۱۰۰ وات می‌باشد، با هدف آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و کاربرد کدهای کامپیوتری در زمینه طراحی رآکتورهای هسته­ای ساخته شده است. (همان، ۶۰۴)

رآکتور تحقیقاتی مینیاتوری: این رآکتور آب سبک که با قدرت ۳۰ کیلو وات می‌باشد، در سال ۱۳۷۳ راه اندازی و مورد بهره برداری قرار گرفته است. این رآکتور با هدف توسعه آموزش علوم و فنون هسته­ای، آنالیز مواد و تهیه رادیو ایزوتوپ برای استفاده در فعالیت های آموزشی و پژوهشی ساخته شده است. (همان، ۶۰۵)

رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک: با افزایش طول عمر رآکتور تحقیقاتی تهران و مستعمل شدن تجهیزات و سیستم های مختلف آن، همانند سایر رآکتورهای مشابه در جهان، می بایست به فکر جایگزینی برای آن بود. از طرف دیگر، نیازمندی های روز افزون ایران به رادیو داروهای مختلف جهت مصارف تشخیص و درمان پزشکی و رادیو ایزوتوپ های گوناگون برای کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی و محدودیت های مختلفی که ایران حتی در ارتباط با تهیه و تامین این قبیل رادیو ایزوتوپ­ها از منابع خارج از کشور روبرو بوده است، سازمان انرژی اتمی را مصمم به احداث یک رآکتور تحقیقاتی جدید به منظور جایگزینی رآکتور تهران نمود. رآکتور تحقیقاتی جدید از نوع آب سنگین و با قدرت ۴۰ مگاوات بوده و موسوم به TR40 می‌باشد. طراحی پایه این پروژه در سال ۲۰۰۲ کامل شد و عملیات اجرایی ساخت آن نیز که هنوز ادامه دارد، از سال ۲۰۰۴ آغاز گردیده است. (غریب آبادی، ۱۳۸۶، ۲۲)

۳-۳-۲- رآکتورهای هسته­ای تولید نیرو:

از مهم ترین برنامه های کلان جمهوری اسلامی ایران در توسعه هسته ای، تولید برق هسته­ای است. ساخت و توسعه نیروگاه های اتمی بر اساس نیاز کشور طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۴ بر مبنای تولید ۰۰۰/۲۰ مگاوات برق هسته­ای تا سال ۲۰۲۰ طراحی شده است. در سال ۱۳۵۳، قرارداد اولیه طراحی و ساخت دو واحد نیروگاهی در بوشهر با قدرت هر واحد ۱۳۰۰ مگاوات بین سازمان انرژی اتمی و شرکت KWU آلمان منعقد گردید. با پیروزی انقلاب اسلامی، اجرای این پروژه متوقف گردید. در دی ماه ۱۳۷۳ قرارداد تکمیل واحد یک نیروگاه اتمی بوشهر به صورت مشارکتی بین ایران و روسیه منعقد گردید؛ و در سال ۱۳۷۷، بار دیگر قرارداد مورد بازبینی کلی قرار گرفت که طی آن تکمیل نیروگاه به صورت کلید در دست به شرکت اتم استرویاکسپورت^[۲۹]۱ روسیه محول شد. (بهاروند، ۱۳۹۲، ۵۱)

رآکتور مورد توافق با شرکت روسی از نوع رآکتورهای آب سبک تحت فشار با قدرت ۱۰۰۰ مگاوات می‌باشد. راه اندازی نیروگاه اتمی بوشهر، بارها به دلیل فشارهای سیاسی آمریکا و برخی کشورهای غربی به تأخیر افتاد. با شروع بحران در موضوع هسته­ای ایران با نیات سیاسی چند کشور، تحقق این هدف در هاله­ای ازابهام فرو رفت و موج جدیدی از فشارها به روسیه وارد شد. اما بالاخره روسیه تصمیم به حمل سوخت هسته­ای به نیروگاه بوشهر و راه اندازی آن گرفت. حمل سوخت بوشهر در تاریخ ۹ بهمن ماه ۱۳۸۶ کامل شد. کار بارگذاری سوخت نیروگاه بوشهر نیز در تاریخ ۳۱ مرداد ماه ۱۳۸۹ با حضور رئیس روس اتم و رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان انجام شد. دومین محموله سوخت نیروگاه بوشهر نیز در ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۰ از روسیه به سمت بوشهر حمل شد. این سوخت به وزن ۳۰ تن بوده و برای فعالیت سال دوم نیروگاه می‌باشد. سرانجام در تاریخ ۱۲ شهریور ماه ۱۳۹۰، نیروگاه اتمی بوشهر با بخشی از ظرفیت خود و طی مراسمی با حضور رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان، رئیس روس اتم و وزیر انرژی روسیه به شبکه برق سراسری کشور متصل شد. از این رو، ایران سی و یکمین کشوری است که به تولید برق هسته­ای می پردازد. (همان، ۵۲)