مطالب این فصل را می‌توان این گونه خلاصه نمود:
۱.‌ خداوند متعال از ذکر تجارب دینی اهداف مختلفی را دنبال ‌نمود: نشان دادن راهی مطمئن برای درک حقایق برتر، آشنایی بشر با خداوند، آموختن معارف با ارزش به بشر و امتحان مردم برخی از این موارد را تشکیل می‌دهد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲.‌ وحی از دید قرآن معانی مختلفی دارد و صرفا بر وحی نبوی اطلاق نمی‌شود قرآن نوعی از وحی را برای غیر معصومین استفاده نموده و به آنها نسبت داده است. در اصطلاح فلسفی، عرفانی میان وحی و الهام و تحدیث تفاوت وجود دارد نبی به خاطر برتری در کلیه قوای علمی و عملی توانایی دریافت بالاترین مراتب وحی را پیدا نموده است. وحی پیامبران دارای محتویات مختلفی بوده است و لیکن هسته اصلی آنرا نوعی ادراک و شناخت تشکیل می‌داده است و امور احساسی عاطفی به صورت حاشیه‌ای و تنها در برخی از موارد وجود داشته است.
۳.‌ از دید قرآن اگر چه تجارب دینی در برخی اوقات حاوی عواطف بوده‌اند ولیکن این امر همیشگی نبوده و اهمیت چندانی نداشته است و لذا در اکثر موارد قرآن به چنین مواردی اشاره نشده است.
۴.‌ تجربه دینی تفسیری (به عنوان تفسیری از امر فوق طبیعی) با بسیاری از اصول قرآنی در تعارض مستقیم و غیر مستقیم قرار دارد زیرا از نظر قران تمام پدیده‌ها به گونه‌ای بر علت خاصی خود دلالت می‌کنند و عدم توجه به این علت برتر نشانه جهل و باعث مذمّت و نکوهش دانسته شده است.
۵.‌ تجارب شناختی در قرآن بسیار متنوع ذکر شده‌اند و می‌توان آنها را در دسته‌ه ای مختلفی تقسیم نمود آیات انفسی و آفاقی، تجربه به لحاظ صاحبان آن و تجربه به لحاظ متعلقات آن از مهترین این موارد به شمار می‌رود.
شناخت‌ها و ادراک‌ها در تجارب دینی قرآن شامل تمامی ادراکات می‌شود ادراکات حصولی(حسی،خیالی،عقلی) و ادراکات حضوری (شهودی و غیر شهودی) از جمله موارد تجارب دینی قرآنی به شمار می‌روند.
از دید قرآن تجارب دینی در شرایط خاصی حاصل می‌شود اگر چه برخی انسانها به انتخاب خود خداوند مشمول این نعمت خداوند می‌شوند و می‌توانند مکاشفات عمیقی بنمایند. پیامبران به تصریح قرآن کسانی هستند که برگزیده خداوندهستند و نیاز به طی طریق و آماده سازی خود برای مکاشفه ندارند. همچنین تجارب دینی دارای موانعی است حجابهای نورانی و ظلمانی، غفلت و کفر مهمترین موانع دستیابی به مکاشفات قدسی به شمار می‌روند. تجارب انسان در یک سطح نیستند و برخی محل نفوذ خطا و اشتباه و اموری از این قبیل است اما مکاشفات پیامبران به دلیل عصمت ایشان جای هیچ گونه اشتباه و خللی وجود ندارد. عقل و نقل مهمترین ابزار شناخت مکاشفات حق از مکاشفات باطل و پوچ است.
عالم رؤیا به عنوان قابل دسترس‌ترین و شایع‌ترین راه تجارب دینی بشر به شمار می‌رود و آغاز نبوت و مکاشفات عرفانی از این طریق حاصل می‌شود.
فصل چهارم
جمع بندی و نتیجه گیری
فصل آخر این پایان‌نامه به جمع‌بندی و نتیجه گیری کل مباحث اختصاص دارد و ما سعی داریم در این فصل یک جمع بندی کامل و فشرده درباره موضوعات و مباحث این مقاله ارائه نمائیم. این مقاله با عنوان تجربه دینی شناختاری به بررسی یکی از موضوعات بسیار مهم و سرنوشت ساز پیرامون علم کلام و تفسیر قرآن و علوم مربوط به آن می‌پردازد. نتیجه‌گیری در این بحث به ما کمک بسیاری برای درک دقیق‌تر سایر مسائل مربوط به معارف قرآن در اختیار ما می‌گذارد اهمیت این بحث زمانی روشن می‌شود که بدانیم بسیاری این بحث را مرکز دین و به اصطلاح گوهر دین می‌دانند. ایشان معتقدند که هسته اصلی هر دینی مربوط به بحث تجربه دینی و شناخت امر قدسی می‌باشد زیرا مهمترین موضوع دینی که در دین مطرح می‌باشد خود «خداوند متعال» است و شناخت او محوری‌ترین بحث‌های دینی را تشکیل می‌دهد و از آنجایی که تجربه دینی و مکاشفه به درک مستقیمی از خداوند اشاره دارند و نوعی دانش بی واسطه را نسبت به امر مقدس و متعالی مطرح می کند مهمترین موضوع دینی تلقی می‌شود.
بنابراین درک و شناخت ما نسبت به این موضوع به صورت مستقیم و غیر مستقیم در سایر علوم و معارف دینی تأثیر گذار خواهد بود. تمامی مسائل دینی به نوعی با بحث خداوند و شناخت او مرتبط است و نوع نگرش ما نسبت به خدا و نحوه ارتباط ما با او تلقی ما را نسبت به سایر موارد تغییر می‌دهد. به طور کلی این پایان نامه به این موارد پرداخته است:
۱.‌ پیدایش بحث تجربه دینی هر چند با این نام دارای عمر زیادی نمی‌باشد اما محتوای آن با نام‌های مختلف در اعصار و امصار مختلف مطرح بوده است. اصولا هیچ دینی نمی‌تواند نسبت به درک موجود برتری که او را مورد ستایش قرار می‌دهد بی تفاوت بماند تاریخ این بحث در علوم فلسفی به دوران باستان برمی‌گردد و صورت کلامی جدید آن در دوران متأخری اتفاق افتاد. شاید بحث تجسد خداوند (و تجسد مسیح) در جهان مسیحیت یکی از عوامل طرح این مسأله به صورت گسترده در دوره جدید بوده است.
شلایرماخر فیلسوف و متکلم مسیحی این بحث را به صورت امروزین آن در غرب مطرح نمود وی که از تفاسیر و تلقی‌های مطرح در زمان خویش از دین و عقلانیت دینی خشنود نبود دست به ابتکار جدیدی در بحث خداشناسی زد وی معتقد بود که هسته و گوهر اصلی دین مطالب عقلی و مسائل مربوط به معارف نمی‌باشد هسته اصلی ادیان بحث تجربه دینی است. مراد وی از تجربه دینی نوعی درک مستقیم از امر قدسی و حالات و عواطف حاصل از این مشاهده بود وی احساسات و عواطفی را که انسان متدین در حالات دینی خود و در مواجهه با امر قدسی پیدا می‌نمود گوهر دین می‌دانست.به نظر او احساسات و عواطف اموری بی واسطه و مستقیم هستند که هیچ تفکر استدلال تصور و مفهومی را برخود مقدم ندارند هر چند می‌توانند خود مبدع چنین اموری باشند شلایرماخر انسان را موجه می‌دانست که بر پایه همین احساسات و عواطف متدین بماند و سایر عقاید خود را بر این امر مبتنی نماید تلاش‌های شلایرماخر در عصر وی جدی گرفته نشد و در دوران متأخری از او و در عصر جدیدی جان دوباره‌ای گرفت. رودلف اوتو مهمترین پیرو شلایرماخر در عصر جدیدی به شمار می‌رود. وی که دارای تحقیقات بسیاری پیرامون تجارب دینی بود به انواع مختلفی از احساسات برخورد کرد که در درون اکثر تجربه‌های دینی دیده می‌شدند کتاب مفهوم امر قدسی او، درباره مطلب است.
وی متعلق تجربه دینی را تجربه مینوی معرفی نمود که با سایر تجارب عرفانی از قبیل تجارب عرفانی اسلامی همخوانی زیادی نداشت احساس هیبت کشش و تعلق مهمترین حالات عرفانی در نظر او بودند. برخی از متکلمین دیگر که از این تفسیر خشنود نبودند تفاسیر جدیدی از امر قدسی مطرح نمودند که مهمترین آنها آلستون و پراودفوت می‌باشند. پراودفوت معتقد بود که تجارب دینی معهود دارای محدوده ضیق و محدودی می‌باشند و باید تعریف جدیدی ارائه داد وی تجربه دینی را تجربه‌ای دانست که صاحب آن آنرا دینی بداند کتاب تجربه‌دینی او در همین رابطه منتشر شده است. او معتقد بود که صاحب تجربه ملزم نیست که حتی با وجود تجارب دینی علتی را برای تجارب خود معتقد باشد و به اصلی پایبند باشد این نوع نگرش از جهات مختلفی مورد تردید و اشکال مواجه است.