خواند رودبار
شاد و بی قرار
دلنشین سرود
قصه های رود
(دولت آبادی، ۱۳۷۳، ص ۲۱۲)

۷-۱۱-۲- موسیقی معنوی در شعر کودک
در تعریف موسیقی معنوی شعر، دکتر شفیعی کدکنی بر این باور است که: «همهی عناصر معنوی یک واحد هنری (مثلا یک غزل یا یک قصیده و یا منظومه، خواه کلاسیک و خواه مدرن) اجزای موسیقی معنوی آن اثراند؛ و اگر بخواهیم از جلوههای شناخته شدهی این گونه موسیقی، چیزی را نام ببریم، بخشی از صنایع معنوی بدیع- از قبیل تضاد و طباق وایهام و مراعات نظیر- از معروفترین نمونههاست.» (شفیعی کدکنی، ۱۳۷۳، ص ۳۹۳)
امّا موسیقی معنوی در شعر کودک ، آن گونه که موسیقی های دیگر (موسیقی بیرونی و موسیقی کناری و ….) تأثیر شگرفی داشتند، تأثیر گذار نیست؛ البته هر قدر گروه سنی بالاتر میرود، شعر برای آن گروه سنی، فنیتر و دارای ساختار مستحکمتری میشود. «امّا در شعر خردسالان و کودکان بیشتر به ساختار ظاهری شعر توجه میشود تا به محتوا و مضامین فنی شعر.» ( علی پور، ۱۳۸۳، ص ۱۰۰) به عنوان مثال صنعت «ایهام» که یکی از زیباترین و شگفتترین هنر شاعران بزرگ میباشد در شعر کودک، کمتر جلوهای دارد و اگر در موارد نادری هم به آن برمیخوریم از روی آگاهی شاعر نبوده است؛ یعنی شاعر عمداً قصد ایهام آفرینی در شعر کودک را نداشته است. امّا برخی از صنایع معنوی که

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

موسیقی آفرین هستند همچون تضاد و مراعات نظیر، در شعر کودک دارای جایگاه والایی هستند و شاعران صاحب سبک شعر کودک، تلاش می کنند از مراعات نظیر یا تضاد به خاطر خلاق کردن ذهن کودکان استفاده نمایند؛ بنابراین در مبحث موسیقی معنوی شعر کودک، به ذکر این دو آرایهی زیبا و بررسی نقش آن میپردازیم.
– نقش تضاد در بنیاد شعر کودک
تضاد یا طباق که به آن مطابقه نیز میگویند، در لغت به معنی دو چیز را در مقابل یکدیگر انداختن است و در اصطلاح ادبی، آن است که کلمات را ضد یکدیگر بیاورند، مانند: شب و روز، غم و شادی. (همایی، ۱۳۷۰، ص ۲۷۳)

خوردی و خوابیدی شب و روز
آقا شدی در خانهی من
از بس که لوست کرده بودم
اسم تو شد دردانهی من
(کیانوش، ۱۳۷۰، ص ۲۲)

در مصراع نخست ، واژگان «شب و روز» از نظر معنی ضد یکدیگرند؛ بنابراین تقابل در معنی، سبب نوعی لذت در ذهن خوانده میشود و موسیقی معنوی این شعر از تقابل این دو واژه پدید میآید.
و یا:

هر کسی در خانه خود
در کنار خانواده
شاد یا غمگین نشسته
گوش و چشم و لب گشاده
(همان، ص ۲۸)

در شعر بالا، واژه های «شاد و غمگین» که از نظر معنی با هم در تضادند موجب موسیقی معنوی در شعر شدهاند.
– نقش مراعات نظیر در بنیاد شعر کودک
مراعات نظیر یعنی آوردن واژههایی از یک مجموعه که باهم تناسب دارند. این تناسب میتواند از نظر جنس، نوع، مکان، زمان، همراهی و …. باشد.
بنابراین برخی از شاعران، در سرودن شعرهایشان از واژگانی که دارای تناسبهایی با هم هستند استفاده میکنند و به زیبایی شعرشان میافزایند. در شعر کودک نیز، شاعران از این آرایه بسیار استفاده
میکنند که در ذیل به نمونههایی از آن اشاره میکنیم:

تیک، تاک! شد سیاه
روی آسمان شب
نرم خنده کرد ماه
بر رخ ستارگان شب
(کیانوش، ۱۳۶۹، ص ۳۲)