الف – زنان (نسائهن)
در این کلمه سه احتمال داده شده است:
۱ – اینکه مراد زنان مسلمان هستند.
مفهوم آیه، اینست که بنابراین زنان غیرمسلمان نامحرم می‏باشند و زن مسلمان باید خود را از ایشان‏ بپوشاند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-اینکه مراد مطلق زنان است خواه مسلمان یا غیر مسلمان
۳-اینکه مراد زنهائی است که در خانه هستند مانند زنان خدمتکار
مفهوم این تفسیر اینست که هر زنی به غیر از زنان داخل خانه به سایر زنان‏ نامحرم است. این احتمال به کلی مردود است زیرا یکی از مسلمات و ضروریات اسلام اینست که زن به زن محرم است.
احتمال دوم نیز ضعیف است زیرا که در این احتمال نکته‏ای برای اضافه “نساء” به ضمیر وجود ندارد ولی طبق احتمال اول نکته این اضافه اینست که‏ زنان کفار، بیگانه هستند و از خودشان نمی‏باشند.
حقیقت اینست که احتمال اول قویترین احتمالات است و روایاتی هم بر طبق آن وارد شده که برهنه شدن زن مسلمان را در برابر زنان یهودیه یا نصرانیه منع کرده است. در این روایات‏ استناد شده است به اینکه زنان غیر مسلمان ممکن است زیبائی زنان مسلمان‏ را برای شوهران یا برادران خود توصیف کنند:
( لانهن قد یصفن لازواجهن‏ و اخوتهن)
باید توجه داشت که در اینجا مسأله‏ای وجود دارد و آن اینست که برای‏ هیچ زن مسلمان جایز نیست که محاسن یعنی زیبائیهای زن دیگر را برای شوهر خود توصیف کند. وجود این تکلیف زنان مسلمان را در برابر یکدیگر تأمین‏ می‏دهد، ولی در مورد زنان غیر مسلمان اطمینان نیست، ممکن است آنان‏ برای مردان خود از وضع زنان مسلمان سخن بگویند.
لهذا به زنان مسلمان‏ دستور داده شده است که خود را از ایشان بپوشانند. ولی البته آیه صراحت‏ کامل ندارد به اینکه ظاهر کردن زینتها و زیبائیها در برابر آنها حرام‏ است. لهذا با قرائن و دلائل دیگر ممکن است گفته شود که این عمل مکروه‏ است. فقها معمولا در این مسأله قائل به وجوب پوشش زن نسبت به زنان‏ غیر مسلمان نیستند و تنها به کراهت بی پوششی فتوا می‏دهند.

۳-۵- آیات مربوط به کیفیت ارتباط با نامحرم

در این آیات، مؤمنان خصوصاً زنان را از رفتارهایی که سبب جلب توجه و تحریک نامحرم می شود، باز می دارد و حیا و عفت در مقابل نامحرم را مورد ستایش قرار می دهد:
سخن گفتن با نامحرم در احزاب، آیه ۳۲ آمده: «یَا نِسَاء النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِّنَ النِسَاء إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَض وَ قُلْنَ قَوْلاً مَّعْرُوفاً؛ ای همسران پیامبر، شما همانند هیچ یک از زنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید، پس به گونه ای هوس انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع نکنند، و به شایستگی سخن بگویید». این آیه گرچه خطاب به همسران پیامبر است، ولی اختصاص به آنها ندارد و شامل همه زنان مسلمان می شود. طبق این آیه زنان نباید در گفت و گو با نامحرم از سخنانی که مفهوم یا آهنگ آن وسوسه آمیز و تحریک کننده باشد استفاده کنند؛ چه بسا در بین آنها افرادی باشند که به سبب ضعف ایمان و آلودگی به هوس های شیطانی، تحریک شوند و خیال گناه در سر خود بپرورانند. بنابراین برای حفظ عفت و پاکدامنی افراد جامعه، بر زنان لازم است در گفت و گو با نامحرم دقت لازم را داشته باشند.
خود آرایی و تبرج احزاب ۳۳ : وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّهِ الأُولَی؛ و (ای زنان پیامبر) در خانه های خود بمانید و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید». در این آیه نیز به زنان دستورات دیگری برای برخورد با نامحرم می دهد. در ابتدا از زنان می خواهد تا جایی که امکان دارد از خانه خارج نشوند و خود را کمتر در معرض دید نامحرم قرار دهند؛ زیرا با این کار جلوی بسیاری از مفسده های اخلاقی گرفته می شود و زمینه انحراف و ناهنجاری در جامعه از بین می رود. چنانچه در آیه ۵۳ همین سوره به این مطلب اشاره کرده است.
دستور دیگری که این آیه برای زنان دارد این است که از تبرج و جلوه گری و جلب توجه نامحرم بپرهیزند. کلمه تبرج از برج گرفته شده و به معنای آن است که فرد، خود را مانند برج در معرض دید و تماشای دیگران قرار دهد. در واقع این قسمت آیه به ما می فهماند اگر زنان نمی توانند در خانه بمانند و بیرون آمدن از منزل برایشان ضروری است، به گونه ای خارج شوند که سبب جلب توجه نامحرم نشوند. پس طبق این آیه، جواز حضور زن در اجتماع مشروط بر این است که اولاً حضورش ضرورت داشته باشد و ثانیاً نحوه حضور او اعم از نوع پوشش، راه رفتن، نگاه کردن و در یک کلمه تمام حرکات و سکناتش به نوعی باشد که در قالب تبرج و جلوه گری نبوده بلکه همراه با حیا و عفت باشد. در سوره قصص آیات ۲۳و ،۲۵ در جریان دختران شعیب و حضرت موسی به همین شیوه رفتاری اشاره کرده و آن را می ستاید. نگاه به نامحرم در سوره نور آیه ۳۰ و ۳۱ : «قُل لِّلْمُوءْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ … وَقُل لِّلْمُوءْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ؛ به مردان با ایمان بگو چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند، و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند». در این دو آیه نیز به رفتار دیگری که حاکی از عفت و حیاست اشاره می کند و آن پرهیز از نگاه هوس آلود به نامحرم است. زیرا نگاه به نامحرم اگر از روی لذت باشد، سبب انحراف اخلاقی می شود و آدمی را از جاده عفاف دور می سازد.
احزاب آیه ۵۳ : «وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ؛ و هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را (به عنوان عاریت) از آنان (زنان پیامبر) می خواهید، از پشت پرده بخواهید؛ این کار برای پاکی دلهای شما و آنها بهتر است». در این آیه نیز به شیوه دیگری برای حفظ عفت و حیا اشاره می کند و به مردان دستور می دهد هنگام صحبت کردن با زنان پیامبر و به طور کلی، زنانی که با آنها محرم نیستند، سعی کنند رو در روی آنها قرار نگیرند، بلکه از پشت پرده صحبت کنند. این آیه بر لزوم داشتن مکان اختصاصی برای زنان و عدم جواز ورود آقایان به آنها تأکید می کند.
ب – بردگان و مملوکان
( « او ما ملکت ایمانهن ») در این جمله دو احتمال است: یکی اینکه مراد خصوص کنیزان است و دیگر اینکه مراد مطلق مملوک است و شامل غلامان نیز می‏باشد. در اینجا نیز روایات مؤید تفسیر دوم است ولی فتوای فقهاء با آن هماهنگی ندارد (مطهری ۱۳۷۹، ۱۴۳).
در روایت است که مردی از مردم عراق – که به واسطه مجاورت با ایران معمولا در این مسائل سختگیرتر بودند، به مدینه آمد و به‏ حضور امام صادق علیه السلام مشرف شد. به مناسبتی سخن از مردم مدینه به‏ میان آمد و آن مرد اعتراض کرد و گفت اینها زنان خود را همراه غلامان‏ می‏فرستند و احیانا زنان هنگامی که می‏خواهند سوار شوند به کمک غلامان سوار می‏شوند ، مثلا دست روی شانه غلامان می‏گذارند و سوار می‏شوند (مطهری ۱۳۷۹، ۱۴۳).
امام صادق‏ فرمود: این کار مانعی ندارد، و آنگاه آیه ۵۶ از سوره احزاب را که مفید همین معنی است قرائت فرمود: ( لا جناح علیهن فی آبائهن و لا ابنائهن‏ و لا اخوانهن و لا ابناء اخوانهن و لا ابناء اخواتهن و لا نسائهن و لا ما ملکت ایمانهن ).
یعنی بر زنان در مورد پدران، و پسران، و برادران، و برادرزادگان، و خواهرزادگان، و زنان و مملوکهایشان باکی نیست (کافی ۵۳۱: ۵).
به طور کلی بردگان اعم از جنس زن یا مرد از نظر اسلام در بسیاری از احکام استثناهائی دارند. مثلا از نظر خود پوشش و حرمت نظر ، کنیزان با زنان آزاد فرق می‏کنند. بر کنیزان واجب نیست که سرهای خود را بپوشانند و حال آنکه بر زنان آزاد لازم است سر خود را بپوشانند.
ظاهراً سر مطلب‏ خدمتکاری آنها است. علی هذا بعید نیست که غلامان نیز چنین استثنائی‏ داشته باشند.
ولی همچنانکه گفتیم از نظر فتوای فقهاء این حکم بعید است اما از طرف‏ دیگر حمل جمله «او ما ملکت ایمانهن »به خصوص کنیزان نیز بسیار مستعد است.
اگر بخواهیم استثناء مملوک را منحصر به کنیزان بدانیم باید بگوئیم‏ زنان آزاد بر یکدیگر مطلقا محرم می‏باشند ولی کنیزان برای زنان آزاد محرم‏ نیستند مگر زنان آزادی که مالک این کنیزان می‏باشند. و وقتی این مطلب‏ را هم بدین فتوا اضافه کنیم که بسیاری از فقهاء پوشش را برای کنیز حتی‏ نسبت به مردان بیگانه .واجب ندانسته‏اند نتیجه خیلی عجیب خواهد بود (مطهری ۱۳۷۹، ۱۴۴).
زیرا نتیجه اینست که کنیز بر همه مردان محرم است و زنان آزاد بر کنیزان‏ نا محرم می‏باشند. یعنی کنیز کاملا در حکم یک مرد است. البته چنین چیزی‏ درست نیست.
ج – طفیلیانی که نیازی به زن ندارند.
«التابعین غیر اولی الاربه» قدر مسلم، این جمله دیوانگان و افراد ابله را که دارای شهوت نیستند و جاذبه‏ای را که در زن است درک نمی‏کنند شامل می‏گردد. بعضی‏ها عمومیت‏ بیشتری در آیه قائل شده‏اند و آنرا شامل خواجگان حرمسرا نیز دانسته‏اند به‏ استناد اینکه خواجگان نیزحاجتی به زن ندارند.
محرم دانستن خواجگان و آوردن آنان به حرمسراها در زمان های قدیم براساس‏ همین فتوا بوده است برخی دیگر در آیه تعمیم بیشتری داده ‏اند و گفته‏اند شامل فقراء و مساکین‏ نیز می‏باشد، یعنی کسانی که وضع خاص آنان و شرائط آنان طوری است که در این عوالم نیستند.
کسی که برای نانش معطل است و به خاطر لقمه نانی به‏ دنبال آن می‏دود و مخصوصا با فاصله طبقاتی‏ای که بین آندو وجود دارد هرگز به فکر مسائل جنسی نخواهد بود.
ولی حقیقت اینست که این اندازه توسعه در مفهوم آیه بسیار بعید است.
قدر مسلم، همان طبقه اول است و اگر بیشتر تعمیم دهیم حداکثر اینست که‏ طبقه دوم را مشمول آیه بدانیم.د – کودکانی که از امور جنسی بیخبرند، یا توانائی ندارند.
” «الطفل‏ الذین لم یظهروا علی عورات النساء»” این قسمت را نیز دو جور می‏توان تفسیر کرد.
کلمه “«لم یظهروا”» از ماده ظهور است و با کلمه “علی” متعدی شده است ممکن است ترکیب‏ این دو کلمه مفهوم “اطلاع ” را بدهد. پس معنی چنین می‏شود: کودکانی‏ که بر امور نهانی زنان آگاه نیستند. و ممکن است مفهوم “غلبه و قدرت‏” را بدهد،
پس معنی چنین می‏شود: کودکانی که بر استفاده از امور نهانی‏ زنان توانائی ندارند.
طبق احتمال اول مراد بچه‏های غیر ممیز هستند که قدرت تشخیص اینگونه‏ مطالب را ندارند.
اما طبق احتمال دوم مقصود بچه‏هائی است که قدرت بر امور جنسی ندارند یعنی غیر بالغ می‏باشند هر چند ممیز بوده باشند.
طبق‏ احتمال دوم اطفالی که همه چیز می‏فهمند و نزدیک به حد بلوغ می‏باشند ولی‏ بالغ نمی‏باشند جزء استثناها هستند . فتوای فقهاء نیز بر طبق این تفسیر است (مطهری ۱۳۷۹، ۱۴۸).
در دنباله آیه می‏فرماید: “«و لا یضربن بأرجلهن لیعلم ما یخفین من‏ زینتهن»” یعنی زنان به منظور آشکار ساختن زینتهای پنهان خود ، پای بر زمین نکوبند.
زنان عرب معمولاً خلخال به پا می‏کردند، و برای اینکه بفهمانند خلخال قیمتی به پا دارند پای خود را محکم بر زمین می‏کوفتند، آیه کریمه از این کار هم نهی فرمود.
از این دستور می‏توان فهمید که هر چیزی که موجب جلب توجه مردان می‏گردد مانند استعمال عطرهای تند و همچنین آرایش های جالب نظر در چهره ممنوع‏ است.
به طور کلی زن در معاشرت نباید کاری بکند که موجب تحریک و تهییج و جلب توجه مردان نامحرم گردد. و جمله دیگر اینکه: “«و توبوا الی الله جمیعا ایها المؤمنون‏ لعلکم تفلحون»”
(همه به سوی خدا بازگشت کنید، باشد که رستگار گردید).
آیات ۵۹ ، ۶۰ ، ۶۱ سوره نور نیز مربوط به همین مباحث است. تفسیر آنها را نیز ذکر می‏کنیم:
«یا ایها الذین آمنوا لیستأذنکم الذین ملکت ایمانکم و الذین لم‏ یبلغوا الحلم منکم ثلاث مرات: من قبل صلاه الفجر و حین تضعون ثیابکم من‏ الظهیره و من بعد صلاه العشاء، ثلاث عورات لکم، لیس علیکم و لا علیهم‏ جناح بعدهن طوافون علیکم بعضکم علی بعض کذلک یبین الله لکم الایات و الله علیم حکیم (۵۹) و اذا بلغ الاطفال منکم الحلم فلیستأذنوا کما استأذن‏ الذین من قبلهم کذلک یبین الله لکم آیاته و الله علیم حکیم (۶۰) و القواعد من النساء اللاتی لا یرجون نکاحا فلیس علیهن جناح ان یضعن ثیابهن‏ غیر متبرجات بزینه و ان یستعففن خیر لهن و الله سمیع علیم .(۶۱)
ای کسانی که ایمان آورده‏اید ! بایست مملوکهای شما و کودکان نا بالغ‏ شما در سه وقت اجازه دخول بگیرند: پیش از نماز صبح، و هنگام نیمروز که جامه‏های خویش می‏نهید، و بعد از نماز عشاء (که آماده خواب می‏شوید). این سه وقت، خلوت شما است. در غیر این سه وقت بر شما و بر آنان باکی نیست. (که بی اجازه وارد شوند) آنها و شما زیاد بر یکدیگر می‏گذرید. خداوند آیات را چنین بیان می‏کند