فصل سوم کنفرانس ها وقواعد نرم محیط زیستی

پیشینه و سیرتاریخی کنفرانس های بین‌المللی محیط زیست

اگر بخواهیم تاریخی برای اولین قواعد و مقررات مربوط به محیط زیست درسطح بین‌المللی پیدا کنیم، باید بگوییم، اگر چه ولین کنوانسیون های مربوط به حفاظت از محیط زیست به اوایل قرن بیستم برمی گردد، اما ریشه‌های واقعی حقوق بین الملل محیط زیست را باید در اواخر دهه ی ١٩۶٠ و به صورت مشخص تر، سال ١٩۶٨ جست و جو کرد که با دخالت سازمان های بین‌المللی فصل جدیدی در رابطه باحفاظت از محیط زیست آغاز گردید. در این سال سازمان ملل متحد و دو سازمان منطقه ای یعنی شورای اروپا و سازمان وحدت آفریقا اسناد مهمی را به تصویب رساندندکه منشور اروپایی آب(٨ مارس ١٩۶٨) و اعلامیه ی مبارزه با آلودگی هوا(۶ می ١٩۶٨) مصوب شورای اروپا اولین متون مصوب یک سازمان بین‌المللی در خصوص حفاظت از محیط زیست بودند و در ١۵ سپتامبر ١٩۶٨ کنوانسیون افریقایی حفاظت ازطبیعت ومنابع طبیعی تصویب ‌و جانشین کنوانسیون۱۹۳۳ لندن شد(فیروزی،۱۳۸۴:۲۵). سرآغاز مباحث جدی ‌در مورد محیط زیست درمجامع رسمی راباید اوایل دهه ۷۰ دانست. در این دوره به علت بروز برخی بحران های زیست محیطی همچون بارش باران های اسیدی وخطرقطع عرضه منابع سوخت های فسیلی، یک سلسله نشست ها و گردهمایی هایی برگزار شد. نشست های اعضای باشگاه رم از جمله مهمترین وتأثیرگذارترین جلساتی بود که درسطح کارشناسی وتخصی برگزارشد. محصول این نشست ها، تدوین چندین جلدکتاب بودکه برخی ازآنها به فارسی ترجمه شده است. کتاب محدودیت های رشد از جمله تأثیرگذارترین کتاب های باشگاه رم بود. در سطح سران دولتی نیز اولین کنفرانس سازمان ملل درباره محیط زیست در سال ۱۹۷۲ در شهر استکهلم سوئد برگزار گردید. بعدازاین کنفرانس تاسال ۱۹۹۰کنفرانس های رسمی وغیر رسمی دیگری نیز شکل گرفت که برخی از آن ها عبارتند از: کنفرانس تفلیس در گرجستان(۱۴تا۱۲ اکتبر۱۹۷۷)، اولین کنفرانس جهانی آب وهوا درژنو(۱۹۷۹)، کنفرانس اتریش(۱۹۸۰)، کنفرانس ویلاش در اتریش(۱۹۸۵)، کنفرانس تورنتو ‌در کانادا(۱۹۸۸)، دومین کنفرانس جهانی آب وهوا در ژنو(۱۹۸۷). ( وصفی اسفستانی،۱۳۷۲:۷۲). نشست بین الدول تغییر آب وهوا(IPCC) برپایه برنامه زیست محیطی سازمان ملل(UNEP) وسازمان هواشناسی(WMO) تشکیل شد تا توانایی‌های علمی، فنی واجتماعی_ اقتصادی در زمینه تغییرات اقلیمی را ارزیابی کند.

اگرچه اولین تلاش های حقوقی در سطح بین‌المللی برای حفاظت از محیط زیست به اوایل قرن بیستم و پس از جنگ جهانی دوم و طرح مباحث مربوط به حمایت از حقوق بشر، قواعد مربوط به منافع مشترک بشریت، بازمی گردد، ولی حقوق بین الملل محیط زیست هم چون حقوق محیط زیست رشته ای بسیار جوان است و رشد واقعی آن از دهه ی ۱۹۶۰ آغاز گردیده است و از این زمان به بعد تحول حقوق محیط زیست در حقوق داخلی و بین‌المللی به موازات یکدیگر صورت گرفته است در سال ۱۹۸۶ با دخالت سازمان های بین‌المللی، فصل جدیدی در رابطه با حفاظت از محیط زیست آغاز گردید. در این سال سازمان ملل متحد و دو سازمان منطقه ای یعنی شورای اروپا و سازمان اتحاد آفریقا، اسناد بین‌المللی مهمی را تصویب نمودند که از آن جمله می توان اعلامیه مبارزه با آلودگی هوا (۸ مارس ۱۹۶۸) و منشور اروپایی آب( ۶ می ۱۹۶۸) مصوب شورای اروپا و کنوانسیون آفریقایی ‌در مورد حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی ) ۱۵ سپتامبر ۱۹۶۸ ( مصوب سازمان اتحاد آفریقا را نام برد(امیر ارجمند ، ۱۳۷۸،۳). در سال های اخیر محیط زیست وچالش های پیرامون آن یکی از موضوعات مهم مطرح در حوزه روابط بین الملل بوده وتقویت سیاست جهانی محیط زیست به ویژه بعد از دهه ۱۹۷۰ میلادی بخش عمده ای از فعالیت سازمان های بین‌المللی ومنطقه ای را به خود اختصاص داده است. درهمین راستا درطول سالیان گذشته اجلاس و کنفرانس های خیلی زیادی درسطوح مختلف برای بررسی مسائل مربوط به محیط زیست برگزار وکنوانسیون ها وپروتکل های متعدد بین‌المللی ومنطقه ای تهیه وتدوین گردیده است. ما در ذیل به برخی از مهمترین این کنوانسیون ها که می‌تواند در بررسی موضوع مورد بحث ما مفید واقع شود اشاره می نماییم.^[۹]

کنفرانس استکهلم (اعلامیه ی کنفرانس ملل متحد ‌در مورد محیط زیست انسانی)