بنده همان به که ز تقصیر خویش
ور نـه سـزاوار خــداونـــدیــش

عـــذر بــه درگـاه خــدای آورد
کـس نـتوانـد کـه بـه جـای آورد
(سعدی، ۱۳۸۴: ۳)

شرح ابیات:
اِعمَلُو آلَ داوُدَ شُکراً وَ قَلیلُ مِن عِبادِیَ اشّکورُ
آیه ۱۳ از سوره سبا : ترجمه :‌ای خاندان داود سپاس به جای آورید. اندکی از بندگان من سپاسگزارند
داوود: نخستین پادشاه بنی اسرائیل است و بر حسب قرآن مجید سمت نبوّت هم دارد.
کتاب زبور یا مزامیر از اوست.
شکور: صیغه مبالغه است
بنده همان به که ز تقصیر خویش …
به: صفت تفضیلی و مسند است برای بنده. فعل رابط جمله حذف شده
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

که: حرف ربط است.
عذر: مفعول است برای فعل آورد.
کس نتواند که به جای آورد :
جمله مکمل است برای «ورنه» «مخفف» و «اگر نه» فعل شرط آن حذف شده است.
سزاوار خداوندیش: قید وصفی است.
کس: در جمله منفی به معنی هیچ کس استعمال می‌شود(خزائلی، ۱۳۶۶: ۱۱۸-۱۱۹).
امام علی(ع) می‌فرماید: به راستی که خدای تعالی را در هر نعمتی که داده است حقی است از شکر و سپاسگزاری که هر که آن را پرداخت و ادا کرد خداوند بر آن بیفزاید و هر کس کوتاهی کرد خود را به مخاطره‌ی زوال نعمت افکنده است(مجلسی،۱۴۰۳،ق. ج۷۵ :۴۳).
۴-۳-۱۰- سوره‌ی مؤمنون، آیه‌ی ۷۶
وَ لَقَدْ أَخَذْناهُمْ بِالْعَذابِ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ.
(و همانا آنان را به عذاب گرفتار کردیم ولى آنان در برابر پروردگارشان نه تواضع کردند و نه تضرّع)
نکته‏ها:
«استکانت» خضوع است و «تضرع» دست‏ها را به دعا بلند کردن
در آیه‏ى قبل از این، درباره‏ى کافران لجوج فرمود: اگر به آنان رحم کنیم، لجاجت مى‏کنند و به راه نمى‏آیند؛ در این آیه مى‏فرماید: اگر آنان را با قهر خود بگیریم وعذابشان کنیم، باز هم به راه نمى‏آیند.
پیام‏ها:
۱- هدف از قهر الهى در دنیا، بیدارى غافلان است. أَخَذْناهُمْ‏ … فَمَا اسْتَکانُوا
۲- گاهى کافران و گمراهان، در دنیا نیز به‏کیفرهاى الهى مبتلا مى‏شوند. «أَخَذْناهُمْ»
۳- بدترین نوع تکبر، استکبار در برابر ربّ است. «فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ »(قرائتی،۱۳۸۳،ج۶: ۱۱۸).
شواهد شعری سعدی مربوط به قسمت نکته ها:

آهـنـی را که مـوریانه بخـورد
با سیه دل چه سود گفتن وعظ

نتوان برد از او به صیقل زنگ
نـرود میـخ آهنیـن در سنگ
(سعدی، ۱۳۸۴: ۱۰۷)

شرح ابیات :
آهنی را که موریانه بخورد …
آهن: در پهلوی Asen و Ahen ( آسن و آهن ) است.
موریانه: جانوری است که در سوراخهای دور از نور زندگی می‌کند و چوب را می‌خورد و گویا قدما زنگ زدگی آهن را اثر خوردن موریانه می‌پنداشتند یا آنکه زنگ را، همان موریانه می‌نامیده‌اند امّا چنانکه میدانیم زنگ آهن نتیجه اکسید شدن آهن است و ربطی به موریانه ندارد.