۱- درمان آسیب های روحی و روانی جامعه
۲- تغییر نگرش‌ها و رفتارها نسبت به زندگی و دین و حضور موثر آن در حیات پرنشاط انسانی
۳- رشد و اصلاح فردی و اجتماعی
۴- زمینه سازی برای پذیرش افکار مورد اراده وخواست اوامر و نواهی دینی

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵- انتقال فرهنگ‌ها از نسلی به نسل دیگر
۶- تقویت همبستگی و وحدت ملی با تجمیع آراء اجتماعی در مسائل دینی و امر و نهی های الهی
۷- کمک به فرایند اجتماعی شدن مردم و آحاد جامعه، بر اساس ایدئولوژی اسلامی
۸- حراست از مرزهای فکری و امنیتی نظام اسلامی و مردم مسلمان جامعه در برابر افکار مسموم و زهرآگین وارداتی شرق و غرب
۹- تجزیه و تحلیل درست در مسائل مستحدثه و نوظهور، جهت تنویر افکار اجتماع و حرکت آنها در مسیر صحیح
۱۰- بعنوان یک شاخه از گروه مرجع – یعنی گروهی که مردم خود و رفتار خود را با آن ارزیابی می‌کنند- به مانند حاکمان و عالمان و سرمایه‌داران جامعه، امروزه بعنوان یک الگو و اسوه همگانی نوظهور در ردیف این طبقات قرار گرفته و حتی مؤثرتر از آنها پیشگام بوده و بدین‌روی اصلاح آن امری ضروری و لازم می‌باشد.
۳-۳-۲-۶٫ روشن‌ترین مصداق منکر در رسانه ملی
تبلیغ مادی‌گرایی از منکرات بزرگ رسانه‌ها در همه جای دنیا می‌باشد.
فروبردن مردم در رؤیاهای زندگی و ایجاد توقعات نابجا از زندگی، سبب ایجاد عقده حقارت در طیف وسیعی از مردم شده و توگوئی بی‌توجهی به ارزشهای دینی و اوامر و نواهی دینی را هدف قرار داده است. این منکر بزرگ، افراد جامعه را در حرمان و حرص فرو برده، تعادل بین امکانات و انتظارات را نابود کرده و موجب افزایش جرم و جنایت و بی‌قانونی در جامعه می‌شود. در چنین حالتی جامعه در معرض هر نوع بیماری روانی قرار می‌گیرد، دلهره و اضطراب مردم جامعه افزایش می‌یابد.
همچنین تحریک هیجانات جسمی و شهوانی جامعه، از منکرترین منکرات است که با یک فیلم و سریال و برنامه ضددینی و مخالف اصول و ارزشهای دینی و انسانی، فکر و اندیشه جامعه را ربوده و دچار احساسات غیرواقعی می کند.
در چنین شرایطی که خانه‌های مردم، مشحون از تصاویر جنسی و تحریک‌آمیز می‌شوند و تعادل روانی انسانها، با آگهی‌های تجاری به هر شکل ممکن، مخدوش می‌شود- آنهم درجامعه‌ای ارزشی و غیرمادی که انسانها در هر امر، ابعاد و ارزش‌های الهی و انسانی را مورد توجه قرار می‌دهند- پدیده‌های غیردینی و مخالف دستورات دینی در اولویت قرار می‌گیرند. ^[۷۴۹] از این جاست که در جامعه اسلامی برای ایجاد محیط سالم و صالح، سینما و تلویزیون ودیگر رسانه های جمعی را باید بیش از همه مقید به رعایت موازین اخلاقی و شرعی نموده و خود این رسانه بیش‌تر از سایر آحاد جامعه باید مورد کنترل ونظارت و امر و نهی قرار گرفته و دائماً زیر ذره‌بین حکومت و نظارت مردمی‌باشد. بویژه تلویزیون و ماهواره و اینترنت، که امواج آنها در داخل خانه‌های مردم بوده و دیوار خانه‌ها مقاومتی در برابر آنها ندارد.
در خدمت قرار گرفتن این رسانه‌ها و بکارگیری آنها در جهت اوامر و نواهی دینی، با تولید برنامه های شنیداری و دیداری(صوتی وتصویری)، در همه ابعاد اجتماع، می‌تواند زمینه اصلاحات اساسی و نرم تدریجی را در پروسه زمانی معین، بر طبق اهداف مورد نظر اسلام و معیارهای دینی بوجود آورد.
فصل هفتم: جمع‌بندی، نتیجه‌گیری و پیشنهادها

1. 1. جمع‌بندی، نتیجه‌گیری و پیشنهادها

۱-۷٫ خلاصه پژوهش
بی‌گمان امربه معروف و نهی از منکر از موضوعات مهم دینی است«بهاتقام الفرائض» و ارتباط مستقیم با رشد مصالح و دفع مفاسد اجتماعی دارد.
کتب و پایان نامه های متعددی در زمینه امر و نهی نوشته شده است. اما پژوهش حاضر در نوع خود بکر وتازه است، زیرا بررسی تلفیقی فریضه امر و نهی با هدف اصلاحات اجتماعی وبررسی تأثیر آن در اصلاح رفتار اجتماعی، چنانکه بایسته این فریضه عظیم است، تاکنون مورد پژوهش قرار نگرفته است. شناخت نوع و روش‌های انجام اصلاحات و تغییرات اجتماعی و رابطه آن با فریضه، از مهمترین اهداف این پژوهش است. طبیعتاً شناخت ماهیت امر و نهی از منظر اسلام، همچنین مؤلفه‌های کاربردی فریضه در اصلاح اجتماع و شناخت ریشه‌های آسیب و تحلیل آفات و علل شکست آن امری لازم و ضروری است. چه شناسایی این امور روند إصلاح و دفع مفاسد از چهره اجتماع را قرین توفیق می‌کند. واژه های اصلاح و فساد، امر و نهی، معروف و منکر، از واژگان متضاد در عرف قرآن و روایات ائمه می‌باشند که به کمک یکدیگر بهتر شناخته می‌شوند: « وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ لاَ تُفْسِدُواْ فِی الأَرْضِ قَالُواْ إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ»^[۷۵۰]«یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ»^[۷۵۱] بدین‌روی امور پیش‌گفته ارتباط مستقیم با تغییر و تحول فردی و خانوادگی و اجتماعی دارند: «اِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ»^[۷۵۲] همچنین عوامل مختلفی در تحول اجتماعی تأثیر می‌گذارند. مؤلفه‌های معنوی، جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، فناوری و…. که با کنترل و نظارت مستمر فریضه امر و نهی، موانع فراروی اصلاح و دگرگونی اجتماعی را رفع نموده و در خیروسعادت جامعه نقش ایفا می‌کنند. بدین روی نقش امر و نهی دینی بعنوان مؤثرترین مکانیزم اجرایی در تغییر و تحول جامعه، امری واضح و پررنگ می‌باشد. بدون حضور این فریضه، همه عوامل پیش گفته به انحراف کشیده می‌شوند و تبدیل به عامل فساد شده و از مسیر تحول و اصلاح و کمال دور می‌شوند. امربه معروف و نهی از منکر، می‌تواند الگوی کاملی برای اصلاحات به معنای واقعی کلمه در زندگی فردی و اجتماعی ارائه کند. خداوند در قرآن ایمان، توبه، تقوی، عفو، اصلاح فردی و خانوادگی را مقدمه اصلاحات اجتماعی برمی‌شمارد.
در روایات پیشوایان معصوم‌علیه‌السلام نیز مجاهده نفس و اصلاح خانواده، از مؤلفه‌های پیش نیاز جهت اصلاح جامعه بشمار می‌روند: «من لم یصلح نفسه لم یصلح غیره»^[۷۵۳] اصلاح حاکمان و عالمان جامعه، دو عامل بنیادین در تحول و اصلاح جامعه می‌باشند. چه این دو گروه، بعنوان الگو و اسوه عملی آحاد جامعه، زمام امور اجتماعی را در دست دارند و صلاح و فساد آنها در صلاح و فساد جامعه، نقش بسزایی دارد: «صنفان من الناس اذا صلحاً صلح الناس و اذا فسدا فَسَدَ الناس العلماء و الامراء»^[۷۵۴]. حق محوری، قانونمندی، صداقت و درستکاری، نگرش فرامذهبی و عدالت اجتماعی، ازمهمترین چارچوب ها در حرکت اصلاحی به شمار می‌روند.
اصلاح جامعه تنها با رعایت این چارچوب‌ها و شرایط و ضوابط آن، و در پرتو نظارت و کنترل مستمر فریضه امر و نهی، در همه ابعاد فرهنگی، دینی، سیاسی، حقوقی و… امکان پذیر می‌باشد.
ابعاد پیش گفته ارزش مساوی نسبت به یکدیگر داشته و غفلت از هر کدام، عامل فساد دیگری است و روند تحول در مؤلفه دیگر را با مشکلات فراوان مواجه می‌کند. درنظر داشتن زمان و مکان، داشتن علم و آگاهی، مشاوره با خبرگان، استفاده از ابزار صحیح و ملاحظه تجربیات و ویژگی‌های مصلحان موفق از منظر اسلام، دگرگونی و اصلاح امور را پرتوفیق می‌کند و ثبات بیشتری می‌بخشد.
ارشاد و تساهل، اصلاح گام به گام و امر و نهی، از مهمترین و اساسی‌ترین شیوه‌های اصلاح و تحول در اسلام به شمار می‌روند. امر و نهی دینی، بعنوان برجسته‌ترین و اصولی‌ترین این روشها، تأثیر بسزایی در ساماندهی هدف مقدس اصلاح و تحول در جامعه دارد. طبیعی است که شناخت جایگاه امر و نهی در آیات و روایات، شناخت مراتب و طبقات آن، آشنایی با شرایط اجرا و اصول و پیش شر‌ط‌های حاکم بر فریضه و آشنایی با معروفات و منکرات در همه ابعاد فرهنگی، دینی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، فردی، خانوادگی ، حکومتی و… . ما را در دست‌یابی به هدف پیش گفته، قرین توفیق می کند. ریشه‌یابی منکرات و فساد درجامعه و بررسی آثار سوء مفاسد در اجتماع، از عوامل مهم موفقیت در اصلاح جامعه و فریضه امر و نهی می‌باشد. چه با شناسایی عوامل تولید فساد، مانند حکومت، عالمان، سرمایه‌داران، دشمنان و ابزار و آلات فسادزا، سرچشمه گل‌آلود شناخته شده و جهت دفع و رفع آن، تمرکز لازم ایجاد خواهد شد. البته از بین بردن مفاسد و منکرات، مقدمه و آغاز راه اصلاح و رشد و کمال می‌باشد. شیوه‌های متعددی برای اصلاح و جلوگیری از وقوع گناه و سرایت آن به جامعه وجود دارد که از منظر اسلام، اهتمام به همه آنها و بکارگیری آنها در جایگاه مقتضی و مناسب، اصلاح و تحول در جامعه را سامان می‌بخشد. ریشه کنی فساد، ممانعت از تبدیل معروف به منکر و بالعکس، رفع بیکاری و رفع زمینه های تنبلی و سستی در جامعه، بویژه در بین قشر جوان و پرانرژی جامعه از مهمترین این روش‌ها می‌باشد. توفیق این روش‌ها در گرو عوامل متعدد می‌باشد. مهمترین این عوامل، امر و نهی حکومتی، کنترل و نظارت ملی و مردمی و بهره‌گیری از رسانه‌های جمعی، بعنوان قوی‌ترین و مؤثرترین مؤلفه‌ها در ساماندهی اصلاح و دگرگونی اجتماعی می‌باشند.
در این چارچوب، برخی پیشنهادها به پژوهشگران آینده جهت دستیابی به یافته های جدید حول محور پژوهش قابل پی‌گیری است. همچنین توجه به راهکارهای عملی و کاربردی نو، جهت دست‌یابی بهتر به هدف اصلاح و دگرگونی اجتماعی از طریق فریضه امر و نهی، به حکم عقل ضروری است. بدین روی به نظر پژوهش‌گر تشکیل وزارتخانه مستقل و دارای قدرت و امکانات لازم و کافی، تشکیل دانشگاهی ویژه برای فریضه امر و نهی، اصلاح قوانین و ساختارها و رفع خلأهای قانونی در مسائل مستحدثه، تشکیل شعبه‌های قضایی ویژه امر و نهی، جهت رسیدگی دقیق و سریع به موضوعات مربوط به فریضه در همه ابعاد پیش گفته از مهمترین راهبردها در این زمینه می‌باشند. امیدوارم که پژوهش حاضر، گامی هر چند کوچک وناچیز، درارائه راهکار و شیوه‌اجرای اوامر و نواهی دینی و اصلاح و تحول جامعه مسلمین برداشته باشد.
۲-۷٫ ارائه برخی پیشنهادها به محققان آینده
از آنجا که در مسیر انجام این پژوهش، برخی موضوعات و محورهایی در ذهن مطرح می‌شد که به خاطر عدم تناسب آن‌ها با موضوع، و نیز تعهدی که یک پژوهش‌گر نسبت به رعایت چارچوب و اصول موضوع خود دارد تا از حیطه آن خارج نگردد، لذا به سایر محققان که در این راستا به تحقیق می‌پردازند، پیشنهادهایی جهت پی‌گیری و دست‌یابی به یافته های جدید، در موضوعات ذیل ارائه می‌گردد:
بررسی اصلاحات اسلامی از طریق امر و نهی در بین سایر کشورهای اسلامی
اصلاحات و دگرگونی های اساسی از طریق امر و نهی، در بین ملل دنیا و در سطح فراگیر جهانی
تتبع در فرایند حضور مؤثر فریضه امر و نهی دراصلاح امور جامعه اسلامی در بین مذاهب اسلامی درگذشته و در عصر حاضر(که البته هر فرقه از مذاهب شیعی و اهل سنت، خودپژوهشی مستقل در این رابطه می‌طلبد).
تحقیق و بررسی در روند اصلاح بنیادهای اجتماعی و تحولات مدنی از طریق امر و نهی، در بین ادیان معروف الهی، در گذشته و در عصر حاضر(با توجه به تذکر و تبصره قبلی).
تتبع و کاوش در اصلاح ساختارهای جامعه، از رهگذر اجرای امر و نهی در بین مکاتب غیرالهی، در گذشته و در عصر حاضر(با ملاحظه تذکر قبلی و با توجه به اینکه امر و نهی در بین این مکاتب و مذاهب توحیدی و غیرتوحیدی، با ملاحظه هنجارها و ناهنجارها و بایدها و نبایدهای موجود در بین اعتقادات دینی آنها می‌باشد نه به مفهوم مصطلح در این تحقیق).
پی‌گیری تأثیر امر و نهی دینی و اصلاحات درجامعه، در روند شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران
تأثیر امر و نهی دینی و اصلاحات اجتماعی، در شکل‌گیری مبانی اخلاقی انقلاب اسلامی ایران و بسط و گسترش آن در جامعه
امر و نهی و اصلاحات اجتماعی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
چگونگی تشکیل وزارتخانه‌ای مستقل و مخصوص به فریضه امر و نهی
روش‌های درگیر نمودن امر و نهی با رسانه‌های ملی و جمعی، بعنوان مؤثرترین ابزار بر اعتقادات و فرهنگ و دیگر مؤلفه‌های زندگی بشر و اجتماع
۳-۷٫ ارائه راهکارهای عملی و کاربردی نو جهت اصلاحات و دگرگونی‌های اجتماعی از طریق امر و نهی دینی در عصر حاضر
۱- جهت پی‌گیری تخصصی فریضه امر و نهی در همه ابعاد جامعه، اعم از سیاسی، اقتصادی، حکومتی، خانوادگی، اجتماعی، ورزشی، محیط زیست و… ، لزوم تشکیل رشته های متفاوت امر و نهی با گرایشهای مختلف و متناسب با ابعاد مذکور و تشکیل کارگاههای علمی و عملی تخصصی در حوزه و دانشگاه، امری ضروری به نظر می‌رسد. بدین روی محصول نهایی این مهم، در تمام زوایای جامعه بکار گرفته شده و گامهای تخصصی تر در اجرای اوامر و نواهی دینی برداشته ‌می‌شود.
۲- تشکیل نهادی علمی ویژه تئوری‌پردازی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، که با تکیه بر اصول و سنت و با توجه به دگرگونی‌ها و ملاحظه تغییرات در همه ابعاد اجتماعی و در سطح داخلی و بین‌المللی، راه های اجرایی موفق را شناسایی کرده، مصادیق نو و مستحدثه را استخراج نموده و با ارائه راهکارهای عملی و کاربردی، مسوولان ومردم را در ارائه بهتر این فریضه یاری دهند تا نسبت به فرایند بروز‌رسانی آمران و ناهیان و این فریضه مقدس و تطبیق آن با شرایط زمانی و مکانی، اقدامات مناسب و مقتضی صورت پذیرد.
۳- برگزاری کنفرانس‌ها و سمینارهای تخصصی و علمی و عملی، در صدا و سیما، دانشگا‌ه‌ها وحوزه‌ها و مؤسسات تابعه، جهت تبیین بهتر ماهیت امر و نهی در جامعه و ارائه قوانین حل و فصل کننده و نیز روشنگری در حد وسیع اجتماعی و همچنین جهت کاربردی‌تر نمودن این فریضه مهم در جامعه.
۴- لزوم بکارگیری و حمایت از نویسندگان خوش فکر و با استعداد جهت تبیین و ارائه فلسفه‌های دقیق بر طبق موازین شرعی و عقلی، متناسب با سن و سال تمام اقشار جامعه، اعم از کودکان و نوجوانان و بزرگسالان و فرهیختگان. چه اینکه طبق معیار عقلی، القاء فلسفه وجودی یک ایدئولوژی و تفکر، از اجرای آن مهمتر است، زیرا تا پذیرش عمومی و اقبال همگانی در آن نباشد، جهت اجرا و عمل موفقیتی حاصل نخواهد شد. البته مهمترین مرحله القاء فلسفه امر و نهی تبیین آن به زبان کودکان و نوجوانان و جوانان می‌باشد، تا ملکه ذهن و جان آنها شده، وجود این فریضه را به مانند ضرورت وجود حکومت، نظم و انتظام، سلامتی و امنیت روحی و جسمی پذیرفته تا خمیر مایه اعتقادی آنها، از لوث وجود شبهات و آفات در بزرگسالی در آرامش و امنیت قرار گیرد.
۵- لزوم پیگری مباحث علمی و فنی وابعاد فرهنگی امر و نهی، نسبت به مسلمانان و غیرمسلمانان در سایر نقاط دنیا، از رهگذر بکارگیری ابزار مهم و مؤثر اینترنت، ماهواره، تولید نرم‌افزارهای تخصصی جهت تبیین موضوع و خنثی نمودن توطئه‌ها، تبلیغات و شبهه پراکنی‌های دشمنان در خصوص این فریضه دینی.
۶- ساخت فیلم‌ها و سریالها و برنامه‌های مستند و جذاب، در رابطه با ضرورت وجود و نیاز به فریضه امر و نهی، فلسفه وجودی آن، هم در سطح حکومتی و هم در سطح عمومی، جهت حمایت از حقوق فردی و اجتماعی و شهروندی همه اقشار جامعه و نیز جهت فرهنگ‌سازی برای نهادینه شدن این فریضه در سطح جامعه، تحت نظارت کارشناسان و متخصصان خبره و دانای مؤسسات علمی و تحقیقاتی.
۷- اصلاح قوانین و تکمیل و تتمیم خلأهای قانونی در مورد مسائل مستحدثه و جدید در همه ابعاد اجتماعی، با کمک مراکز حوزوی و دانشگاهی، مجلس شورای اسلامی و نهادهای اجرایی و قضایی.
۸- ارائه قوانین مربوطه به عنوان مجموعه‌ای مستقل، در حوزه آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها و حوزه‌های علوم دینی، و آموزش به نسل‌های جدید و اقشار فرهنگی کشور، جهت آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی اجتماع، در نحوه بکارگیری روش‌های متفاوت حمایت از حقوق فردی و اجتماعی و شرعی خود ودیگران.