بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)

۲ـ۲ـ انواع تعهد سازمانی
مدیران در مجموعه‌ای مرکب از تعهدات زیر اتفاق‌نظر دارند:
۱ـ تعهد نسبت به سازمان
۲ـ تعهد نسبت به مشتریان یا ارباب‌رجوع
۳ـ تعهد نسبت به خود
۴ـ تعهد نسبت به افراد و گروه کاری
۵ـ تعهد نسبت به کار (رضائیان، ۱۳۷۴).
هرسی و بلانچارد بیان می‌کنند که هر یک از تعهدات به‌طور جداگانه فوق‌العاده در کار مدیریت مؤثر و بااهمیت است (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۱).
حال به ترتیب به‌عنوان تعهدهای ذکرشده می‌پردازیم:
۲ـ۲ـ۱ـ تعهد نسبت به سازمان
اولین تعهد مدیریت بر سازمان تأکید دارد. مدیر مؤثر، خود تصویرگر افتخار سازمان خویش است. مدیر این تعهد را به‌گونه‌ای مثبت به سه طریق نشان می‌دهد. خوش‌نام کردن سازمان حمایت از مدیریت رده‌بالا و عمل کردن بر اساس ارزش‌های اصلی سازمان از موارد تعهد به سازمان هستند.
۲ـ۲ـ۲ـ تعهد نسبت به مشتری
شاید مهم‌ترین تعهد سازمانی بر مشتری تأکید دارد. مدیران ممتاز می‌کوشند به مشتریان خدمت مفید ارائه کنند. مدیران از دو طریق عمده تعهد خود را نسبت به مشتری نشان می‌دهند، یکی انجام خدمت و دیگری ایجاد اهمیت برای آن‌ها.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲ـ۲ـ۳ـ تعهد نسبت به خود
سومین تعهد تکیه بر شخص مدیر دارد. مدیران ممتاز تصویری قوی و مثبت از خویش برای دیگران رقم می‌زند. آن‌ها در همه موقعیت‌ها به‌عنوان قدرتی قاطع عمل می‌کنند. این طلب را با خدمت به خود و یا خودپرستی نباید اشتباه کرد. تعهد به خود از سه فعالیت خاص معلوم می‌شود: نشان دادن خودمختاری، مقام خود را به‌عنوان مدیر تثبیت کردن و قبول انتقاد سازنده.
۲ـ۲ـ۴ـ تعهد نسبت به مردم
چهارمین تعهد مدیریت بر کار تیمی و فرد فرد اعضای گروه تأکید دارد. مدیران ممتاز نسبت به کسانی که برای آن‌ها کار می‌کنند، ایثار نشان می‌دهند. این عمل به استفاده مدیر از شیوه صحیح رهبری به‌منظور کمک به افراد در حصول توفیق در انجام وظایفشان اشاره دارد. تمایل مدیر به صرف وقت، انرژی و کار روزانه با زیردستان، نشان‌دهنده تعهد مثبت او نسبت به مردم است. به‌ خصوص سه عمل حیاتی از اجزای تشکیل‌دهنده این تعهد هستند: نشان دادن علاقه‌مندی مثبت و بازشناسی، دادن بازخورد پیشرفتی و ترغیب ایده‌های نوآورانه.
۲ـ۲ـ۵ـ تعهد نسبت به وظیفه یا تکلیف
پنجمین تعهد مدیریت بر وظایفی تکیه دارد که باید انجام گیرند. مدیران موفق به وظایفی که مردم انجام می‌دهند معنا می‌بخشند. آنان زیردستان کانون توجه و جهت را تعیین کرده، انجام موفقیت‌آمیز تکالیف را تضمین می‌کنند.
چنین تعهدی زمانی عملی است که هدف اصلی و صحیح، سادگی و عمل‌گرایی آن حفظ شود و موجب مهم جلوه دادن تکلیف شود. درصورتی‌که این پنج بعد به‌طور مستمر انجام گیرند کلید مؤثر مدیریت خواهند شد. مدیر حلقه اتصال اصلی میان هر یک از تعهدات است. مدیر ممتاز ضمن اعمال دیدگاه‌های خود نباید این پنج تعهد را از نظر دور داشته باشد. مدیر ممتاز در مورد روند پیشرفت و حمایت از تعهدات فرد اصلی است. مدیر با قبول مسئولیت شخصی و عمل کردن در مقام نیرویی مثبت، می‌تواند قویاً در سازمان، مردم آن، وظایف و مشتریان تأثیر گذارد. این مدیران ممتاز تشخیص می‌دهند که تکلیف خود آنان این است که نسبت به مشتری، سازمان، وظایف کلیدی مردم و خودشان تعهد ایجاد کنند. معنای این سخن آن است که برای هر تعهدی باید نگرش‌های مناسب به وجود آورد و علاقه مثبت نشان داد. این کار وظیفه تک‌تک افراد می‌شود و نه‌فقط وظیفه مدیر. مدیر ممتاز باید خود را به معیارهای این پنج تعهد نزدیک کند و با هماهنگی دیگران، برای ایجاد آن‌ها به تلاش و کوشش بپردازد. به وجود آمدن تعهدات، به کمک فداکاری و خدمت انجام می‌گیرد. وقتی مدیر ممتاز نسبت به زیردستان خود به‌طور واقعی وفادار باشد، زیردستان نیز نسبت به وظایف خود گذشت و تعهد نشان می‌دهند.
۲ـ۳ـ عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی
ماتیو و زاجاک با تجزیه‌وتحلیل یافته‌های بیش از دویست تحقیق، مقدمات ایجاد تعهد را به پنج دسته به شکل زیر تقسیم کرده‌اند:
۲ـ۳ـ۱ـ ویژگی‌های شخصی مؤثر بر تعهد سازمانی
سن: تعهد سازمانی با سن فرد دارای همبستگی نسبی و مثبت است. اغلب محققان بر این باورند که سن با تعهد حسابگرانه ارتباط بیشتری پیدا می‌کند و دلیل آن فرصت کمتر در خارج از شغل فعلی و هزینه‌های ازدست‌رفته در سنین بالا می‌دانند. می‌یر و آلن اظهار می‌دارند که کارگران مسن‌تر به دلیل رضایت بیشتر از شغل خود، تعهد نگرشی بیشتری پیدا می‌کنند.
جنسیت: زنان نسبت به مردان تعهد بیشتری به سازمان دارند اگرچه این تفاوت جزئی است. دلیل این امر آن است که زن‌ها برای عضویت در سازمان می‌بایست موانع بیشتری را پشت سر بگذارند.
تحصیلات: رابطه تعهد سازمانی با تحصیلات، ضعیف و منفی است. این رابطه بیشتر مبتنی بر تعهد نگرشی است و ارتباطی با تعهد حسابگرانه ندارد. دلیل این رابطه منفی، انتظارات بیشتر افراد تحصیل‌کرده و فرصت‌های بیشتر شغلی آن‌هاست.
ازدواج: این متغیر با تعهد سازمانی همبستگی ضعیفی دارد؛ اما چنین اظهار می‌شود که ازدواج به دلیل مسائل مالی با تعهد حسابگرانه ارتباط پیدا می‌کند.
سابقه در سازمان و سمت سازمانی: به دلیل سرمایه‌گذاری‌های فرد در سازمان، سابقه بیشتر در مقام یک سازمان باعث تعهد بیشتری می‌شود اما این رابطه ضعیف است.
استنباط از شایستگی شخصی: افراد تا حدی به سازمان تعهد پیدا می‌کنند که زمینه تأمین نیازهای رشد و کامیابی آن‌ها فراهم شود؛ بنابراین کسانی که استنباط شایستگی شخصی بالایی دارند انتظارات بیشتری خواهند داشت. رابطه این دو متغیر مثبت و قوی است.
توانایی‌ها: افراد با مهارت‌های بالا برای سازمان ارزشمند هستند. این امر پاداش سازمان را به آن‌ها افزایش می‌دهد. درنتیجه موجب تعهد حسابگرانه می‌شود.
حقوق و دستمزد: حقوق و دستمزد موجب عزت‌نفس برای فرد می‌شود و بدین ترتیب تعهد نگرشی را افزایش می‌دهد. ضمناً حقوق و دستمزد نوعی فرصت در سازمان محسوب می‌شود که در اثر ترک سازمان از دست خواهد رفت، نتایج تحقیقات متعدد همبستگی مثبت اما ضعیفی را بین این دو متغیر نشان می‌دهد.
سطح شغلی: سطح شغلی با تعهد سازمانی ارتباط مثبت اما ضعیفی دارد.
۲ـ۳ـ۲ـ خصوصیات شغلی و تعهد سازمانی
اگرچه رابطه خصوصیات متفاوت شغلی و تعهد سازمانی در تحقیقات متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما هیچ مدل نظری برای توضیح دلیل همبستگی آن‌ها در دست نیست. اغلب مطالعات اشاره به کار «الدهام و ‌هاک من» دارند. تحقیق «ماتیو زاجاک» هم تأیید می‌کند که مشاغل غنی‌شده، موجب تعهد سازمانی بیشتر می‌شود. خصوصیات به‌دست‌آمده از تحقیقات شامل مهارت، استقلال، چالش و دامنه شغلی است: تنوع مهارت با تعهد سازمانی دارای همبستگی مثبت است. استقلال و تعهد سازمانی رابطه مثبت و بسیار ضعیفی دارند. مشاغل چالش‌انگیز با تعهد سازمانی به‌ خصوص در مورد کسانی که به رشد شدید نیازمندند رابطه مثبت و قابل‌توجهی داشته است.
۲ـ۳ـ۳ـ تأثیر روابط گروهی و رابطه با رهبر بر تعهد سازمانی
در رابطه با تأثیر روابط گروهی و رابطه با رهبر به موارد زیر اشاره شده است:
انسجام گروه: برخی مطالعات رابطه انسجام گروهی و تعهد سازمانی را مثبت و تعدادی دیگر، رابطه این دو را منفی دانسته‌اند. البته همبستگی حاصل از جمیع تحقیقات مثبت و ضعیف بوده است.
وابستگی متقابل وظایف: در اغلب مطالعات، رابطه وابستگی وظایف با تعهد، مثبت و متوسط گزارش شده است. موریس و استیزر بیان می‌دارند که وقتی کارکنان در شرایط وابستگی شدید وظایف باشند، از کمک خود به سازمان و گروه‌های مرتبط آگاهی خواهند یافت و این خود به تعهد نگرشی به سازمان منجر می‌شود.
ملاحظه‌کاری و ساخت‌دهی مدیران: هر دو نوع رفتار مدیران با تعهد سازمانی، همبستگی نسبی و مثبت دارند. البته تحقیقات نشان می‌دهند که این رابطه توسط عواملی از قبیل محیط کاری و خصوصیات پایین‌دستان تعدیل می‌شود.
ارتباط با رهبر: چگونگی ارتباطات رهبر با تعهد سازمانی، همبستگی قوی و مثبت دارد. بدین معنی، مدیرانی که ارتباطات به‌موقع و صحیحی ایجاد می‌کنند؛ موجب تقویت محیط کار و تعهد بیشتر کارکنان می‌گردند. رهبری مشارکتی نیز با تعهد سازمانی همبستگی مثبت دارد. در محیط‌های غیرقابل‌پیش‌بینی، تأثیر مدیریت مشارکتی بر تعهد سازمانی بیشتر می‌شود.
۲ـ۳ـ۴ـ ویژگی‌های سازمان و تعهد سازمانی
در تعدادی از مطالعات، میان اندازه سازمان و میزان تعهد سازمانی همبستگی معنی‌داری ملاحظه شده است. اشاره می‌شود که در سازمان‌های بزرگ امکانات ترفیع بیشتر است و این امر به تعهد سازمانی می‌ انجامد؛ اما این مسئله توسط تجزیه‌وتحلیل متا تأیید نشده است. موریس و استیزر چنین اظهار می‌دارند که استنباط کارمند از عدم تمرکز با میزان مشارکت واقعی رابطه داشته و به‌وسیله درگیر شدن در سازمان، تعهد بیشتری نسبت به سازمان پیدا می‌کند؛ اما این ادعا نیز توسط تجزیه‌وتحلیل متا مورد تأیید قرار نگرفته است (ر. ک. پایگاه اطلاع‌رسانی دانش‌نیوز، ۱۳۸۹).
۲ـ۴ـ وضعیت نقش و تعهد سازمانی
در تحقیقات انجام‌شده وضعیت نقش را از طریق تضاد نقش، ابهام نقش و تعدد نقش اندازه‌گیری کرده‌اند. بر اساس مطالعات موردی که همکاران در سال ۱۹۸۲ میلادی، وضعیت نقش یکی از مقدمات ایجاد تعهد است. تحقیق ماتیو و زاجاک نیز این مسئله را تأیید می‌کند. یکی از فرض‌ها در این مورد این است که وضعیت نقش، ناشی از ادراک حاصل از محیط کاری است؛ اما مسئله‌ای که روشن نیست این است که آیا رابطه‌ای بین وضعیت نقش و تعهد سازمانی مستقیم است و یا توسط متغیرهای دیگری ازجمله تعهد سازمانی و فشارهای شغلی تحت تأثیر قرار می‌گیرد؟ (رنجبریان، ۱۳۷۵).
پارسونز جامعه‌شناس آمریکائی و از صاحب‌نظران مکتب ساخت‌گرایی در جامعه‌شناسی هر نظام اجتماعی را برای اینکه بتواند کارکردهای اصلی خود را به انجام برساند دارای چهار کارکرد ابزاری می‌داند که عبارت‌اند از هدف‌‌جویی، انطباق و سازگاری با محیط، وحدت و هماهنگی و حفظ موجودیت الگویی و برای حفظ نظام اجتماعی بر دو نکته تأکید دارد. به اعتقاد او یک جنبه از نظم را می‌توان از طریق اطاعت ناشی از اجتماعی شدن و نظارت اجتماعی حفظ کرد و در وهله دوم نظام اجتماعی نیاز به سازوکاری که به تعادل و تطابق می‌ انجامد دارد (توسلی، ۱۳۸۸)؛ بنابراین طبق دیدگاه پارسونز سازمان‌ها به‌عنوان نظام‌های اجتماعی نیاز دارند تا برای حفظ نظم در خود و همچنین بری تحقق بخشیدن به لوازم چهارگانه کارکردی، ارزش‌ها و هنجارهای سازمانی را به اعضای خود انتقال دهند و این یکی از کارکردهای جامعه‌پذیری در سازمان است.

نیاز مستمر BPM به پشتیبانی و مدیریت و ارزیابی فرآیندها.
۲-۳- چرخه­ی حیات مدیریت فرایند کسب­وکار
مدیریت فرآیندهای کسب­وکار، فرآیندی منطقی برای مدیریت کسب­وکار و تغییرات آن است. هر فرایند بایستی با توجه به وضع مطلوب پیاده شود و سپس در طول زمان می­توان فرایند مورد نظر را بهبود بخشید. این روال ممکن است بارها در مورد هریک از فرآیندها اجرا گردد. از این رو، چرخه­ی حیات مدیریت فرایند­های کسب­وکار به طور تکرارشونده انجام می­ شود و درهر تکرار باید ارزش افزوده­ای به فرایند و منطق کاری آن افزوده گردد (شکل۲-۲). در ابتدا برای اتوماسیون فرآیندهای سازمانی، بهتر است فرآیندهایی انتخاب شوند که در سازمان محوریت داشته باشند و در افزایش کارایی و کیفیت سرویس­دهی به مشتریان مؤثر باشند [۲۶].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل۲-۲- چرخه­ی حیات مدیریت فرایند کسب­وکار [۲۶]
مرحله­ مدل­سازی و طراحی:
در این مرحله، منطق کسب­وکار و فرآیندهای آن مدل می­شوند. دیدگاه مدیریت فرآیندهای کسب­وکار، بر این مبنا است که در ابتدا لازم نیست فرآیندهای کسب­وکار بهینه گردند، بلکه می­توان وضعیت موجود را مدل ساخت و بعد با بهره گرفتن از مکانیزم­ هایی که سیستم مدیریت فرآیندهای کسب­وکار در اختیار می­ گذارد، فرآیندها را بهبود بخشید و آن­ها را بهینه­تر ساخت. به منظور مدل­سازی کامل منطق کسب­وکار لازم است قوانین کسب­وکار را مدل­سازی نمود که این کار از طریق موتور قوانین کسب­وکار ممکن می­گردد. از طریق این موتور می­توان قوانین کسب­وکار را مدل نمود و در طول زمان، تغییرات لازم را در آن­ها اعمال کرد؛ بدون آن که نیازی به تغییر در سایر اجزای کسب­وکار باشد.
مرحله­ توسعه و استقرار:
بعد از شناخت و مدل­سازی فرآیندهای کسب­وکار، لازم است فرآیندهای مربوط را به همراه قوانین کسب­وکار پیاده­­سازی نمود و در سازمان مستقر ساخت. کلیه­ سیستم­های قدیمی و موروثی از طریق سیستم مدیریت فرایند کسب­وکار باید به هم متصل و یکپارچه شوند .جدا بودن محل نگهداری قوانین کسب­وکار از فرآیندهای کسب­وکار این امکان را فراهم می­سازد که بتوان مدیریت تغییرات قوانین کسب­وکار را بدون درگیر شدن با تغییرات در فرآیندها به انجام رسانید.
مرحله­ مدیریت و تعامل:
پس از استقرار سیستم در سازمان، کاربران مختلف در سازمان می­­توانند فرآیندها را اجرا کنند. در حین اجرای فرآیندها، گروه ­های مختلفی از افراد سازمان با توجه به نقشی که در سازمان دارند، با فرآیندها به گونه ­ای که خاص نقش آن­ها است، درگیر خواهند شد. به عنوان مثال، کاربران کسب­وکار بعد از استقرار فرآیندهای مکانیزه شده در سازمان باید کارهایی از قبیل تأیید یا رد برخی تصمیمات کلیدی و مدیریت استثناهای خارج از استراتژی معمول سازمان را انجام دهند، مدیران و ناظران بر اجرای فرآیندها به طور مؤثر و بهینه نظارت کنند و متخصصان فن­آوری اطلاعات، باید فرآیندهای مکانیزه را از لحاظ تطابق با استانداردهای مختلف مدیریت نمایند.
مرحله­ تحلیل و بهینه­سازی:
استقرار فرآیندها در سازمان به منزله­ی اتمام کار نیست؛ بلکه، از این پس کاربران حوزه­ کسب­وکار باید بتوانند اجرای فرآیندها را بر اساس یک سری از پارامترهای کلیدی در زمینه­ اندازه ­گیری کارایی فرآیندها، تحلیل نمایند و در صورت لزوم، تغییرات لازم را در فرآیندها اعمال کنند تا از این طریق، کارایی فرآیندها افزایش یابد و هر نوع بهینه­سازی مورد نیاز در مورد آن­ها اعمال گردد. به وسیله­ این قابلیت، کاربران حوزه­ کسب­وکار می­توانند تصمیم ­گیری­های مرتبط با فرآیندها را در زمان اجرای سیستم مشخص نمایند و در همان­جا آن­ها را اعمال کنند.
۲-۴- اجزاء مدیریت فرایند کسب­وکار
مدیریت فرایند کسب­وکار چند ضابطه را در بر می­گیرد تا در محیط­ها و بخش­های متفاوتی در یک سازمان به کار گرفته شود. برخی از این روش­ها عبارتند از ]۹،۱۲ [:
مدل­سازی فرایند کسب­وکار^[۱۲]:
این روش، فرایند را در یک قالب گرافیکی تعریف می­ کند. فرآیندهای مدل شده به طور مستقیم در ضوابط بعدیBPM استفاده می­شوند. بنابراین، مدل­سازی فرایند معمولاً به عنوان شروع کار مدیریت فرایند کسب­وکار در نظر گرفته می­ شود. این مدل­ها با بهره گرفتن از ابزار مدل­ساز فرایند تعریف می­شوند، که نباید با ابزارهای گرافیکی مانند Visio و PowerPoint اشتباه گرفته شود. مدل به­دست آمده از اشیایی تشکیل شده که با موتورهای مدیریت فرایند کسب­وکار، می­توانند به یکدیگر مرتبط شوند. این مدل­ها از دیاگرام­های متفاوتی تشکیل می­شوند تا ابعاد متفاوتی از سازمان را نمایش دهند. مدل­ها در یک انبار ساخت­یافته نگهداری می­شوند.
مستندات فرایند کسب­وکار^[۱۳]:
این بخش، مکملی است بر دیاگرام­های فرآیندها با بهره گرفتن از اشکال گرافیکی، توضیحات عملکردها (آنچه باید انجام شود) و ترتیب کارها. همچنین مستندات بیشتری نیز در رابطه با چگونگی انجام فعالیت­های کسب­و کار وجود دارد. مواردی مانند دستورالعمل کار، روال­های کاری استاندارد، قالب­های اصلی^[۱۴]و اجزای آموزشی به دیاگرام­ها اضافه می­شوند تا یک فرایند مستند شده را ایجاد کنند.
گواهی فرایند کسب­وکار^[۱۵]:
مراقبت از قابلیت فرآیندها، برای هماهنگی با استانداردهای مستندات صنعتی مانند ISO را شامل می­ شود. این مورد تأیید می­ کند که فرآیندها قبل از به­ کارگیری در داخل سازمان با روش مناسبی تأیید و گواهی شده ­اند.
همکاری فرایند کسب­وکار^[۱۶]:
از یک سو فرآیندها را در اینترانت یا اکسترانت در اختیار می­ گذارد و از سوی دیگر به کاربران این امکان را می­دهد تا از دانش چگونگی انجام فرایند­ها استفاده کنند و از طریق همکاری کاربر و کار، تولید را بهبود بخشند. این بخش از BPM ، نه تنها فرآیندهای مستند شده و آماده برای کلیه­ کارمندان و بخش­ها را تهیه می­ کند، بلکه با فراهم کردن کارکردهایی برای همکاری کارمندان به آن­ها این امکان را می­دهد که پروژه­ ها، کارها و تراکنش­ها را در یک کار تیمی مدیریت کنند. به این ترتیب مدیریت دانش را درسطح کل سازمان توسعه می­ دهند.
سازگاری فرایند کسب­وکار^[۱۷]:
فرآیندها را برای تنظیمات داخلی و خارجی آماده می­ کنند. یکپارچه ساختن فرآیندهای موجود در BPMS با سایر نرم­افزارهای سازمان هزینه­ های عملیاتی را کاهش می­دهد. فرآیندهایی که گواهی شده ­اند، برای انجام ممیزی و دریافت گواهی مورد استفاده قرار می­گیرند.
بهینه­سازی فرآیندهای کسب­وکار^[۱۸]:
این ضابطه، مسئول بهبود مستمر فرایند­ها است و شامل ابزارهایی برای تعیین کارایی فرایند واقعی در برابر استاندارد­های داخلی و شاخص­ های صنعتی است. قابلیت تحلیل کمیِ یکپارچه نیز برای تشخیص گلوگاه­ها و تخمین زمان­های توان عملیاتی و امکان کاهش هزینه در این ضابطه به کار می­رود. این تحلیل کمی معمولاً شامل یک موتور شبیه­ساز، برای تحلیل های “اگر … چه می شود؟^[۱۹]” است.
اتوماسیون فرایند کسب­وکار^[۲۰]:
وظیفه­ی این ضابطه، یکپارچگی کاربرها، فرآیندها و نرم­افزارهای کاربردی مربوطه است. با بهره گرفتن از یک موتور مدیریت جریان کار با بهره گرفتن از اطلاعات فرایند BPM، آن­گونه که مدل شده است؛ می ­تواند برای مسیردهی و اجرای تراکنش­های خودکار به­کار رود. این تراکنش­های خودکار می ­تواند شامل اجرای کار پیاده­سازی شده توسط کار قبلی، برنامه­ ریزی کار تکامل یافته و اعلان کاربر، نظارت در زمان واقعی بر اجرای کار و غیره باشند (شکل ۲-۳).

شکل ۲-۳- اجزاء مدیریت فرایند کسب­وکار [۱۲]
۲-۵- پیشینه­ی مطالعات در زمینه­ مدیریت فرایند کسب­وکار
بنا به نظر آلست^[۲۱] و همکاران (۲۰۰۳)، مدیریت فرایند کسب­وکار توسعه ­یافته مدیریت گردش کار می­باشد، که در دهه­ نود آغاز شد و شامل پشتیبانی فرآیندهای کسب­وکار با به کارگیری متدها، تکنیک­ها و نرم­افزار­های طراحی می­باشد و تصویب، کنترل و تحلیل فرآیندهای عملیاتی، افراد، سازمان­ها، برنامه ­های کاربردی و مستندات را امکان­ پذیر می­سازد [۲۸].
بنا به نظر اسمیت و فینگر^[۲۲] (۲۰۰۷)، هدف اصلی مدیریت فرایند کسب­وکار افزایش توانایی سازمان­ها برای پاسخ­گویی سریع به تغییرات محیط می­باشد. فن­آوری اطلاعات، نقش بزرگی در پشتیبانی و کنترل فرآیندهای کسب­وکار امروزی بازی می­ کند و کنترل فرآیندها را به کسب­وکار و کنترل سیستم­ها را به فن­آوری اطلاعات باز می­گرداند. مدیریت فرایند کسب­وکار مسیر مستقیمی را از تحلیل و طراحی فرآیندها تا پیاده­سازی و استقرار آن­ها طی می­ کند [۲].
شمس و مهجوریان در مقاله­ ” مدل وابستگی میان مدیریت فرآیندهای کسب­وکار با معماری سرویس گرا” برای مدل تعامل BPM و SOA^[23] دو الگوی مختلف ارائه داده­اند. در الگوی اول معماری سرویس­گرا به عنوان چارچوبی گسترده، هم در کسب­وکار و هم در فن­آوری اطلاعات مطرح می­ شود که دربردارنده­ی BPM نیز هست. اما در الگوی دوم BPM به عنوان رهیافتی در لایه­ی کسب­وکار سازمان که هدفش کنترل و بهینه­سازی فرآیندها است، ترسیم می­ شود که از SOA، تنها به عنوان فن­آوری پشتیبان کننده استفاده می­ کند، هدف این مقاله تدوین ویژگی و حوزه­ کاربرد هر کدام از این دو الگو است [۳].
وحیدی (۱۳۸۹)، در پایان‌نامه­ی خود با عنوان “ارائه­ مدل یکپارچه برای مدیریت فرایند کسب­وکار با رویکرد معماری سرویس­گرا” خاطرنشان می‌کند که با توجه به ماهیت مدیریت فرایند کسب­وکار و معماری سرویس­گرا که هر دو رویکردی بادید فن­آوری دارند می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. زیرا مدیریت فرایند کسب­‌وکار درک عمیقی از فرآیندها را ایجاد می‌کند. همچنین تکنولوژی­های مطرح در مدیریت فرایند کسب­وکار می‌توانند هماهنگ‌سازی اجرای فرآیندها را از طریق سرویس­های معماری سرویس­گرا انجام دهند. البته از سوی دیگر، فشارهای هزینه و رقابت بین سازمانی باعث شده است که سازمان‌ها به سمت ایجاد مدیریت فرایند کسب­وکار ساده و سازگار با توان بالا حرکت کنند. در این تحقیق از چرخه­ی عمر معماری سرویس­گرا و مدیریت فرایند کسب­‌وکار و لایه‌های درگیر ارتباطی آنان برای ارائه­ یک مدل یکپارچه استفاده می‌شود [۲].
صفر زاده و قریشی (۱۳۹۰)، در مقاله­ ” نقش به‌کارگیری سیستم مدیریت فرایند کسب­وکار در بهبود عملکرد سازمان‌ها” بیان­گر این موضوع هستند که مدیریت فرایند کسب­وکار با داشتن الگوهای متعدد مورد نیاز سازمان­ها، روشی یکپارچه و نظام­مند را برای طراحی، اجرا و مدیریت فرایند­های کسب­وکار سازمان­ها ارائه می­نماید. با توجه به این که سیستم مدیریت فرایند کسب­وکار بستری را فراهم می ­آورد تا انجام کلیه­ فرایند­ها در سازمان به صورت خودکار درآیند، همه راه ­ها در حال منتهی شدن به سیستم مدیریت فرایند کسب­وکار به عنوان هسته­ی اصلی سیستم­های سازمانی جهت بهبود عملکرد سازمان­ها است. در این مقاله انواع داده ­های مربوط به یک فرایند عنوان شده و سپس، یک مدل یکپارچه برای هماهنگی این داده ­ها با مدیریت فرایند کسب و کار بیان می­گردد و به بررسی همسوسازی مدیریت فرایند کسب­وکار و مدیریت راهبردی پرداخته می­ شود، زیرا تدوین راهبرد مناسب و مهم­تر از همه پیاده­سازی مطلوب آن با بهره گرفتن از مدیریت فرایند، باعث بهبود عملکرد و ارتقاء اثربخشی سازمان شده و موجب رضایت ذی­نفعان می­گردد [۱].
کیم^[۲۴] و همکاران (۲۰۰۷)، رویکردی جهت ایجاد تغییرات اساسی در محیط پویای کسب­وکار، بر اساس الگوهای تغییر در مدیریت فرایند کسب­وکار ارائه می­دهد. بر این اساس الگوهای تغییر در مدیریت فرایند کسب­وکار را مبنی بر الگوهای گردش کار شناسایی می­ کند. با توجه به افزایش انعطاف­پذیری اجرا و پیاده­سازی فرآیندهای گوناگون ، مکانیسمی جهت کوتاه­ کردن زمان اجرای فرآیندها در این تحقیق، طراحی کرده ­اند. مکانیسم ارائه شده، با هدف حمایت از انتخاب نسخه­های فرآیندهای پویا انجام شده است. لذا، این مقاله کمک مؤثری به مدیریت تغییرات فرآیندهای کسب­وکار و افزایش انعطاف پذیری BPMS در سازمان می­نماید ]۲۹[.
طبق نظر گران^[۲۵] و همکاران (۲۰۰۷)، برای ساخت مدل­های فرایند کسب­وکار، تحلیل­گران فرایند کسب­وکار معمولأ از زبان­های گرافیکی مانند BPMN و UML^[26] استفاده می­ کنند. یکی از اهداف این مدل­ها این است که به عنوان پایه­ای برای ارتباط بین سهام­داران در فرایند توسعه نرم­افزار استفاده کنند. علاوه­ بر این، روش­های مهندسی نرم­افزار مدل محور مدرن، این پتانسیل را دارند که به طور مستقیم به تولید نرم­افزار بپردازند. به این دلایل، کیفیت BPM ها برای موفقیت توسعه نرم­افزار حیاتی است. در این مقاله، در مورد چگونگی به کار بردن مفاهیم قابل مقایسه با برنامه نویسی ساختار یافته BPM ها می ­پردازد [۳۰].
جان­ژاک^[۲۷] (۲۰۱۱)، در مقاله­ خود، شبیه­سازی را یک جزء کلیدی در مدیریت فرایند کسب­وکار می­داند و عنوان می­ کند: وسعت قابلیت ­های شبیه­سازی گسترده­ است و کاربرد آن هم در طراحی فرایند و هم در بهبود جریان فرایند می­باشد. قابلیت پیش ­بینی ابزار شبیه­سازی در مدیریت فرایند کسب­وکار، می ­تواند یکپارچگی منسجم­تری را در سیستم ایجاد کند. در حالی که استانداردهای کامل برای تعریف فرآیندهای کسب­وکار وجود دارد، استانداردهای لازم برای تعریف پارامترهای شبیه­سازی ایجاد نشده است. این مقاله چالش­های موجود در ابزار شبیه­سازی را بررسی می­ کند و چگونگی تعریف استانداردها برای شبیه­سازی را ارائه می­دهد ]۳۱[.
انواع فرآیندهای کسب­وکار، اعم از فرآیندهای گردش کار و فرآیندهای کسب­وکار نیمه­ساخت­یافته انعطاف­پذیر و روش­های مدل­سازی فرایند کسب­وکار توسط ستاونو^[۲۸] و همکاران(۲۰۱۳)، بررسی شده است. توسعه مدل­های فرایند کسب­وکار مبتنی بر دانش اقتصادی، تغییرات استراتژیک شرکت­ها، طراحی سازمان­ها و الگوهای چابک سازمانی هستند که نیازمند فن­آوری BPMS برای حمایت از کسب­وکار با ساختارها و فعالیت­های ضعیف، می­باشند [۲۰].
دلگادو^[۲۹] (۲۰۱۳)، بر این عقیده است که سازمان­ها به­سرعت در حال اتخاذ مدیریت فرایند کسب­وکار برای تمرکز بیشتر بر فرآیندهای کسب­وکار هستند؛ چراکه آن­ها عناصر کلیدی در کنترل و بهبود کسب­وکار می­باشند. اطلاعات فرایند کسب­وکار با تمرکز بر جمع­آوری و تجزیه­وتحلیل اطلاعات از فرآیندهای کسب­وکار و سیستم­های پشتیبان تصمیم، برای کشف فرصت­های توسعه­ای بنا نهاده شده است [۸].
سازمان­های کسب­وکار با چالش­های اثر بخشی و کارایی فرآیندهای عملیاتی برای موفقیت در بازارهای رقابتی جهانی مواجه هستند. مندراگون^[۳۰] و همکاران (۲۰۱۳)، بر این باورند که برای دستیابی به این هدف، فن­آوریBPMS ، برای حمایت از استقرار و نظارت بر محیط­های مدیریت فرایند کسب­وکار در ۱۵ سال گذشته پا به عرصه­ وجود گذاشته است. به تدریج، سیستم­های نرم­افزاری کسب­وکار فرایند­گرا با تنوع­بخشی اختصاصی یا روش­های غیر­استاندارد موقت توسعه یافتند. بنابراین، برای سیستم­های نرم­افزاری کسب­وکار فرآیندگرا، در تقابل با انواع دیگر سیستم­های نرم­افزاری، دسترسی به ساختار خوب و کامل و روش­های توسعه استاندارد، هنوز امکان پذیر نیست. این مطالعه به معرفی سیستم متدولوژی توسعه برای سیستم­های نرم­افزاری کسب­وکار فرایند­گرا به­عنوان یک روش توسعه ساختاری خوب فراهم شده است [۲۶].
واکا^[۳۱] و همکاران (۲۰۱۳)، عنوان می­ کنند که استفاده از سیستم­های مدیریت فرایند کسب­وکار در عرصه­ فن­آوری اطلاعات برای اتوماسیون کردن فرآیندهای کسب­وکار پدیدار شده است. در اکثر موارد، موضوع امنیت به طور پیش­فرض نادیده گرفته می­ شود، از این رو در این سیستم­ها هزینه­ های بالقوه و تهدید­های فاجعه باری برای سازمان ایجاد می­ شود. بنابراین، انتخاب کنترل­های اولیه­ امنیتی باعث کاهش خطرات واقعی و مهم است. در این مقاله با انتخاب یک روش مبتنی بر تجزیه­وتحلیل خودکار و انتخاب تنظیمات بهینه­ امنیتی، تأمین امنیت سهام­داران با ابزارهای خودکار برای انتخاب تنظیمات بهینه­­ی امنیتی فن­آوری اطلاعات با توجه به طیف وسیعی از حالات فرایند کسب­وکار و سازمانی چند معیاره بیان می­ شود [۳۲].
۲-۶- سیستم مدیریت فرایند کسب­وکار
یک سیستم نرم­افزار عمومی است که با طراحی و مدل­سازی شفاف فرایند­ها برای توانمند­سازی و مدیریت عملیاتی فرآیندهای کسب­وکار به وجود آمده است [۱۶]. سیستم مدیریت فرایند کسب­وکار، بستری را فراهم می ­آورد تا به­وسیله­ آن انجام رویه­های سازمانی و گردش کار سازمان، بر اساس فرآیندها، به صورت کاملاً نظام­مند و خودکار در­آید. درواقع سیستم­های مدیریت فرایند کسب­وکار، مجموعه ­ای از نرم­افزارهای کاربردی می­باشد که قادر به مدل­سازی، اجرا، نظارت فنی و عملیاتی (به نمایندگی کاربران) در فرآیندهای کسب­وکار است و اجرای قواعد کسب­وکار را بر اساس ادغام و قابلیت ­های سیستم­های اطلاعاتی موجود و سیستم­های اطلاعاتی جدید برعهده دارد و داده ­ها را از طریق خدمات، هماهنگ و یکپارچه می­ کند[۳۳].
با بهره گرفتن از این سیستم، مدیران و برنامه­ ریزان سازمانی می­توانند فرایند­های اجرایی سازمان را مطابق نظر خود تعریف نموده و در هر زمان تغییر دهند. مسئولان اجرای فرآیندها در مورد نحوه­ اجرای فرآیندهای تحت مسئولیت خود، اطلاعات کامل و به­روز را دریافت نموده و در هر لحظه می­توانند بر روند اجرای هر یک از فرآیندها تأثیر گذارند. مدیران سازمان، نظارت دقیقی بر روند اجرای روال های جاری در سازمان خود داشته و گزارش­های آماری ارائه شده توسط این سیستم، اطلاعات با ارزشی را در جهت بازمهندسی فرایند­های کاری و تجاری سازمان و بهبود روش­ها در اختیار می­گذارند [۱].
هر فرایند کسب­وکار یک سیستم اجتماعی- فنی است که توسط انسان و ماشین مدیریت می­ شود. ولی BPMSها سیستم­هایی کاملاً فنی هستند [۱۱].­BPMS ها برنامه­هایی سیستم‌ساز هستند؛ درواقع بدون نیاز به برنامه­‌نویس و استفاده از کدهای وقت­گیر برنامه­نویسی (روش­‌های سنتی برنامه نویسی)، این امکان را برای کاربر ایجاد می­ کند که سیستم یا برنامه کاربردی را با مکانیزه کردن فرآیندها دریافت نماید [۱۷]. رویکرد BPMS براساس مطلوبیت تدریجی می­باشد. به­عبارتی، اگر فرآیندهای وضع موجود در سطح ۳۰ هستند با مهندسی مجدد به ۱۰۰ رسانده نمی­شوند؛ بلکه، با بهره گرفتن از BPMSو اجرای فرآیندها در سطح سازمان می­توان به گلوگاه‌ها و نقاط بهبود دست یافت. با این رویکرد وجه افتراق BPMS با معماری سازمانی و مهندسی مجدد مشخص می­ شود.
در پایان سال ۲۰۰۶، درآمد نرم­افزارهای بازارBPMS نزدیک به ۷/۱ میلیارد دلار آمریکا در سال رسید که مبین ویژگی­های جریان اصلی بازار نرم­افزار بود. بازارBPMS همچنین، دومین میان­افزار )یک نوع نرم افزار یکپارچه) سریعاً در حال رشد دربخش بندی بازار می­باشد. تحقیقات گارتنر تخمین می­زند که بازار BPMS بیش از ۲۴ درصد نرخ رشد مرکب سالانه داشته باشد [۲۱،۳۴].
۲-۶-۱- سیستم­های مناسب برای مدیریت فرایند کسب­وکار دارای ویژگی­های زیر می­باشند [۱۱]:
این سیستم­ها باید دارای رویکرد و ساختار افقی باشند به جای رویکرد عمودی – وظیفه ­ای.
قابلیت تغییر و انعطاف­پذیری بالایی داشته باشند، به دلیل تغییر مداوم کسب­وکار.
در سطح کل سازمان به­کار گرفته شوند چون فرآیندها به هم وابسته­اند.

شکل (۳-۱۲): استراتژی مدیریت سمت مصرف برای شبکه هوشمند باوجودارتباط متقابل بین مشترکین……………………….. ۶۴

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل (۳-۱۳): تعیین اندازه بهینه سیستم ذخیره ساز انرژی………………………………………………………………………………………. ۶۵
شکل (۳-۱۴): ساختارمورداستفاده پیشنهادی مبتنی بر نظریه عامل­ها برای مدیریت منابع در چندین ریز شبکه ………………..۶۶
شکل (۴-۱): تابع توزیع احتمالاتی داده ­های مربوط به باد………………………………………………………………………………………… ۷۳
شکل (۴-۲): منحنی توان منابع بادی………………………………………………………………………………………………………………………۷۴
شکل (۴-۳): مدل­سازی توان خروجی بادی منابع با استفاده ازروش احتمالاتی برحسب پریونیت…………………………………..۷۴
سال………………………………………………………………………………………..۷۹
شکل(۴-۵): الگوریتم تسویه بازار در بازاربرق…………………………………………………………………………………………………………۸۲
شکل(۴-۶): الگوریتم پیشنهادی مسئله برنامه­ ریزی بهره ­برداری با درنظرگرفتن نقش خودروهای برق­ده قابل اتصال به شبکه درکنارمنابع بادی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۸۶
شکل (۵-۱): مقایسه قیمت برق دردوسقف قیمت ۸۰ ……………………………………………………………………………………………..۹۲
شکل (۵-۲): مقایسه دیماندمشترکین در دوسقف قیمت ۸۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۹۳
شکل (۵-۳): تابع توزیع احتمالاتی تنظیمی مربوط به درآمد منابع بادی…………………………………………………………………….. ۹۴
شکل (۵-۴): مقایسه قیمت برق درسه سناریو……………………………………………………………………………………………………….۹۷
شکل (۵-۵): مقایسه دیماند مشترکین در سه سناریو………………………………………………………………………………………………۹۷
شکل (۵-۶): هزینه سیاست تشویق در سه سناریو………………………………………………………………………………………………….۹۸
اظهارنامه
اینجانب پیمان سلطانیان دانشجوی کارشناسی ارشدرشته مهندسی برق گرایش قدرت به شماره دانشجویی ۹۱۰۸۴۱۶۸۴تائیدمی‌نمایم که کلیه نتایج این پایان‌نامه حاصل کار اینجانب و بدون هیچ‌گونه دخل و تصرف است و مورد نسخه‌برداری‌شده از آثار دیگران را با ذکر کامل مشخصات منبع ذکر نموده‌ام در صورت اثبات خلاف مندرجات فوق به تشخیص دانشگاه مطابق با ضوابط و مقررات حاکم( قانون حمایت از مؤلفان و محققان و قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی، ضوابط و مقررات آموزشی، پژوهشی و انضباطی ) با اینجانب رفتار خواهد شد و حق هرگونه اعتراض در خصوص احقاق حقوق مکتسب و تشخیص و تعیین تخلف و مجازات را از خویش سلب می‌کنم . در ضمن مسئولیت هرگونه پاسخگویی به اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی و مراجع ذی‌صلاح ( اعم از اداری و قضایی ) به عهده اینجانب خواهد بود و دانشگاه هیچ‌گونه مسئولیتی در این خصوص نخواهد داشت .
نام و نام خانوادگی: پیمان سلطانیان
امضا و تاریخ : ۲۰/۱۱/ ۹۳
تأییدیه
بدین‌وسیله تائید می­نمایم پایان نامه / رساله­:………………………………………………………………….دفاع شده توسط آقایپیمان سلطانیان دانشجوی کارشناسی ارشد رشته برق، گرایش قدرت تحت راهنمایی اینجانب صورت گرفته و مطالب ارائه شده در این پایان‌نامه حاصل کار وی بوده و بدون هرگونه دخل و تصرف است و موارد نسخه‌برداری‌شده از آثار دیگران با ذکر کامل مشخصات منبع ذکر شده است .
نام و نام خانوادگی استاد راهنما :
دکترسید مصطفی عابدی
امضاء و تاریخ :
تائیدیه هیات داوران جلسه
گروه تخصصی: برق
نام و نام خانوادگی دانشجو: پیمان سلطانیان
عنوان پایان‌نامه: برنامه­ ریزی بهره ­برداری از منابع تولید پراکنده، ذخیره­سازها و راه­کارهای مدیریت سمت مصرف در محیط رقابتی
تاریخ دفاع: /۱۲/۹۳
رشته: برق
گرایش:قدرت

امضاء

دانشگاه یا موسسه محل خدمت

مرتبه دانشگاهی

سمت

نام و نام خانوادگی

رردیف

۱

هنگامی که رضاشاه با کودتای ۱۲۹۹ به قدرت رسید نظام آموزشی ایران پس مانده و اکثراً در اختیار افراد و بخش خصوصی بود. این اندیشه که دولت باید در آموزش و پرورش نقشی داشته باشد تا اوائل قرن بیستم زمینه‌ای در ایران نداشت. یکی از نتایج دوره‌ی مشروطه تأسیس وزارت آموزش و پرورش که در آن زمان می‌گفتند علوم و معارف بود. هر چند از سال ۱۲۸۵ تا ۱۳۰۰ شاهد رشد قابل توجه تعداد مدارس دولتی هستیم اما به رغم این کوشش‌ها در جهت توسعه مدارس دولتی، نظام آموزشی ایران تا مدتها به علت شروع دیرهنگام جریان تجددخواهی و نوسازی در وضع نامناسبی قرار داشت. در آستانه به قدرت رسیدن رضاشاه حتی در اوایل دهه ۱۳۰۰ مدارس کمی تحت نظارت دولت قرار داشتند و اکثراً از نوع همان «مکتب خانه‌های» قدیمی بودند که شاگردان چیزی بیشتر از کمی آشنایی با قرآن، اسلام و زبان‌های فارسی و عربی یاد نمی‌گرفتند.
مؤسسات مدرن آموزشی موجود اکثراً توسط خارجیان اداره می‌شدند. توسعه نیافته بودن آموزش متوسطه دولتی از این جا معلوم می‌شود که تعداد فارغ التحصیلان مدرسه دارالفنون در سال ۱۳۰۱ فقط ۱۵ نفر بود. روی هم رفته وقتی رضاخان به قدرت رسید، مدارس دولتی در سراسر کشور شمار شاگردانشان به زحمت به ۵۰ هزار نفری می‌رسید. نگرش رضاخان و نخبگان سیاسی حاکم در مورد یک ایران نوین طبعاً آموزش و پرورش را یکی از مهم‌ترین برنامه‌های آن قرار داد. نخستین نمونه‌های این برنامه تأسیس مدرسه‌ای در سال ۱۳۰۱ برای آموزش کارکنان وزارت دادگستری و نیز تأسیس دانشکده افسری بود با این حال از همان آغاز فقدان منابع مالی و آموزشی، رژیم جدید را مجبور کرد که میان آموزش ابتدایی از یک سو و آموزش متوسط و عالی از سوی دیگر به یکی بیشتر توجه کند و در واقع به انتخاب بپردازد. بسیاری از نخبگان سیاسی دریافته بودند هیچ بنای استوار آموزشی بدون شالوده نیرومند آموزش پایه نمی‌تواند ساخته شود، اصرار داشتند که توجه اصلی به آموزش سطح ابتدایی معطوف شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دولت افزون بر اقداماتی که برای افزایش سطح آموزش ابتدایی انجام داد، در اواخر دهه ۱۳۰۱ به مبارزه با بیسوادی در بزرگسالان پرداخت. در سال ۱۳۱۶ وزارت آموزش و پرورش موظف شد در سراسر کشور در کنار مدارس ابتدایی کلاس‌های شبانه تأسیس کند و در آنها به بزرگسالان بی سواد میان سنین ۱۸ تا ۴۰ سالگی خواندن و نوشتن بیاموزد که شرکت کارمندان بی سواد یا کم سواد دولت در این کلاس‌ها اجباری بود.
برنامه رضاشاه و نخبگان سیاسی حاکم از لحاظ توجه به تحصیل زنان نیز بیش از هر چیز دیگر «متجددانه» بود. در درون یک نظام آموزشی که کلاً‌ توسعه نیافته در آغاز قرن بیستم امکانات آموزشی برای زنان به خصوص بسیار محدود بود.
رژیم رضاشاه بی اعتنا به مقاومت روحانیون و تعصب مردم عامی در مخالفت با تحصیل زنان، بهبود شایان توجهی در امکانات تحصیلی برای زنان ایجاد کرد. دولت علاوه بر مدارس خصوصی موجود دخترانه، تعدادی مدارس دخترانه دولتی احداث کرد.
یکی از اتفاقات مهم آن دوره در حوزه علوم مسافرت رضاشاه به ترکیه و آگاه شدن از طرح دانشگاه کمال آتاتورک بود که طرح تبدیل و ارتقای مؤسسات موجود آموزش عالی به یک دانشگاه ملی رسماً مورد تأکید و تأیید قرار گرفت و سرمایه لازم را دریافت کرد.
سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی اول
در ابتدای دوره‌ پهلوی سیاست خارجی ایران را دیپلمات‌های دوره قاجار تعیین می‌کردند زیرا رضاشاه نمی‌توانست بلافاصله از آنها و تجربیاتشان بی نیاز شود. به طور کلی رضاشاه سه هدف را در سیاست خارجی تأکید می‌ورزید: روابط خوب با روسیه و بریتانیا، بی طرفی در سیاست جهانی و دوستی نزدیک با یک قدرت سوم [آمریکا، آلمان] برای حفظ موازنه میان بریتانیا و روسیه. اولویت اصلی و کاهش وابستگی ایران به این دو قدرت و در صورت امکان ریشه‌کن کردن نفوذ آنان در سیاست‌های ایران بود. او این دو هدف را با ایجاد موازنه در روابط ایران با آنها و در مقابل هم قرار دادن ایشان با یکدیگر دنبال می‌کرد به طوری که هیچ یک نمی‌توانست ثبات حکومت پهلوی را تضعیف کنند.
البته این مطلب را نیز باید اضافه کرد سیاست خارجی ایران مبنی بر استوار ساختن موقعیت خود در برابر دو قدرت شوروی و انگلیس تنها به نزدیکی با آلمان منحصر نبود. سیاست منطقه‌ای و حسن همجواری شاه که در سال ۱۳۱۸ به نقطه اوج خود رسیده بود، نیز در این جهت قرار داشت. از روزی که رضا شاه بر مسند قدرت قرار گرفت، در قبال ترکیه و افغانستان یک خط مشی بسیار روشنی را در جهت نزدیکی و دوستی آغاز کرد.
اهمیت دوره پهلوی اول در تاریخ ایران
تا قبل از دوره پهلوی ، دوره قاجاریه نیز از دوره های مهم و پر اهمیت تاریخ ایران می باشد. از آنجائیکه ساختار های اجتماعی حاکم مورد انتقاد واقع شده و سیاست هایی جدید وارد افکار جامعه شده بود که برای بسیاری از مردم ناخوشایند بود. در ساختار جدید که اصطلاحاتی همچون قانون ، مجلس و… به گوش می رسید ، نشان از دگرگونی شدید ساختار قدرت در ایران بود که ظاهرا تا مدت زمانی اندک این ساختار ها دگرگون گردند. لذا این موضوع برای صاحبان قدرت بسیار بد تمام می شد.
ماحصل کل این تلاش ها انقلابی بود که آن را مشروطه نامیدند و گروهی آن را پذیرفته و گروهی مانند برخی از روحانیون آن را با عنوانی دیگر یعنی مشروطه مشروعه یعنی مشروطه شرعی پذیرفتند.
کل تلاش های آن دوره تقلیل قدرت شاهان و تفکیک قوا بود اما چیزی دیگر در انتظار ایران و ایرانیان بود.
تغییرات عمده رضاشاه در ایران مستلزم مدت زمان بیشتری بود که وی این تغییرات را بی وقفه و در مدت زمانی اندک اجرا نمود که برخی از این تغییرات به نفع ملت و کشور ایران تمام شده و برخی دیگر نیز موجبات نارضایتی مردم و بخصوص اقوام ایرانی را در بر داشت.
خود کامگی از صفات بارز او بود اما به هر حال بسیاری او را پدر ایران نوین می دانند. جین رالف گارثویت در این خصوص چنین می نویسد:
رضا شاه گرچه برنامه های ملی گرایی خود را به طور موثری اجرا کرد ولی تاریخ نگاران به دلیل خودکامگی اش اعتباری برای این دستاورد وی قائل نیستند. با این که خودکامگی وی فراتر از خودکامگی نبود که همتای معاصر او یعنی کمال آتاتورک ، پدر ترکیه نوین ، از خود نشان می داد ، ولی بسیاری دور از دهن است که بتوان رضاشاه را پدر ایران نوین نامید. با این وجود در بسیاری از موارد ، تصور این دو کشور بدون ذکر نام این دو رهبر امکان پذیر نیست(گارثویت ، ۳۸۷:۱۳۸۷-۳۸۶ ).
با تمام وجود روی کار آمدن رضاشاه شروع تدریجی دوره ای جدید در تاریخ ایران بود که با عناوینی همچون دولت مدرن یا دولت نوین از آن یاد می شد.
در تاریخ ایران تغییرات حکومتی معمولا رفتن و یا به قدرت رسیدن گروهی بود که پشتوانه قومی داشت ، اما این بار موضوع متفاوت بود. مصطفی عبدی در رساله کارشناسی ارشد خود در این خصوص چنین می نویسد:
بر خلاف دولت مدرن اساس حکومت های پیشین ایران، همبستگی قبیله ای و نظامی بود در تاریخ ایران استقرار حکومت جدید اغلب به معنی تسلط یافتن یک ایل و عشیره بود از همین رو اساسا تکثر و پراکندگی قدرت ادامه می یافت روی هم رفته در مقایسه دو نوع حکومت مدرن و سنتی ایران می توان گفت که حکومت سنتی از حیث ساختار قدرت نوعی حکومت ملوک الطوایفی متمایل به تمرکز و از حیث شیوه اعمال قدرت استبدادی پاتریمونیالستی^[۴۶] بود اما دولت مدرن رضاخان از حیث ساختار ، نظامی مطلقه مبتنی بر تمرکز و انحصار منابع قدرت بود( عبدی ،۱۳۳:۱۳۸۵).
رضاشاه در قبال اقوام و عشایران نیز سیاستی خاص داشت. برای آن دسته از کسانی که حکومت ملوک الطوایفی را تجربه نموده بودند ، تغییرات بوجود آمده اندکی سخت و دشوار بود. سیاست اسکان اجباری عشایر ، خلع سلاح کردن آنان ، پوشش متحدالشکل از جمله این سیاست ها در خصوص ایلات و عشایران و اقوام بود که این موارد نیز به بلوچستان رسیده بود.
در سال ۱۳۱۰ خورشیدی یعنی یک سال پس از سفر رضاشاه به بلوچستان دفتری غیر نظامی برای اسکان اجباری عشایر تشکیل شد و سیاست اسکان را پیگیر و با خشونت آن را دنبال کرد(کاتوزیان ، ۲۳۶:۱۳۹۲-۲۳۵).
رضا شاه تا سال ۱۳۲۰ خورشیدی بر ایران حکومت نمود و پس از آن برکنار گردید . احداث راه آهن ، دانشگاه ، توسعه بخش کشاورزی، ایجاد ارتش منظم که برخی پایه ها و خمیر مایه آن را از دوره حاکمیت قجرها می دانند و مهم تر از همه ایجاد دولتی مدرن و سیاست های ملی گرایانه ، تمرکز گرایی و تجدد گرایی از فعالیت های او بوده است. گروهی او را مصلح و استبدادش را به صلاح ملت دانسته و گروهی نیز او را دست نشانده استعمار دانسته اند.
بلوچستان ایران در دوره پهلوی اول
با جنبش مشروطه خواهی تحولات زیادی در ساختار سیاسی حاکم بر ایران پدیدار شد. اما بلوچ های ایران مانند اکثر اقوام دیگر که درگیر موضوعات سیاسی در حد کلان در کشور نبودند ، از موضوع اطلاع چندانی نداشتند و درک صحیحی از موضوع پیدا نکردند. آنچه که بیشتر بلوچ های آن دوره می پنداشتند ، این بود که شاهی از تخت قدرت پایین آمده و کسی دیگر جایگزین آن شده است. حتی پس از مشروطه نیز اوضاع چنین بود. با کنار رفتن احمدشاه و پایان سلسله قاجاریه و جایگزین شدن رضاخان و ایجاد سلسله پهلوی ، مردم بلوچ آن را فقط در حد تغییر حاکم می دانسته و درکی از تغییرات کلی در ساختار سیاسی و به وجود آمدن دولت مدرن نداشتند.
در اواخر دوره قاجاریه نفوذ دولت به شدت در منطقه کاهش یافت و به تدریج کار به جایی رسید که دولت برای اخذ مالیات به خانهای با نفوذ منطقه متوسل می شد (افشار سیستانی ،۱۳۹:۱۳۷۱).
درگیری حکومت قاجاریه با مشروطه خواهان بخصوص در شهرهای مانند تبریز و تهران چنان حکومت را سرگرم خود ساخته بود که ولایت های مانند بلوچستان به کلی فراموش شده بود. این امر باعث شد که حکومت های محلی به سرعت در منطقه نفوذ کنند و دامنه فرمانروایی خود را تقریبا در کل بلوچستان بگسترانند. به طوری که حکام محلی به دنبال استقلال طلبی بوده و حتی بلوچستان را مستقل می پنداشتند تا اینکه در سال ۱۳۰۷ به فرمان رضاشاه عملیاتی نظامی در بلوچستان انجام شد که تغییراتی عمیق را در آنجا بوجود آورد. قبل از آن بلوچ ها با نیروهای نظامی قاجار درگیری های متعددی داشتند که معمولا همیشه پیروز میدان می شدند. این ها باعث شد که دوست محمد خان^[۴۷] به پیام های متعدد امان الله جهانبانی فرمانده قشون های نظامی رضاشاهی در بلوچستان در خصوص تسلیم شدن وی در قبال حکومت مرکزی توجهی نکند و در مقابل نیروهای نظامی بجنگد. اما این بار شرایط فرق می کرد.
باستانی پاریزی در این خصوص چنین می نویسد:
دوست محمد خان گمان می کرد با شمشیر هندی دو رویه می تواند در برابر در برابر تفنگ های نونوار رضاشاهی و توپ های دور زن سرتیپ علی شاه خان و سرتیپ البرز در کوه های لاشار کار یکرویه کند غافل از آن که خیلی زود او را به زندان های تهران منتقل خواهند کرد(مشیری ، ۱۱۲:۱۳۶۹).
شروع حکومت رضا شاهی در بلوچستان و آغاز دولت مدرن از سال ۱۳۰۷ شمسی بوده که نیروهای نظامی وارد بلوچستان شدند. اما این موضوع بدین معنی نمی باشد که تا قبل از آن هیچ لشکر کشی به به بلوچستان از طرف حکومت مرکزی نشده است. بلوچستان و کرمان آن دوره دارای یک والی بودند که والی در کرمان ساکن بود . این والی هر ساله عملیات هایی در بلوچستان انجام می داد و سپس به کرمان باز می گشت. اما عملیات سال ۱۳۰۷ تفاوت زیادی با یورش های قبلی داشت این عملیات که از مرداد تا بهمن ماه همان سال به طول انجامید باعث شد که مهمانان ناخوانده صاحب خانه شوند و در بلوچستان بمانند.
حکومت مدرن و ساخت سنتی بلوچستان با همدیگر هم خوانی نداشتند و انتظار می رفت که مشکلاتی عمیق در جامعه بلوچستان بوجود آید ، اما این چنین نشد.
رضاشاه در بلوچستان به دنبال سلطه سیاسی بود و این خواسته ی وی محقق شده بود و اگر هم مقاومتی در مقابل دولت انجام می گرفت ، به سرعت سرکوب می شد. رضا شاه به خوبی می دانست که سلطه وی بر بلوچستان از طریق حکومت نظامی و همچنین از طریق بها دادن به ذات های فرا دست جامعه و زیر سلطه قرار دادن آنها می تواند مفید واقع شود و این چنین نیز شد .
اما نکته قابل تامل در بلوچستان دوره رضا شاه سیاسی شدن یاغیگری بود. تا قبل از مشروطه یا به اصطلاح حاکمیت دولت پیش مدرن معمولا یاغیگری شکل دیگری داشت. یاغیان بلوچ به خاطر پاره ای از مشکلات پیش پا افتاده دائم با یکدیگر در ستیز بوده و با رفتن و ستر شدن در کوه های منطقه بر اثر اختلافات شخصی و یا قبیله ای حملاتی به دشمن خود می نموده و سپس باز می گشتند. این نوع یاغیگری ضربه ای به بدنه حکومت مرکزی وارد نمی کرد به همین دلیل حکومت نیز هیچ عکس العملی در مقابل آنها نشان نمی داد. اما پس از ورود نیروهای رضاخانی به بلوچستان و به دست گرفتن نظم عمومی حتی اگر یاغیگری بر اساس مسائل شخصی هم بوجود می آمد ، چون مخل نظم اجتماعی می شدند ، ناخواسته در مقابل دولت قرار می گرفتند و مشکلاتی را بوجود می آوردند. تمامی این عوامل دست در دست هم قرار می داده و منجر به عقب ماندگی بلوچستان می شدند.
ورود نیروهای جدید به بلوچستان منجر به پیشرفت هایی نیز شد. مهم ترین اقدام دولت در منطقه ایجاد مدارس و آموزش زبان فارسی به بومیان بود. احداث راه و سد از جمله اقدامات دیگری بود که در منطقه اجرا شده بود(سیاسر ، ۳۶:۱۳۸۴).
در اواخر سال ۱۳۱۳ ایالت مکران تاسیس شد و رضاشاه دستور داد برای آبادانی منطقه اقداماتی صورت پذیرد(همان منبع).
بررسی عوامل موثر بر ساختار قشربندی اجتماعی
سنت های اجتماعی
توصیف و تحلیل مفاهیم علوم انسانی که اغلب ریشه در «اجتماع» دارد نیازمند کشف رابطه علی میان این مفاهیم و عینیت آن ها در اجتماع انسانی است. و فهم این این مفاهیم جز از طریق فهم انواع این علوم اعم از جامعه شناسی،روان شناسی،سیاست،فلسفه و… امکان پذیر نیست.
حال طرح پرسش هایی چون، «نقش سنت در اجتماع چیست»؟ و «آیا سنت در ایجاد و تغییر پایگاه های اجتماعی نقش دارد»؟ و «سنت چگونه ایجاد و منجر به تغییر قشربندی اجتماعی می شود»؟ می تواند مدخل مناسبی برای ورود به این موضوع باشد. هرچند تحقق این امر مستلزم کشف معنای دقیق هر یک از کلیدواژه هایی است که نگارنده سعی در تصریح آن ها دارد.
تعریف مفاهیم:
ساده ترین و ابتدایی ترین راه برای توصیف و تبیین یک مفهوم،ارائه ی تعاریف مختلف از آن مفهوم است.از آن جایی که علوم انسانی عالمی «نسبی نگر» و دربرگیرنده ی نحله های فکری متعدد است،نمی توان به طور قطع این تعاریف را رد یا تایید کرد اما ارائه آن ها می تواند درک این مفاهیم انتزاعی را تسهیل کند و عینی سازد.در این راستا به ارائه تعریف از مفاهیمی چون سنت می پردازیم:
سنت ^[۴۸]واژه ای است مبهم و پیچیده است که معانی متنوعی از آن استنباط می شود.برخی چون لنگهاوسن معتقدند«سنت؛پیش فرضی برای امکان حرف معقول است»(افشارکهن،۲۶،۱۳۸۹). از طرفی دیگر هگل «سنت را به مثابه زنجیره ای طلایی می داند که ما را به اموری از گذشته که پایدار و ماندگار بوده است،پیوند می دهد»(طباطبایی،۳۴۹:۱۳۹۰). از طرفی دیگر،گیدنز معتقد است که واژه ی سنت،«مفهوم خاصی از استواری و قوام امور را به وجود می آورد که به طور معمول عناصر شناختی و اخلاقی را در هم می ریزد.دنیا چنین است که هست،چون عملا همانطور است که باید باشد»(گیدنز،۷۶:۱۳۷۸)
بنابراین، می توان گفت «سنت» امری تاریخی و واجد ارزش است که رابطه تنگاتنگی با فرهنگ دارد.گرایش به سنت در هر جامعه با توجه به ساختاری که برای سنت تعریف شده است؛می تواند آگاهانه یا ناآگاهانه باشد.
یکی دیگر از مفاهیم کلیدی در این پژوهش «قشربندی اجتماعی^[۴۹]» است. یکی از ساده ترین تعاریف از قشربندی اجتماعی عبارت است از تقسیم انسان ها بر اساس شرایط زمانی،مکانی و اهمیت ارزش های اجتماعی دیگر که خود مبنای نابرابری های اجتماعی است(افشارکهن،۱۳۸۹). یکی دیگر از تعاریف پذیرفته شده از این مفهوم؛ توزیع افراد هر گروه اجتماعی یا جامعه بر روی یک مقیاس موقعیت ^[۵۰]است.مراتب این موقعیت ها بر چهار معیار قدرت،مالکیت،ارزیابی اجتماعی و پاداش روانی مبتنی است (تامین،۱۳۷۳).
در ادامه برای تبیین و توضیح دقیق تر مفهوم «قشربندی» باید از دو نظریه در حوزه ی جامعه شناسی بهره گرفت که عبارتند از:
الف)نظریه ستیزه؛جامعه تجمعی از نهادهای اقتصادی،سیاسی،دینی و آموزشی است که همبستگی نهادها در آن ضعیف است.پارسنز علت این امر را توزیع نابرابر مالکیت،قدرت و حیثیت یا به عبارتی امتیازهای اجتماعی می داند .بنابراین،قشربندی مبنای نابرابری اجتماعی است و «ستیزه» عنصر ذاتی جامعه است.
ب)نظریه تعادل؛ جامعه را یک نظام اجتماعی کل در نظر می گیرد که نظام های فرعی آن از جمله نظام قشربندی در جهت تعادل نظام کل عمل می کند.این نظریه بیش تر معطوف به روابط کارکردی نظام هاست و ثبات،تعادل و نظم را در این روابط طبیعی و بهنجار می داند.
یکی دیگر از واژگانی که باید به آن پرداخت ،اهمیت صفت «اجتماعی» برای مفهوم «قشربندی»است،از این جهت که قشرها متشکل از دارندگان پایگاه های اجتماعی است که جامعه آن ها را تعریف کرده است و برای هر پایگاه اجتماعی سهمی از قدرت ،مالکیت و احترام اجتماعی را در نظر گرفته است که از سوی جامعه به آن ها اعطا شده است.
باید در این مبحث به دیدگاه پوپر نیز اشاره کرد که تحت عنوان «نظریه عقلانی سنت» مطرح می شود.دیدگاه او با تقابل دو قطبی سنت-مدرنیته در تضاد است.او بر این باور است که سنت ها نوعی نظم ضروری در زندگی و قدرت محاسبه و پیش بینی به ما می بخشند،اما مایل است با تا با استمداد از سنتی به نام سنت نقد عقلانی، ضمن فاصله گرفتن از سنت گرایی اوکشاتی،به آن چیزی دست یابد که در فلسفه علم خود،به آن «جوهر شیوه ی علمی» نام داده است(افشار کهن،۴۱:۱۳۸۹).در نگاه پوپر نقد سنت گرایی به یک سنت تبدیل می شود.
به طور کلی،سنت در دیدگاه او در دو معنای عام و خاص تعریف می شود که:
معنای عام آن مربوط به نظریه سنت عقلانی است و معنای خاص آن بر دو مفهوم متضاد «بدبینی معرفت شناسانه»و«خوش بینی معرفت شناسانه» در حوزه ی معرفت شناسی تاکید دارد که همان تضاد میان سنت گرایی و عقل گرایی است.
کارکرد سنت: