ب- تأثیر جهت گیریهای سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بر ایران
جمهوری آذربایجان حتی قبل از استقلال، درگیر مشکلات ارضی با جمهوری ارمنستان بوده است. حل بحران قره باغ و امنیت استخراج و انتقال انرژی از عواملی اصلی جهت گیریهای سیاست خارجی جمهوری آذربایجان به شمار میروند.
نوع نگرش سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بر خلاف نگرش جمهوری اسلامی ایران، انتقادی و اعتراضی نیست و این جمهوری قصد ندارد تا در این خصوص هزینه های سنگین درگیری با نظامهای موجود بین المللی را بپردازد.^[۱۲۵]
در این خصوص یکی از عوامل چالش زای سیاست خارجی جمهوری آذربایجان برای ایران نزدیکی به اسرائیل میباشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

باکو اهداف گوناگونی را از توسعه مناسبات خود با تل آویو جست و جو میکند که برخی از مهمترین آنها عبارتند از
– نزدیکی به اسرائیل امکان تأثیر بر سیاستهای منطقهای ایالات متحده را به نفع باکو افزایش می‌دهد.
– این یک اقدام موازنه ساز در برابر مناسبات بسیار دوستانه تهران ایروان به شمار میرود.
– مناسبات دوستانه با رژیم صهیونیستی، امکان استفاده باکو از تکنولوژی پیشرفته نظامی و همچنین تکنولوژی مدرن کشاورزی اسرائیل را افزایش میدهد.
عملکرد سیاست خارجی کشورها در یک محیط منطقهای و یا فرامنطقهای، ضمن این که تحت تأثیر عوامل مختلفی به صورت عملیاتی درمیآید، تأثیرات بزرگ و کوچکی را نیز با خود به همراه دارد. مناسبات دوستانه ایران و ارمنستان، هر چقدر هم که در سایه همجواری و همسایگی قابل توجیه باشد، برای جمهوری آذربایجان به عنوان یک تهدید تلقی خواهد شد و همینطور، روابط اسرائیل و آذربایجان تحت هر عنوانی، جمهوری اسلامی را به هراس خواهد افکند. در این میان، موضع کشورهای مختلف نسبت به بحران قره باغ، یکی از عوامل اصلی ارزیابی باکو نسبت به آن کشورها میباشد.
ج- حل بحران قرهباغ اولویت اصلی سیاست خارجی جمهوری آذربایجان
بحران قرهباغ با وجود این که بیش از دو دهه از عمر آن میگذرد به عنوان بزرگترین بحران منطقه قفقاز جنوبی شناخته میشود.
نقش قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای کمک بسیاری به هر چه پیچیدهتر شدن این بحران نموده است. ترکیه با طرفداری یک جانبه از جمهوری آذربایجان و بستن مرزهای خود با جمهوری ارمنستان، به خوبی نشان داد که نمیتواند کشور مناسب و بیطرفی در میانجیگری شناخته شود. جمهوری اسلامی ایران نیز با وجود تلاشهای بسیار در مراحل اولیه بحران، نتوانست اقدامات چشمگیری در قبال حل بحران داشته باشد. همچنین ایالات متحده آمریکا که بسیار علاقمند است امنیت خطوط انرژی این منطقه اطمینان بخش باشد، با وجود لابی قدرتمند ارمنی در این کشور و با وجود دادن طرحهای بسیار برای حل بحران، موفق به این مهم نشده است.
به نظر میرسد تنها راه‌حل این بحران در اختیار مسکو قرار دارد.
موضع گیری روسیه در برابر بحران قرهباغ حاکی از طرفداری آن از مواضع ارمنستان میباشد. ارمنستان برای روسیه تبدیل به یک عنصر مهم و استراتژیک در قفقاز جنوبی شده است.^[۱۲۶]
به نظر میرسد مدل ایده آل برای مسکو، روابط متعادل با سه جمهوری قفقار جنوبی است، امری که از مدتها پیش به طور دائم هدف سیاست روسیه در منطقه بوده است. با وجود این، شرایط کلی نشان‌دهنده از آن ا ست که روسیه فاقد هر گونه بنیان محکم و استوار برای برقراری روابط پایدار با جمهوریهای آذربایجان و گرجستان غرب گرا میباشد.^[۱۲۷]
مسکو پی برده است که با حل این بحران یک اهرم فشار بزرگ را در منطقه قفقاز جنوبی از دست خواهد داد. سیاست روسیه در قبال بحران قرهباغ با توجه به منافع این کشور در امتیازگیری، حفظ وضع موجود بوده است.
با توجه به این که جنگ قرهباغ فرصتی را در اختیار آذربایجان تازه استقلال یافته نداد تا به نوسازی و مدرنیزه کردن سلاحهای روسی ارتش خود بپردازد، قطع پشتیبانیهای فنی کارشناسان نظامی روسیه یکی از عوامل اصلی شکست در جنگ با ارمنستان بود.
در واقع علاوه بر منابع انرژی که نقش قاطعی در تعیین معادلات امنیتی منطقه ایفا میکنند، مقامات آذربایجانی توسعه روابط با غرب را در راستای ترمیم آسیب پذیری نظامی خود نیز قلمداد میکنند.
مقامات آذری پی بردهاند که حذف روسیه و پیوستن کامل به غرب امکان پذیر نمیباشد، بنابراین نتیجه مذاکرات مسکو و باکو در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۲ مقرر کرد که روسیه کل سیستم اخطار موشکی و سیستم دفاع هوایی دسته جمعی کشورهای مستقل مشترک المنافع را که در مورد جمهوری آذربایجان، ایستگاه رادار قبله بود را، حفظ نماید.^[۱۲۸]
۵-۳- ملاحظات روسیه در قفقاز جنوبی
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز جنوبی را میتوان تابعی از سیاست روسیه در این منطقه دانست.
ملاحظات روسیه در قفقاز جنوبی را میتوان تحت تأثیر عوامل زیر برشمرد.
– روسیه خود را در مورد منازعات درون مرزهای سابق اتحاد شوروی مسئول و دارای منافع حیاتی میداند.
– هزاران روس در این جمهوریها زندگی میکنند که روسیه خود را نسبت به منافع آنها مسئول میداند.
– روسیه در رقابت با قدرتهای منطقهای، قفقاز جنوبی را عرصه نفوذ انحصاری خود تلقی میکند و نسبت به مسائل آن بسیار حساس است. برخورد قاطع با گرجستان که از حمایت آمریکا برخوردار بود، هیچ تردیدی در این تلقی روسیه باقی نمیگذارد.^[۱۲۹]
۵-۴- بلندیهای استراتژیک
ادعای ارضی ارمنستان نسبت به قرهباغ، مسئلهای است که طی دهه های طولانی دوران شوروی مطرح بود اما تحت سیطره مسکو پنهان نگاه داشته شده بود.
قرهباغ کوهستانی، که از حاصل خیزترین و نیز از استراتژیکترین نقاط قفقاز جنوبی میباشد، همواره موضوع کشمکش میان آذریها و ارامنه بوده است.^[۱۳۰] این بلندیها دارای اهمیت فراوان نظامی است. با استقرار نیروهای نظامی در این بلندیها، میتوان راه های ارتباطی جمهوری آذربایجان در دشتهای پیرامون از جمله راه ارتباطی شمالی- جنوبی آق‌دام به گنجه را در تیررس توپخانه با دید عالی، قرار داد. موردی که ارمنستان با در اختیار داشتن این بلندیها از آن بهرهمند شده است.^[۱۳۱]
همانطور که مشاهده میشود، موضوع قرهباغ و پس گرفتن آن برای جمهوری آذربایجان یک اختلاف ارضی ساده و یا مسئلهای برای ارضای غرور ملی نیست، بلکه یک مسئله مهم امنیتی به شمار میرود.
با این که در اوایل درگیری میان آذربایجان و ارمنستان، جمهوری اسلامی ایران از فضای گسترده‌ای برای اقدامات میانجیگرانه برخوردار بود، اما با روی کار آمدن ابوالفضل ایلچی بیگ و گرایش شدید به غرب و ترکیه و در نتیجه آن، حمایت از مواضع ارمنستان از طرف مسکو و نزدیکی تهران به گرایش اخیر و نیر تشکیل گروه مینسک از طرف شوروی امنیت و همکاری اروپا، جمهوری اسلامی را توان اثرگذاری بر بحران و طرفین آن به خصوص آذربایجان را از دست داد.
– فقدان قدرت تأثیرگذاری در مسائل قفقاز جنوبی
جمهوری اسلامی ایران بنا به دلایل متعددی توان تأثیرگذاری در مسائل قفقاز جنوبی را از دست داده است، هر چند بیش از حد خوشبینانه به نظر خواهد رسید که اصولاً چنین توانی را در طول استقلال این کشورها تا به امروز فرض کرد اما تهران در یک دوره کوتاه به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در این منطقه شناخته شده بود.
به دلیل عوامل متعددی که منشأ داخلی، منطقهای و فرامنطقهای داشتهاند، به مرور از نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز جنوبی کاسته شده است. از عوامل موثر داخلی در کاهش این نقش که قابل تعمیم به کاهش تحرک کلی سیاست خارجی کشور است، مواضع انتقادی و تجدید نظر طلبانه دولت هشتم و همچنین نهم و نیز بسیج تمام ابزارهای سیاست خارجی به منظور پیشبرد برنامه پرهزینه صلح آمیز هستهای است.
عامل دیگر به تنوع قومی در ایران بازمیگردد که به نوعی ارامنه و آذریها را به دلیل بحران قرهباغ رو در رو کرده است. از عوامل منطقهای موثر میتوان به اختلاف بر سر رژیم حقوقی دریای خزر، بحران قرهباغ و نیز تمایل به اجرای یک الگوی توسعه غرب گرا از سوی جمهوری آذربایجان و جمهوری گرجستان نام برد.
همچنین به دلیل حمایت از مواضع روسیه در قبال بحران اوستیا و نیز عدم علاقه مسکو به دخالت کشورهای گوناگون در مسائل حوزه کشورهای مستقل مشترک المنافع، در واقع تحرک چندانی از سوی ایران در قبال این بحران انتظار نمیرفت.
از عوامل فرامنطقهای موثر در کاهش نفوذ و تأثیر ایران در قفقاز جنوبی می‌توان به حضور قدرتهای فرامنطقهای و فعالیت آنها در قفقاز جنوبی اشاره کرد.
ایالات متحده آمریکا با تحت فشار قرار دادن و یا امتیازدهی موفق به حذف جمهوری اسلامی در این منطقه شده است.
«مسائلی نظیر اخراج از کنسرسیوم نفتی باکو و پروژه قرن (۱۹۹۵)، اعلام حوزه دریای خزر به عنوان منطقه «منافع حیاتی» از سوی آمریکا (۱۹۹۷) و توافق بر سر خطوط انتقال انرژی باکو- تفلیس- جیحان (۱۹۹۹)، جمهوری اسلامی ایران را با محدودیتهای رسمی در سطح منطقه مواجه کرد و آمریکا در اجرای سیاست همه چیر منهای ایران موفق گردید.^[۱۳۲]»
۵-۵- موانع موجود در توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان
الف- عوامل منطقهای
– بحران قرهباغ و متهم کردن جمهوری اسلامی ایران به حمایت از ارمنستان از سوی آذربایجان
– اندیشه پان ترکیسم و طرح یک آذربایجان بزرگ از سوی برخی محافل آذری
– رژیم حقوقی دریای خزر
ب- عوامل فرامنطقهای
– استقبال باکو از عضو و نفوذ ایالات متحده و اسرائیل در منطقه به عنوان عاملی موازنه ساز در برابر محور مسکو، تهران، ایروان.
احساس خطر جمهوری اسلامی ایران از گسترش نفوذ ایالات متحده و اسرائیل در منطقه قفقاز جنوبی
– استقبال باکو از گسترش ناتو به شرق
در کنار موانع ذکر شده، سیاست باکو در برابر پرونده هستهای ایران که پیوسته بر حل مسالمت آمیز آن تأکید میکند و نیز عدم اجازه استفاده از خاک آذربایجان به عنوان پایگاهی برای حمله به ایران، به عنوان عوامل مثبت روابط دو کشور تلقی میگردد. این مواضع پیوسته در سخنرانیها و مصاحبههای الهام علی‌اف مطرح شده است.
از آنجا که قفقاز جنوبی یک محیط امنیتی مستقیم برای جمهوری اسلامی ایران است و از آنجا که احتمال تسری بحرانهای منطقه به کشورهای منطقه وجود دارد، جمهوری اسلامی ایران بر اساس منافع خویش، اقدام به تعریف اهداف امنیتی خود در منطقه قفقاز جنوبی نموده است.
– اهداف امنیتی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی
– حفظ وضع موجود از طریق احترام به حاکمیت ملی، استقلال، تمامیت ارضی و حق تعیین سرنوشت
– جلوگیری از نفوذ قدرتهای بزرگ و بازیگران فرامنطقهای در قفقاز جنوبی
– تأکید بر حل بحرانهای منطقه بر اساس ترتیبات یک نظام منطقهای
– تأمین و تضمین امنیت انرژی^[۱۳۳]
جمهوری آذربایجان بزرگترین اقتصاد را در میان کشورهای قفقاز جنوبی داراست و این در حالی است که از تمام ظرفیتها برای افزایش روابط با این جمهوری از سوی ایران استفاده نشده است. قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در کنار دریای کاسپین و عضویت هر دو کشور در سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) و تأکید بر همکاریهای منطقهای به ویژه در زمینه های انرژی، تجارت، حمل و نقل و ارتباطات، ظرفیت مناسبی برای تقویت همکاریهای منطقهای ایجاد کرده است.^[۱۳۴]
با توجه به این که جمهوری آذربایجان کشوری محصور در خشکی است، ایران میتواند به عنوان پلی برای ارتباط این کشور با جهان خارج باشد. در واقع عنصر همسایگی باعث اهمیت یافتن هر یک از این دو کشور برای دیگری است و موقعیت جفرافیایی ایران به خاطر قرار گرفتن بین دو حوزه خزر و خلیج فارس که هر دو حوزه از قطبهای انرژی دنیا محسوب میشوند اهمیت ایران را از منظر جفرافیایی افزایش میدهد.
آشکار است با وجود همه تلاشهایی که غرب و در رأس آن ایالات متحده آمریکا و نیز رقبای منطقهای ایران جهت منزوی ساختن و حذف ایران از معادلات منطقه انجام داده و میدهند، باز هم مسیر ایران به سوی دنیای آزاد برای جمهوری آذربایجان، بهترین و با صرفهترین مسیر میباشد.
۵-۶- روابط فرهنگی جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران

-مدیریت نامناسب عملیات مربوط به خدمت یا کیفیت طراحی شده.
-فقدان تلاش های بازاریابی داخلی در دانشگاه یا تلاش های ناکافی.
-فناوری و سیستم های موجود، تسهیلاتی برای برقراری و ظهور ویژگی های کیفیت ایجاد نمیکند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مشکلات احتمالی مرتبط با این شکاف متعدد و گوناگون هستند و بدیهی است که دلایل بروز چنین مشکلاتی بسیار پیچیده و بغرنج هستند. اما بندرت تنها یک دلیل اصلی وجود دارد و راهحل های پیشنهادی آن متفاوت هستند. دلایل بروز چنین شکافی را میتوان به سه قسمت تقسیم کرد: دلایل مدیریتی و نظارتی، دلایل ادراکی کارکنان از نقش خود در سازمان و نیازها و خواسته های دانشجویان و فقدان فناوری لازم و حمایتهای عملیاتی.
الف) مدیریت و نظارت: مشکلات مدیریتی و نظارتی گوناگون هستند. بعنوان مثال روسا ممکن است آنچنان که باید از رفتارهای کیفیت حمایت نکنند یا اصولا سیستم های در دانشگاه به گونهای باشد که در تعارض مستقیم با خدمات خوب باشد. یا حتی با ویژگی های کیفیت تضاد داشته باشد. علاوه بر موارد فوق، سیستم کنترل و پاداش در اصل فرهنگ مشارکت را نمایان میسازد و اهداف و ویژگی های کیفیتی که متناسب با فرهنگ موجود طراحی نشده باشند، مطمئنا به سمت افول سوق پیدا میکنند. پیشنهاد این است که به مدیران و روسا توصیه شود روش برخورد با زیردستان خود را تغییر دهند و نظام کنترل و پاداش را کاملا اساس عملکرد اثربخش قرار دهند. عامل دیگری که در این قسمت باید مطرح شود، عامل ادراک کارکنان از نقش خود در دانشگاه است. بدین ترتیب که کارکنانی که به امر ارائه خدمات در دانشگاه اشتغال دارند و مستقیما با دانشجویان سروکار دارند، احساس سردرگمی میکنند و تعریف نامفهومی از نقش خود در دانشگاه دارند.
بنابراین، باید از یک طرف نیازمندی های عملکردی را برای تحقق ویژگی های کیفیت که تعریف شدهاند مشخص سازیم و از طرف دیگر سیستم نظارت و پاداش را احیا کنیم. از جهتی دیگر ممکن است رفتاری که دانشجو هنگام استفاده از خدمت از خود بروز میدهد برای ما غیرمنتظره باشد، یعنی در ویژگی های موجود در کیفیت تعریف نشده باشد.
ب) نیازها و خواسته های دانشجویان و فقدان فناوری لازم: ممکن است فناوری و سایر مراحل انجام کار مناسب حال کارکنان نباشد. در هر حال کارکنان با مشکلاتی دست به گریبان هستند(حتی در بهترین حال) و احتمال بسیار زیاد هم وجود دارد که فناوری، عملیات(ترتیب و توالی)، ماهیت عملیات و سیستم های اداری که دانشگاه براساس آن عمل میکند اشتباه طراحی شده باشند.
شاید فناوری و سیستم های دانشگاه حامی رفتارهایی که سرمنشاء ایجاد کیفیت هستند، نباشند و یا آنچنان طراحی نشده باشند تا کارکنان بتوانند در کنار آنها و با آنها زندگی کنند. راه حل بسیار واضح تغییر فناوری لازم برای ارتقاء کیفیت را فراهم سازد.
پ)-فقدان حمایتهای عملیاتی: به منظور تحقق تغییرات مطلوب در دو بند قبل، حمایت هایی لازم است. حمایت هایی که مقطعی نباشند و فقط مختص به یک قسمت خاص از دانشگاه نباشند، بلکه در تمام دانشگاه پراکنده باشند تا کمکم فرهنگ مورد نظر نظام کیفیت جا بیفتد. همچنین حمایت هایی که دوره و مقطعی نباشند بلکه مستمر و دائمی باشند.
۲-۲۳-۴-شکاف۴: شکاف در پیام ارسالی به بازار:
این شکاف بدین معنی است که پیامهایی که از طرف دانشگاه به بازار آموزش ارسال میشود با خدمات ارائه شده توسط دانشگاه سازگار نیستند. این شکاف براثر عوامل زیر به وقوع میپیوندد.
-محتوای پیام ارسالی به بازار با عملیاتی که در مورد خدمت انجام میشود سازگار نیست.
-فقدان یا ناکافی بودن هماهنگیهای لازم بین روش بازاریابی قدیمی و عملیات جدید.
-تمایل به دادن وعده و وعید به دلیل اینکه دانشگاه فکر میکند از رقبا عقب مانده است.
البته دلایل وقوع چنین شکافی را میتوان در دو بند تقسیمبندی کرد. بند اول، طراحی پیام ارسالی و بند دوم، اجرا یا عملیات ارسال پیام.
در بند اول، راه حل این است که سیستمی را طراحی کنیم که پیوندی بین طراحی و اجرا ایجاد کند. بعنوان مثال، هر اقدام یا عملیاتی که قصد انجام آن را داریم باید با حداکثر اشتراک مساعی بین آموزش و ارائه خدمات باشد. بدین منظور دو هدف تحقق مییابد. اول) وعده و وعیدهایی که در هنگام ارسال پیام میدهیم واقعی تر خواهند شد و دوم) تعهد واقعی به وعده و وعیدها هنگامی محقق خواهد شد که بیش از آنچه به دانشجویان قول میدهیم، انجام دهیم. در بند دوم، راه حل این است که طراحی عملیات ارسال پیام را با انتخاب بهترین روشها بهبود بخشیم، که این بند با همکاری نزدیک تر روسا با یکدیگر محقق خواهد شد.
۲-۲۳-۵-شکاف۵: شکاف کیفیت خدمات ادراک شده(برآیند تمام شکافهای قبلی)
این شکاف بدین معنی است که خدمات ادراک شده یا تجربه شده توسط دانشجویان با خدمات مورد انتظار آنها سازگاری ندارد و به دلایل زیر به وقوع میپیوندد.
-خدمات ماهیتا خوب نیستند یا کیفیت خدمات پایین است.
-تبلیغ شفاهی منفی که علیه خدمات انجام میشود.
-تصور بد درباره مراکز آموزشی.
-از دست دادن بازار آموزش.
هنگامی که شکاف خدمات ادراک شده به وقوع میپیوندد باید نگاهی جامع به دلایل سایر شکافها از ۱ تا ۴ داشته باشیم و با بررسی آنها ریشه های(دلایل) وقوع شکاف ۵ را بیابیم. در اصل مدل تحلیلی شکافها به مدیران کمک میکند تا دلایل بروز مشکلات را ریشهیابی کنند و راهی مناسب برای نزدیکی به این دلایل و حل آنها بیابند. این مدل کمک میکند تا ارتباط بین ادراک دانشجویان، ارائه کنندگان خدمات و شکاف ها را شناخته و بر مبنای برنامهای پیشبردی، کیفیت خدمات را بر مبنای انتظارات واقعی دانشجویان خود سطح بندی و ارائه کنیم.
مطالبی که تا اینجا بحث شد، از مدلها و ساختار کیفیت خدمات ادراک شده گرفته تا چگونگی تحلیل شکاف ها، درسهایی آموزنده از کیفیت خدمات و تحقیقات انجام شده درباره این موضوع است که تعدادی از این آموزه ها حول محور مدیریت دور میزند. در اینجا به معرفی و توضیح این آموزها میپردازیم.
۱-کیفیت آن چیزی است که دانشجو درک میکند. کیفیت خدمات تنها توسط مدیران تعریف نمیشود بلکه برمبنای نیازها، خواسته ها و انتظارات دانشجویان شکل میگیرد. بعلاوه، کیفیت، چیزی نیست که در هنگام طراحی آن را مدنظر داشتهایم و اندازه گیری کردهایم بلکه کیفیت عبارت است از ادراک منطقی و هدفمند دانشجویان از آنچه به آنها ارائه شده است.
۲-کیفیت موضوعی جدا و منفک از فرآیندهای خدمات(از لحظه طراحی تا لحظه ارئه) نیست. نتیجه فرایند طراحی خدمات تنها قسمتی از آن چیزی است که دانشجو آن را درک کرده است. مسائل مربوط به طراحی خدمات و عرضه آن به دانشجو که آن را فرایند(طراحی-عرضه) مینامیم تنها هنگامی توسط مشتری درک میشود که دانشجو نیز در این فرایند مشارکت فعالی داشته باشد. همچنین درک فرایند تعامل های دانشجو-کارکنان زیر مجموعهای دیگر از کیفیت فراگیر است. از دیدگاه مقایسهای این ابعاد کیفیت از درجه اهمیت مساوی یا متغیر نسبت به نتایج کیفی فنی(تکنیکی) برخوردارند.
۳-کیفیت در زمان های تصمیمگیری دانشجویان یا در هنگام مراوده با دانشجویان خلق میشود. تعاملهای بین دانشجو و کارمند دارای لحظات و ظرایف خاص خود است. در این لحظات فرصت های زیادی نهفته است. بنابراین، توجه به زمان های تصمیمگیری مشتریان و درک زیر و بم آن، هسته اصلی در ادراک کیفیت است. هنگامی که دانشجو و کارکنان در حال تعامل هستند و دانشجو در معرض ارائه خدمات قرار میگیرد( نه در مکانی که کیفیت طراحی شده) کیفیت به صورت محلی طراحی و تولید میشود. بنابراین، طراح و برنامهریز کیفیت مجبور به حرکت به سمت سطح خارجی محل است. جنبه های فنی کیفیت و طرح فراگیر چگونگی ایجاد کیفیت در سازمان مرکزی و به صورت متمرکز طراحی میشوند. اما تعامل بین دانشجویان و دانشگاه دربرگیرنده مدیریت کیفیت و طراحی آن نیز است.
۴-هریک از افراد سازمان در کیفیت ادراک شده توسط دانشجویان سهیم هستند. به محض طراحی کیفیت برای ارائه خدمت به دانشجویان به منظور تعامل دانشجو-کارکنان، تعداد کثیری از کارکنان درگیر فرایند ایجاد کیفیت خواهند شد. درصد زیادی از این عده لزوما با دانشجویان سروکار ندارند اما آنها گروه حامی هستند که در ماورای فرایند ارائه خدمات قرار گرفتهاند و عملکرد همگی اعضاء بر درک نهایی دانشجویان از کیفیت خدمات تاثیرگذار است. به جرات میتوان گفت اگر وظایف لازم و عملکردهای موردنظر توسط گروه های خاصی به دقت پیگیری و اجرا نشود، قطعا کیفیت صدمه خواهد دید.
۵-کیفیت باید توسط همه اعضای سازمان بازبینی و نظارت شود. کیفیت توسط تعداد زیادی از کارکنان و ادارات در دانشگاه ایجاد میشود و از آنجا که درصد زیادی از کارکنان درگیر با این مقوله هستند، لذا باید بروی آن نظارت و بازبینی داشته باشند. کنترل متمرکز کیفیت توسط ادارات خاص به تنهایی نمیتواند به ایجاد روش های کیفیت منجر شود. اعمال کنترل توسط چنین اداراتی شرایط روانی منفی در دانشگاه ایجاد میکند. شرایطی که به ضرر کیفیت است. چون بر همگان بر این باورند که نظارت و کنترل بر کیفیت وظیفه آن اداره خاص است و نه مجریان مستقیم. بنابراین، برای گریز از چنین شرایطی باید هریک از افرادی که در قسمتی از کار شریک است، خود، در بازبینی و نظارت برکیفیت دخالت داشته باشد تا از این طریق، مشکلات مربوط به کیفیت کاهش یابد. افرادی که خدماتی ارائه میکنند بهتر از هر شخص دیگر میدانند که خدمت خود را چگونه ارائه کردهاند.
۲-۲۴-اندازه گیری کیفیت خدمات: مقیاس سروکوال
طبق گفته پاراسورامان، ژایتامل و بری(۱۹۸۵)، صرف نظر از نوع خدمت، مشتریان بطور اساسی معیار یکسانی را برای ارزیابی کیفیت استفاده میکنند. کیفیت خدمات دیدگاه/عقیده کلی انواع مشتریان راجع به دریافتشان است، که به وسیله مجموعهای از تجارب موفق یا ناموفق تشکیل می شود. برای اندازه گیری درک مشتری از کیفیتخدمات، پاراسورامان و همکاران(۱۹۸۵) مقیاس سروکوال را توسعه دادند. این مقیاس بر اساس مصاحبههای عمیق با مجریان و مصاحبههای گروهی با مشتریان از چهار نوع خدمت متفاوت متمرکز شده بود. آنها اطلاعات جمع آوریشده را تحلیل کردند و به این نتیجه رسیدند که مشتریان کیفیت خدمات را بر اساس ده معیار یا بعد کلی زیر ارزیابی میکنند:
۱- ملموسات: ظاهر تسهیلات فیزیکی، تجهیزات، کارکنان و مواد ارتباطی
۲- قابلیت اطمینان: توانایی انجام دادن خدمت وعده داده شده به درستی و دقیق
۳ – پاسخدهی: میل/رضایت به کمک کردن مشتریان و فراهم کردن فوری خدمات
۴- شایستگی/صلاحیت: تسلط به مهارت ها و دانش مورد نیاز برای انجام دادن خدمت
۵- نزاکت/ادب: ادب، احترام، مراعات و رفاقت برخورد کارکنان
۶- اعتبار/قابل قبول بودن: قابلیت اعتماد، مقبولیت و صداقت فراهم کننده خدمت
۷- امنیت: رهایی از خطر، ریسک و شک و شبهه
۸- در دسترس بودن: دسترسی و سهولت تماس
۹- ارتباطات: نگهداری و حفظ مشتریانی که می توانند بفهمند و به آنها گوش بکنند
۱۰- درک مشتری: ایجاد تلاش برای دانستن مشتریان و نیازهای شان
در سال ۱۹۸۸ پاراسورامان و همکاران، مقیاس سروکوال را با تقلیل ده بعد اصلی به پنج بعد تصیح کردند. دلیل اصلی این تقلیل این بود که چون روابط قابلتوجهی در بین هفت بعد از ده بعد اصلی در آن مطالعه مشاهده شدند. شایستگی/صلاحیت، نزاکت، اعتبار و امنیت به بعدی به نام«تضمین» یکی شدند. دسترسی، ارتباطات، و درک مشتری به بعد دیگری به نام«همدلی» گروهبندی شدند. در نتیجه پنج بعد کیفیت خدمات بنام قابلیت اطمینان، پاسخدهی، تضمین، همدلی و ملموسات ایجاد شدند. این ابعاد بصورت مختصر در زیر توضیح داده میشوند(لولاک،۲۰۰۱).
ملموسات: استقرار فیزیکی فراهم کنندگان خدمات، تجهیزات، مردم و مواد ارتباطی چگونه هستند؟ از آنجایی که هیچ عنصر فیزیکی وجود ندارد تا در خدمات ارزیابی شود، مشتریان موقعی که ارزیابی هایشان را انجام می دهند اغلب به شواهد ملموس، که آن را در بر می گیرد اعتماد می کنند.
قابلیت اطمینان: آیا موسسه در فراهم کردن خدمات معتبر است؟ آیا همانطور که قول داده آنرا فراهم می کند؟ قابلیت اطمینان توانایی انجام دادن خدمت وعده داده شده به درستی و دقیق است به عبارتی دیگر، هماهنگی و قطعیت موسسه را بر حسب عملکرد منعکس میکند. قابلیت اطمینان مهمترین بعد برای مصرف کننده خدمات است.
پاسخگویی: آیا کارکنان موسسه از فراهم کردن فوری خدمات توانا وکمک کننده/مفید هستند؟ پاسخگویی یعنی میل به کمک کردن مشتریان و فراهم کردن خدمات فوری

۱-۲-۸-۱-معاطات در لغت
ﻣﻌﺎﻃﺎت در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ: ﺷﺮﺗﻮﻧﻲ در اﻗﺮب اﻟﻤﻮارد ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ «ﻋﺎﻃﺎه ﺷﻴﺌﺎٌ ﻣﻌﺎﻃﺎه: ﻧﺎوﻟﻪ اﻳﺎه ﻳﻌﻨﻲ آن ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ اوﻋﻄﺎ ﻛﺮد. ﭼﻴﺰی را دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ دادن و ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺨﺸﻴﺪن، ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﺧﺪﻣﺖﻛﺮدن– ﻋﻄﺎء ﻛﺮدن(معین: ۱۳۸۳، ج۱، ۳۵۶).
ﻣﻌﺎﻃﺎت ﻣﺸﺘﻖ از ﻋﻄﺎ ﻳﻌﻄﻮ ﻋﻄﻮ اًوﻋﺎﻃﻲ ﻋﻄﺎء ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺼﺪر ﺑﺎب ﻣﻔﺎﻋﻠﻪ[ﻋﺎﻃﻲ، ﻳﻌﺎﻃﻲ، ﻣﻌﺎﻃﺎه: ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی داد و ﺳﺘﺪ از دو ﻃﺮف اﺳﺖ(ﺳﻨﮕﻠﭽﻲ:۱۳۷۴، ۳۴).
۱-۲-۸-۲-معاطات از منظر حقوقی
ﺑﻴﻊ ﻣﻌﺎﻃﺎت آن اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻟﻔﻆ وﺻﻴﻐﺔ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮﻧﺪ، ﻣﺎﻟﻲ را در ﺑﺮاﺑﺮﻣﺎل ﻳﺎﻋﻮض ﻣﻌﻴﻦ، داد و ﺳﺘﺪ ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داد و ﺳﺘﺪ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ وﺟﻮد ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺷﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻛﺎﺷﻒ ﮔﺎﻫﻲ ﻟﻔﻆ و زﻣﺎﻧﻲ ﻓﻌﻞ اﺳﺖ، در ﺻﻮرت اول، آن راﻋﻘﺪ ﺑﻴﻊ و در ﺻﻮرت دوم آن‌ را ﻣﻌﺎﻃﺎت ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ. ﺑﻴﻊ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ داد و ﺳﺘﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﺎﻃﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﻮد، ﺑﺪون اﻳﻦﻛﻪ ﻧﻴﺎزی ﺑﻪ ﻗﻮل وﮔﻔﺘﺎر ﺑﺎﺷﺪ(کاتوزیان:۱۳۹۳،ج۱، ۹۱).
۱-۲-۸-۳-معاطات در نظر فقهی
ﻣﻌﺎﻃﺎه: ﻣﻔﺎﻋﻠﻪ اﺳﺖ از ﻋﻄﺎء، ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوﺷﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ داد و ﺳﺘﺪ ﻋﻤﻠﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و ﺻﻴﻐﻪای در آن ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﺮود. اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﻬﺎء ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻲ ﺻﺤﺖ آن را در اﻣﻮر ﺟﺰﺋﻲ ﭼﻮن ﺧﺮﻳﺪ ﻧﺎن وﺳﺒﺰی روا داﻧﻨﺪ و ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻄﻠﻘﺎً آن را ﺻﺤﻴﺢ داﻧﻨﺪ و از اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻠﻚ وﻋﺪهای ﻣﻔﻴﺪ اﺑﺎﺣﻪ داﻧﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ آن را ﺑﻴﻊ ﻣﺘﺰﻟﺰل داﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف رﺳﺪ. در ﻣﻮرد ﻫﺒﻪ و اﺟﺎره و دﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻧﻴﺰ ﺟﺎری اﺳﺖ. در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﻘﻬﻲ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﻌﺎﻃﺎت ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺪون ﻟﻔﻆ و اﺷﺎره ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ؛«اﻟﺘَﻌﺎﻃﻲ ﻓِﻲَ اﻟﺒَﻴﻊِ وَﻳﻘﺎلَ ﻓﻴِﻪِ اﻳﻀﺎً اﻟﻤُﻌﺎﻃﺎتِ، أنِ ﻳﺄﺧُﺬ اﻟﻤُﺸَﺘﺮی اﻟﻤَﺒﻴﻊ و ﻳَﺪِﻓُﻊ ﻟﻠﺒﺎﺋﻊ اﻟﺜَﻤَﻦِ، ﻣِﻦَ ﻏَﻴﺮﺗَﻜَﻠﻢِ وَﻻِ اﻻِﺷَﺎرَه»(نراقی:۱۴۱۵، ج۱۶، ۱۹۸).
ﻣﻌﺎﻃﺎت؛ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺧﺮﻳﺪار و ﻓﺮوﺷﻨﺪه، ﻣﺎﻟﻲ را ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮض ﺷﻲء درﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه از دﻳﮕﺮی ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ، ﺑﺎ ﺗﻮاﻓﻖ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﺑﺪون ﻋﻘﺪ ﺑﺨﺼﻮﺻﻲ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ. ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺠﻢ أﻟﻔﺎظ اﻟﻔﻘﻪ اﻟﺠﻌﻔﺮی در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻌﺎﻃﺎت، ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺪون اﻳﺠﺎب و ﻗﺒﻮل ﻟﻔﻈﻲ را آورده اﺳﺖ و ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ: اﻟﺒﻴﻊ ﺑﺎﻟﻤﻌﺎﻃﺎه وﻫﻮ ﻣﺎ ﻛﺎن ﺑﺘﺴﻠﻴﻢ اﻟﻤﺒﻴﻊ و ﻗﺒﺾ اﻟﻌﻮض ﺑﺪون ﺻﻴﻐﺔاﻟﺒﻴﻊ ﻣﻦ إﻳﺠﺎب وﻗﺒﻮل».(ﻓﺘﺢ اﷲ: ۱۴۱۵، ۹۲).
اﻣﺎم ﺧﻤﻴﻨﻲ(ره) در ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻌﺎﻃﺎت ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ: رﺿﺎﻳﺖ ﻗﻠﺒﻲ ﻃﺮﻓﻴﻦ و ﻧﻴﺰﻋﻤﻠﻲ ﻛﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮآن رﺿﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ، ﻣﻌﺎﻃﺎت ﮔﻮﻳﻨﺪ و در ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺟﺮﻳﺎن دارد(خمینی(ره):۱۳۷۹، ۲۷).
ﻓﻘﻬﺎ وﺣﻘﻮقداﻧﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ازﻣﻌﺎﻃﺎت ﻧﺪارﻧﺪ دو ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮان از ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻓﻮق ﻓﻬﻤﻴﺪ:

1. 1. ﻓﻌﻞ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﻌﺎوﺿﻪ و ﺗﻌﻮﻳﺾ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﺿﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ.

1. 1. اﻋﻄﺎی ﻋﻮض در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺪون اﻳﺠﺎب و ﻗﺒﻮل ﻗﻮﻟﻲ اﺳﺖ. از ﺟﻤﻊﺑﻨﺪی ﺗﻌﺎرﻳﻒ ذﻛﺮ ﺷﺪه ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻌﺎﻃﺎت در ﻧﻜﺎح ﻋﺒﺎرت از: اﻇﻬﺎر رﺿﺎﻳﺖ ﻗﻠﺒﻲ و ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ: ﻣﻌﺎﻃﺎت ﻋﻘﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺸﺎء آن ﻓﻌﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.

فصل دوم: ازدواج سفید و دلایل بطلان آن
در چند دهه اخیر الگوی روابط جنسی در جهان تغییرات فراوانی داشته و اکنون نیز جامعه ایران با تحولات چشم‌گیری در حوزه ارزش‌ها و باورهای جوانان روبه‌روست. تحقیقات نشان می‌دهند که رابطه جنسی پیش از ازدواج در ایران در حال افزایش است. یکی از گونه‌های جدید روابط پیش از ازدواج روابط مبتنی بر «هم‌ خانگی» یا همان ازدواج سفید است که در کلان شهرهایی چون تهران رو به افزایش است. هم‌خانگی زندگی مشترک دو شریک جنسی بدون ازدواج با یکدیگر است. این ارتباط، گرچه نام زیبایی دارد، اما دلالت بر یک رابطه نامشروع، غیرقانونی و دور از شأن یک مسلمان و ایرانی با فرهنگ و آداب و رسوم دیرینه دارد؛ رابطه‌ای که ازدواج نیست و خارج از تعهدات یک ازدواج است.
۲-۱-مفهوم ازدواج و ازدواج سفید
ازدواج، در عرف و شرع، پیمان زناشویى است که براساس آن، براى مرد و زن در برابر هم، تعهدات اخلاقى و حقوقى پدید می‌آید که سرپیچى (از بسیاری) از آنها، عقوبت و کیفر در پى خواهد داشت. در هر آیینی، ازدواج با قوانین و مقررات ویژه‌اى صورت می‌گیرد و اسلام به آداب و رسوم دیگر اقوام احترام گذاشته است: «لکل قوم نکاح» از پیمان زناشویى در قرآن به «نکاح» نیز تعبیر شده، و به دو معنا به کار رفته است:۱. آمیزش جنسی، آیه ۲۳۰ سوره بقره بیان می دارد« فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُ مِنْ بَعْدُ حَتَّى تَنْکِحَ زَوْجًا غَیْرَهُ فَإِنْ طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا أَنْ یَتَرَاجَعَا إِنْ ظَنَّا أَنْ یُقِیمَا حُدُودَ اللَّهِ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ یُبَیِّنُهَا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ؛ پس اگر [بعد از دو طلاق و رجوع، بار سوم] او را طلاق داد، آن زن بر وی حلال نخواهد بود، مگر آنکه با همسری غیر از او ازدواج کند. و اگر [همسر دوم] او را طلاق داد بر وی و شوهر اول گناهی نیست که به یکدیگرباز گردند، در صورتی که امیدوار باشند حدود الهی را [در روش همسرداری] رعایت می کنند. و اینها حدود خداست که آن را برای گروهی که دانایند بیان می کند».

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. عقد ازدواج: آیه ۳۲ سوره نور می فرماید« وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ؛ بى‏ همسران خود و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید اگر تنگدستند خداوند آنان را از فضل خویش بى ‏نیاز خواهد کرد و خدا گشایشگر داناست».

هم‌باشی نوعی زندگی زناشویی و برقراری رابطه جنسی بدون ثبت رسمی پیوند ازدواج است که برخی آن را «ازدواج سفید» نامیده‌اند. این پدیده گرچه در دنیا پدیده جدیدی نیست، اما در ایران به عنوان یک شوک فرهنگی مطرح شده است. در این نوع ازدواج که در نهادهای دولتی مربوطه یا سازمان‌های دینی ثبت نمی‌شود، زن و مرد با هم زندگی می‌کنند و کارهای مربوط به خانواده بر دوش هر دو است، هرچند از نظر قانونی زن و شوهر رسمی محسوب نمی‌شوند. در زبان فرانسوی به این ازدواج، ازدواج قانونی و بدون روابط جنسی اطلاق می‌شود. بنابراین ازدواج سفید نوعی هم‌خانگی است، بدون اینکه هیچ رابطه جنسی میان طرفین باشد. این مراسم قانونی محملی برای دور زدن قانون مهاجرت یا مسائل دیگر به کار می‌رود. اما در فرهنگ لغت آکسفورد به ارتباط جنسی بدون ازدواج قانونی، همباشی گفته می‌شود(آزاد ارمکی: ۱۳۹۱، ۴۳).
بنابراین، ازدواج سفید دو معنا می‌تواند داشته باشد. معنای اول عبارت است از هم‌خانگی که ازدواج قانونی بدون ارتباط جنسی است و معنای دیگر، عبارت است از هم‌باشی که ارتباط جنسی میان دو غیرهمجنس بدون ازدواج رسمی است. معنای دوم شباهت زیادی به نکاح معاطاتی دارد. نکاح معاطاتی ازدواجی است که به منظور تشکیل خانواده و حق تمتع و رابطه جنسی میان دو جنس مخالف برقرار می‌شود، اما فاقد ایجاب و قبول لفظی است. در این ازدواج ممکن است طرفین بر مهریه، نفقه و سایر حقوق بین زوجین توافق کنند. صحت این نوع ازدواج(به معنای دوم) از نظر شرعی و قانونی وابسته به صحت عقد نکاح معاطاتی است. بر اساس ماده ۱۹۳ قانون مدنی، معاطات جز در مواردی که قانون استثناء کرده، صحیح است. از جمله موارد استثنا شده، عقد نکاح است. در ماده ۱۰۶۲ این قانون آمده است: «نکاح واقع می‌شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید»؛ یعنی صیغه عقد ازدواج به لحاظ حقوقی حتماً باید صیغه عقد ازدواج بیان شود و ایجاب و قبول باید لفظی باشد، مگر در حالت عجز از تلفظ. به نظر بیشتر فقهای شیعه، مانند محقق بحرانی، شیخ انصاری و امام خمینی، بطلان نکاح معاطاتی مورد اجماع علمای شیعه و اهل سنت است(سیدی بنایی:۱۳۹۰، ۱۱۳).
۲-۲-تاریخچه ازدواج سفید
این نوع ازد‌‌‌واج پس از یک فرایند‌‌‌ نسبتا بلند‌‌‌ مد‌‌‌ت به عنوان یکی از سبک‌های زند‌‌‌گی د‌‌‌ر برخی کشورهای غربی پذیرفته شد‌‌‌ه است. پیش از سال ۱۹۷۰ زند‌‌‌گی بد‌‌‌ون ازد‌‌‌واج د‌‌‌ر ایالات متحد‌‌‌ه آمریکا غیر قانونی بود‌‌‌ و د‌‌‌ر د‌‌‌هه ۷۰ د‌‌‌ر آمریکا جنبش (‌آزاد‌‌‌ی زن) به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ که هد‌‌‌ف آن تغییراتی د‌‌‌ر نظام اجتماعی، اقتصاد‌‌‌ی، سیاسی جامعه آمریکا و برقراری شرایط عاد‌‌‌لانه و مساوی برای آنان بود‌‌‌ اما آنچه از د‌‌‌ل این جنبش به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ انقلاب جنسی‌ای بود‌‌‌ که نتیجه آن رواج رفتارهای نا بهنجار و بی بند‌‌‌ و بار بود‌‌‌. د‌‌‌ر این انقلاب کلیه هنجارهای جنسی نابود‌‌‌ شد‌‌‌ند‌‌‌ و یک نوع آنارشیسم و هرج‌و‌مرج به‌وجود‌‌‌ آمد‌‌‌ و پس از آن شاهد‌‌‌ آزاد‌‌‌ی د‌‌‌ر روابط جنسی از هرنوع بود‌‌‌ از همجنس گرایی تا روابط خارج از خانواد‌‌‌ه. از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۰۰ تعد‌‌‌اد‌‌‌ زوج‌های ازد‌‌‌واج نکرد‌‌‌ه‌ای که با یکد‌‌‌یگر زند‌‌‌گی می‌کرد‌‌‌ند‌‌‌ ۱۰ برابر شد‌‌‌. فرانسه از پیشتازان و با سابقه ترین کشورها د‌‌‌ر قبول و به رسمیت شناختن (همباشی سیاه ) است و از آن به ازد‌‌‌واج قانونی بد‌‌‌ون روابط جنسی یاد‌‌‌ می‌شود‌‌‌. شاید‌‌‌ بتوان علت گسترش این سبک زند‌‌‌گی د‌‌‌ر کشورهای آمریکایی و اروپایی را سختگیری‌هایی د‌‌‌انست که د‌‌‌ین مسیحیت و یهود‌‌‌یت د‌‌‌ر زمینه طلاق و مسائل قانونی آن د‌‌‌ارد‌‌‌ که به عنوان مثال با طلاق باید‌‌‌ نصف اموال بین زوج تقسیم شود‌‌‌ و اجازه‌ طلاق به راحتی به افراد‌‌‌ د‌‌‌اد‌‌‌ه نمی‌شود‌‌‌. البته د‌‌‌ر کشورهای اروپایی قوانینی را برای این نوع همزیستی د‌‌‌ر نظر می‌گیرند‌‌‌ تا به نوعی به رسمیت شناخته شود‌‌‌ تا اگر زوجین سال‌ها با هم زند‌‌‌گی کرد‌‌‌ند‌‌‌ د‌‌‌ر هنگام جد‌‌‌ایی بتوانند‌‌‌ حق و حقوقی را مطالبه کنند‌‌‌ تا د‌‌‌ر این صورت راه بی‌تعهد‌‌‌ی بسته شود‌‌‌. د‌‌‌ر ایران از سال ۱۳۹۱ مرتضی طلایی، رئیس وقت کمیسیون فرهنگی – اجتماعی شورای شهر تهران از شکل گیری خانه‌هایی د‌‌‌ر شمال شهر تهران خبر د‌‌‌اد‌‌‌ که د‌‌‌ر آن‌ها د‌‌‌ختران و پسران بد‌‌‌ون ازد‌‌‌واج رسمی ‌با یکد‌‌‌یگر زند‌‌‌گی می‌کنند‌‌‌ و شاید‌‌‌ بتوان گفت که این مد‌‌‌ل همزیستی احتمال د‌‌‌ارد‌‌‌ قبلا هم وجود‌‌‌ د‌‌‌اشته اما کسی از آن اطلاعی ند‌‌‌اشته است. د‌‌‌ر اواسط سال ۱۳۹۳ این پد‌‌‌ید‌‌‌ه د‌‌‌ر رسانه‌ها سرو صد‌‌‌ای زیاد‌‌‌ی به پا کرد‌‌‌ و بسیاری از کارشناسان را مجاب کرد‌‌‌ه است که بحران پنهانی د‌‌‌ر مسائل جنسی وجود‌‌‌ د‌‌‌ارد‌‌‌. این ریشه‌های گرایش به ازد‌‌‌واج سفید‌‌‌ شکلی از زند‌‌‌گی د‌‌‌ر فرهنگ غرب است که با فرهنگ، شرع، قانون د‌‌‌ر جامعه ماهماهنگی ند‌‌‌ارد‌‌‌ و نوعی همزیستی با نامحرم است که بنیان زند‌‌‌گی خانواد‌‌‌گی را از بین برد‌‌‌ه و فقط تامین نیازهای جنسی را به خصوص برای مرد‌‌‌ان د‌‌‌ر پی د‌‌‌ارد‌‌‌ و هر چند‌‌‌که این نوع ازد‌‌‌واج د‌‌‌ر کشور ما آنقد‌‌‌ر شایع نشد‌‌‌ه است اما به هر جهت نوعی زند‌‌‌گی بیگانه است که د‌‌‌ر فرهنگ و تمد‌‌‌ن اسلامی‌چارچوب‌های شرعی، عرفی و قانونی را زیر پا گذاشته و زنان جامعه‌ ما اصلی‌ترین قربانیان و بازند‌‌‌گان آن خواهند‌‌‌ بود‌‌‌(آزاد ارمکی:۱۳۹۱، ۴۹).
۲-۳-مراحل شکل گیری ازدواج سفید
این پدیده نوظهور اجتماعی پنج مرحله دارد که عبارت‌اند از:
۲-۳-۱-مرحله آشنایی
در این مرحله دختر و پسر در خیابان و یا در مکان‌های دیگر با یکدیگر آشنا می‌شوند، سپس به افشا وضعیت خود می‌پردازند و دردها و محرومیت‌ها و طرد شدن‌های مکرر خود را با یکدیگر در میان می‌گذارند. در بیشتر موارد طرفین خود را غوطه‌ور در مشکلات و بدبختی‌ها معرفی می‌کنند تا حس ترحم و دلسوزی دیگران را تحریک کنند(آزاد ارمکی:۱۳۹۱، ۵۲).
۲-۳-۲-مرحله عاشق شدن
پس از آنکه دو طرف از دردهای بی‌شمار، محنت‌های فراوان و مصائب پر تعداد خود گفتند، بیش از پیش به یکدیگر نزدیک می‌شوند. این نزدیکی منجر به ایجاد علقه و ارتباط محبت‌ آمیز می‌شود، البته نه عشقی که موجب تعالی و رشد می‌گردد، بلکه عشقی که به جهت جبران محرومیت‌های گذشته است(آزاد ارمکی:۱۳۹۱، ۵۲).
۲-۳-۳- مرحله به هم پیوستن
پس از آنکه طرفین احساس کردند یکدیگر را می‌فهمند تصمیم به با هم زیستن می‌گیرند، لیکن چون به صورت کامل اجتماعی نشده‌اند و وجدان اخلاقی (سوپر ایگو) قوی ندارند، برای با هم زیستن راه کج‌روانه و ناهنجار را پیش می‌گیرند(آزاد ارمکی:۱۳۹۱، ۵۳).
۲-۳-۴- مرحله بروز تعارض و تنش
به وضوح می‌توان پیش‌بینی کرد افرادی که تن به این رابطه می‌دهند، دنیایی سرشار از تعارض، درگیری و مسائل حل نشده دارند. به همین جهت، دیری نمی‌پاید که عشق و عاطفه اولیه به تمامی رنگ می‌بازد و جای خود را به نفرت و کینه و خود سرزنش‌گری می‌دهد(آزاد ارمکی:۱۳۹۱، ۵۳).
۲-۳-۵-مرحله خاتمه زیست مشترک و احساس شرمساری
زیست سیاه مشترک دیری نمی‌پاید؛ چراکه به گونه‌ای ناهنجار شکل‌گرفته است. با پیدا شدن تعارض‌ها دو طرف قادر به بهره‌گیری از ساز و کارهای منطقی و عقلانی برای از میان راندن تعارض‌های پدید آمده و اختلافات ظاهر شده نیستند. در نتیجه به این رابطه خاتمه می‌دهند و چیزی جز احساس شرم و شکست برای طرفین، خصوصاً برای زن، باقی نمی‌ماند. در جمهوری اسلامی ایران فقط ازدواج‌هایی به رسمیت شناخته می‌شوند که در دفاتر ازدواج ثبت شوند. در این نوع ازدواج‌ها تکالیف دو طرف مشخص است و هر اتفاقی که پس از ازدواج بیفتد، قانون مسئولیت دو طرف را مشخص کرده است. همچنین در صورت بروز اختلاف یا موارد جرم با مراجعه به قانون می‌توان مسئله را پیگیری و حل کرد. در قانون جمهوری اسلامی به تبعیت از دین اسلام، ازدواج سفید به رسمیت شناخته نشده است و جرم محسوب می‌شود. طبیعتاً وقتی قانون اصل این ازدواج را جرم می‌داند هیچ‌گاه مسئولیت پیگیری تبعات آن را بر عهده نمی‌گیرد و با تبعات آن نیز همانند جرم برخورد می‌کند. بر اساس قانون، ازدواج‌های دائمی که طرفین پس از جاری شدن صیغه عقد برای ثبت آن در دفاتر ثبت اسناد رسمی اقدام نکنند، گرچه به لحاظ شرعی، معتبر هستند؛ اما قانونی نیستند و برای زوجین مجازات در پی دارد(آزاد ارمکی:۱۳۹۱، ۵۴).
۲-۴-عوامل گرایش به ازدواج سفید
یکی از مهمترین آفت های اجتماعی که هر جامعه ای را با مشکل جدی مواجه می سازد، بی اعتمادی میان اعضای جامعه است. گسترش بی اعتمادی در روابط اجتماعی و گسترش انواع انحرافات اخلاقی در سطح جامعه به نهاد خانواده و مناسبات انسانی نیز تسری یافته و اساسا کیفیت ارتباط با دیگران را دچار شک و تزلزل کرده است(گیدنز: ۱۳۸۸، ۱۴۴).
افزایش اعتیاد، فریبکار و کلاهبرداری و تجربیات تلخ دیگران در این موارد که هر روزه در صفحه حوادث روزنامه ها منتشر می شود در کنار توسعه کمی شهرنشینی و افزایش جمعیت که افراد را با هم بیگانه کرده است، موجب بی اعتمادی افراد می شود که نقطه عطف و حساس این مسئله در ازدواج و وصلت با دیگری خود را نشان می دهد. چه بسیار شکست های عاطفی و زناشویی که به واسطه اعتماد کاذب و خوشبینانه به دیگری رخ می دهد که فقط گوشه ای از آن از طریق رسانه ها منتشر می شود. بدیهی است هر قدر اعتماد میان افراد جامعه بیشتر باشد، ریسک ازدواج بالاتر می رود و افراد محتاط تر از پیش اقدام به این کار می کنند(برات دستجردی و عرفان: ۱۳۹۱، ۶۷).
صاحبنظران، روانشناسان و جامعه شناسان در علل گرایش به ازدواج سفید به عواملی اشاره نموده اند، که به برخی از آنها اشاره می شود:

1. 1. عوامل فردی: در بررسی عوامل فردی در گرایش به ازدواج سفید می توان به مواردی همچون نگرش مثبت به سایت های همسریابی، شکست های عاطفی، اختلال هویت، افسردگی، میزان تحصیلات فرد، وضعیت فیزیکی فرد، علاقه به ارتباط با جنس مخالف، تنوع طلبی افراد در ارتباط با جنس مخالف و نارضایتی از زندگی شخصی اشاره نمود(سعیدی و شکیبا:۱۳۸۴، ۵۳).

1. 1. عوامل خانوادگی: عوامل خانوادگی موثر در گرایش به ازدواج سفید در بردارنده عواملی مانند، موافقت خانواده با ازدواج سفید، وجود سنت های خانواده در امر ازدواج، سطح سواد والدین و خانواده های از هم گسیخته هستند.

1. 1. عوامل اجتماعی و فرهنگی: این عوامل رهایی از قید و بندهای اجتماعی، محدودیت های جامعه در روبط دو جنس، بالا رفتن سن ازدواج در جامعه، فشار جامعه و خانواده در ازدواج جوانان، بالا رفتن آمار طلاق، تغییر سبک زندگی و ترویج فرهنگ ازدواج سفید هستند.

1. 1. عوامل اقتصادی و مذهبی: عوامل مذهبی همچون گرایشات(مذهبی، نیمه مذعبی، غیرمذهبی) و اعتقادات مذهبی در گرایش به ازدواج سفید را می توان موثر دانست. برخی از عوامل اقتصادی مانند نداشتن شغل مناسب، بیکاری و نداشتن درآمدی که بتوان از عهده مخارج زندگی برآمد(برات دستجردی و عرفان: ۱۳۹۱، ۷۸-۷۹).

۲-۵-تبعات ازدواج سفید از منظر جامعه شناسی و روان شناسی
آثار و نتایج این نوع رابطه از دو بعد جامعه‌شناختی و روانی قابل تحلیل و بررسی است:
۲-۵-۱-جامعه شناسی و ازدواج سفید
آمارها نشانگر این است که این نوع ازدواج ها بیشتر در شهرهای بزرگ وجود دارد. زیاد بودن این نوع ازدواج در شهرهای بزرگ ناشی از این مسئله است که فرهنگ مدرن در حال گسترش در شهرهای ایران است و لذا ازدواج سفید و تحلیل آن نیاز به یک بحث جامعه شناسانه دارد. امروزه جامعه ی ایران شاهد چنان چرخش و تحولی در الگوی خانواده است که برای نسل های قدیمی غیر قابل باور است. افزایش نرخ طلاق، بالا رفتن سن ازدواج، خانواده های کم جمعیت و امروزه ازدواج سفید از جمله تغییراتی است که در الگوی خانواده رخ داده است. فقط شکل خانواده و ترکیب آن نیست که دچار تغییر شده است بلکه توقعات و انتظارات اعضای خانواده از روابط و مناسبات خویش نیز دچار تغییرات اساسی شده است. در دوران حاضر رابطه مفهومی فعال است که اگر قرار باشد در طول زمان دوام بیاورد، باید اعتماد طرف مقابل جلب شود. عنصر عاطفه مهم ترین مفهوم پایه‌ای روابط زناشویی در دوران کنونی است که هر کدام از طرفین از دیگری انتظار دارد آن را در رفتارهای خویش رعایت کند اما به دلایلی که در بالا گفته شد این خواسته همیشه تامین نمی شود، لذا افراد ترجیح می دهند تا زمانی به رابطه شان ادامه دهند که این عنصر وجود داشته باشد. طرفین هرگاه احساس کنند این خواسته شان تامین نمی شود جدایی را ترجیح می دهند. شخص چون از قبل می داند امکان ندارد یک نفر همیشه او را دوست داشته باشد از ابتدا رابطه اش با او را به گونه ای تنظیم می کند که هر گاه بخواهد، امکان جدایی وجود داشته باشد. امروزه در جوامع مدرن زندگی زناشویی و ازدواج همچون قراردادی کاری در نظر گرفته می شود که تا هر وقت برای طرفین فایده عقلانی داشته باشد قابل ادامه دادن است وگر نه فسخ آن بهتر است. در این حالت بهتر است قرارداد از ابتدا به گونه ای بسته شود که برای هر دو طرف قابل فسخ باشد و ضمنا فسخ آن به راحتی و بدون دخالت نهادهای قانونی جامعه صورت بگیرد(رضایی:۱۳۹۲، ۱۲).
حال که به لحاظ جامعه شناسی تحلیل مختصری از ازدواج سفید بدست آمد لازم است به پیامدهای جامعه شناختی آن نیز اشاره کنیم. جامعه برای ادامه بقای خود نیازمند انسان هایی است که متعهد و مسئولیت پذیر باشند. وقتی شخصی حاضر به پذیرفتن مسئولیت یک خانواده نباشد چگونه می تواند در جامعه مسئولیت های سنگین تر و مهم تری را قبول کند؟ جامعه ای که از چنین افرادی تشکیل شود هیچگاه نمی تواند هدفی را که بدان باور دارد دنبال کند. دیگر پیامد مهم از هم پاشیدن الگوی خانواده اصیل و رواج ازدواج های سفید، بالا رفتن هزینه های اجتماعی است. فرزندانی که از طریق چنین ازدواج هایی بدنیا می آیند در واقع فرزندان جامعه محسوب می شوند و هزینه بزرگ شدن آنها بر عهده جامعه است. طبیعتا چنانچه جامعه نهادهایی برای پرورش این فرزندان نداشته باشد متحمل هزینه های اجتماعی و فرهنگی بسیاری می شود. البته قبل از اینکه بخواهیم در مورد نهادهایی برای پرورش چنین فرزندانی صحبت کنیم باید به خاطر داشته باشیم که بعضی فرهنگ ها توانایی تحمل چنین شوک های فرهنگی ای را ندارند و لذا صحبت از چنین نهادهایی بیهوده و از اساس اشتباه است. فرزندان حاصل از چنین ازدواجی بیشترین لطمه را متحمل می شوند، چراکه چنین ازدواجی ثبت نمی شود و سرنوشت آنان پس از تولد مشخص نیست. دیگر پیامدی که بر این نوع ازدواج ها مترتب است عاقبت و سرانجام دخترهایی است که به چنین ازدواج هایی تن می دهند. با توجه به گزارش هایی که در این زمینه وجود دارد این نوع خانواده ها تا زمانی تداوم دارد که دختر جذابیت ظاهری داشته باشد ولی پس از اینکه از جذابیت ظاهری اش کاسته شود آن خانواده فرو می پاشد. پسر می تواند خانواده ی دیگری تشکیل دهد ولی دختر هم به دلیل آسیب روحی ای که به او وارد می شود و هم به دلیل از بین رفتن زیبایی اش نمی تواند خانواده تشکیل دهد. جامعه شناسانی که بر روی این مسئله تحقیق و پژوهش داشته اند معتقدند: در این نوع ادواج، دخترها ضرر می کنند چون فرهنگ جامعه ما این گونه است که وقتی دختری با یک پسر رابطه داشته باشد بعد از پایان یافتن آن رابطه کسی به سراغش نخواهد رفت و این اتفاق ضربه سنگینی است که بر دختران جامعه وارد می شود. وی پس از این اتفاق و پس از اینکه مدت زیادی را با یک نفر بوده است، بعد از آن مجبور است هر شب را با یک نفر سر کند و نتیجه ی این مسئله روشن و واضح است. او دیگر نمی تواند یکی از دو عضو اصلی یک خانواده قرار گیرد و تبدیل به یک زن خیابانی می شود(معبودیان:۱۳۸۶، ۱۰).
۲-۵-۲- روان شناسی و ازدواج سفید
روان شناسان معتقدند رابطه ای که از طریق ازدواج سفید بوجود می آید موجب کاهش فرزندآوری می شود، بعلاوه سطح زندگی افراد تغییر می کند و خلاء روانی برای دختر را در پی دارد و همچنین ممکن است شانس مادر شدن او را کاهش دهد و حتی به آسیب هایی مانند اعتیاد سوق پیدا کنند، این در حالی است که مردان در صورت ترک چنین رابطه ای کمتر آسیب می بینند. در چنین ازدواج هایی امکان دارد که یکی از طرفین هر لحظه نسبت به ادامه این رابطه اظهار بی میلی کند و این امر موجب وارد شدن صدمات روحی قابل توجهی به طرف مقابل به ویژه زنان می شود چرا که آنان بر حسب طبیعت خود دوست دارند روی فردی سرمایه گذاری عاطفی کنند که از ارزش لازم برخوردار باشد(شعاع کاظمی:۱۳۸۴، ۴۳).
۲-۶- بطلان ازدواج سفید
ازدواج سفید به مانند نکاح معاطاتی از نظر حقوقدانان و فقها باطل اعلام شده است. در این قسمت به بررسی دلایل فقهی و حقوقی بطلان ازدواج سفید می پردازیم.
۲-۶-۱-دیدگاه فقها
نظریه بطلان ازدواج سفید در فقه امامیه از اعتبار زیادی برخوردار است. تقریباً تمام فقهائی که متعرض بحث نکاح شده اند، بر لزوم لفظی بودن ایجاب و قبول تاکید نموده اند. به عنوان نمونه، امام خمینی (ره) در این خصوص اظهار داشته اند:« النکاح على قسمین: دائم و منقطع، و کل منهما یحتاج إلى عقد مشتمل على إیجاب و قبول لفظین؛ نکاح بر دو قسم دایم و منقطع است و هر کدام محتاج عقدی است که مشتمل بر ایجاب و قبول لفظی باشد»(خمینی(ره): ۱۳۶۶، ج۲، ۲۴۶).

۶-استان گلستان : در مناطق مختلف این استان وجود عناب گزارش شده است در مراجعه و بازدیدها در حومه شهر کلاله توده وسیع عناب به صورت خودرو مشاهده گردید این توده از نظر وسعت پراکنش و خودرو بودن در ایران منحصر به فرد و در حال حاضر به عنوان تنها ذخیره گاه طبیعی عناب در ایران مطرح می باشد .
۷-استان لرستان : عمده ترین منطقه پراکنش این گونه در استان لرستان، منطقه بزنوید از توابع شهرستان الیگودرز می باشد که توده ای از عناب در آنجا وجود دارد و مقدار بسیار زیادی میوه از آن برداشت می شود. ضمن اینکه تک در ختان عناب در حیاط منازل در شهرهای الیگودرز ، ازنا دورود و بروجرد وجود دارد که اغلب میوه خوبی تولید می نمایند .
۸-استان مازندران : شرایط اقلیمی و اکو لوژی این استان برای توسعه عناب مناسب است و درختان بیش از ۳۰ تا ۴۰ ساله در مناطقی از استان مشاهده گردید عمده ترین مناطق پراکنش عناب در اطراف روستای مقام ساری است که در آن چندین درخت عناب بزرگ و مسن با ارتفاع بیش از ۸ متر و عمر بیش از ۱۰۰ سال وجود دارد این درختان میوه زیادی تولید می نمایند هر چند این میوه ها از نظر اندازه ریز می باشند توده دیگر عناب در منطقه جویبار واقع است که درختان حتی روی ماسه های کنار دریا استقرار دارند تک درختان عناب در نزدیکی بهشهر وساری وجود دارند .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۹–استان مرکزی : تک درختان عناب کم و بیش در تمام قسمت های این استان از جمله شهرها و روستاهای دلیجان ، محلات ، خمین ، اراک ، تفرش و ساوه پراکنده هستند . پایه هایی از آن در باغها و حاشیه مزارع و یا منازل مسکونی مناطق مذکور مشاهده شد این درختان از نظر تولید پا جوش و میوه دهی شرایط متفاوتی داشتند .
۱۰- استان همدان : در این استان رویشگاه عناب وجود ندارد و منطقه دارستان شهرستان تویسرکان در یک باغ میوه پایه های عناب مشاهده شده البته این درختان از مناطق دیگر به کلکسیون گیاهان دارویی منتقل شده اند . در شهرها و روستاهای ملایر ، نهاوند ، تویسرکان و همدان تک درختان عناب در حیاط منازل وجود دارد که البته میوه دهی بسیار خوبی دارند.
۱۱-استان یزد : دراین استان تک درختان عناب در اکثر شهرهاو روستاها از جمله یزد ، مهریز ، تفت ، میبد ، اردکان ، در باغهای میوه و حیاط منازل وجود دارد که اغلب از دیگر مناطق منتقل شده است . (امیدبیگی، ۱۳۷۶).
۱-۱۶عملکرد عناب :
وسیعترین مساحت زیر کشت عناب در بیرجند می باشد که در سال ۱۳۶۷ حدود ۸۵ هکتار بوده است و در حال حاضر عملکرد عناب در حدود ۶۰۰۰ کیلوگرم در هکتار می باشد. (رضایی وهمکاران،۱۳۸۱).
۱-۱۷ترکیبات شیمیایی عناب :
گونه های مختلف عناب دارای مقادیری اسید چرب ، استرول ، الکالوئید^[۲۰] شناسایی شده است . (ژائو و همکاران^[۲۱]، عبدل- ظاهر و همکاران^[۲۲]، بهارگاوا و همکاران^[۲۳]، ۲۰۰۵). آنها توانستند در میوه عناب مقدار زیادی ترکیبات فنولی نظیر اسید کلروژنیک ، اسید کافئیک وکاتچین و اپی کاتچین و روتین بیابند. (هودینا و همکاران^[۲۴]، ۲۰۰۸)
در برگ عناب ماده ای به نام زی زی فین وجود دارد از دیگر مواد تشکیل دهنده آن می توان به ساپونین- فلاوونوئیدها – موسیلاژ (لعاب ) – کربوهیدرات –خاکستر – فیبر خام – آهن – روی – مس – پتاسیم – سدیم –منیزیم –منکنز –نیاسین-اسید مالیک واسید سیتریک اشاره نمود (رضایی،وجایمند،۱۳۸۱). املاحی مانند کلسیم –فسفر- ویتامین های آ- ب۲ – ای-ث وجود دارد (پاریک^[۲۵]، ۲۰۰۲). عناب هم میوه ای خوشمزه و هم دارویی گیاهی مؤثر است که این میوه دارای لعاب فراوان حدود ۵ درصد مواد پروتیینی ،۴ درصد مواد قندی، شکر،کاروتنوئیدها ،توکوفرول ها و مقدار زیادی ویتامین ث است. در هسته عناب آلکالوئید وجود ندارد. روغن آن دارای اسیداولئیک و لینولئیک اسید و پالمتیک اسید و فیتوسترول است در گزارش دیگر در هر ۱۰۰ گرم قسمت قابل خوردن خام میوه عناب در حدود ۶۹ میلی گرم ویتامین ث وجود دارد. در عصاره چوب عناب اسید زی زی فوماتیک و اسید زی زی فیک وجود دارد و یک تانن به نام اسید زی زیفوتانیک^[۲۶] است این تانن در میوه عناب نیز مشخص شده است. در ضمن عناب دارای پکتین (به عنوان کلسیم پکتات )به عنوان فیبر محلول موثر در کاهش چربی و قند خون است. محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالاست. بنابراین متخصصین تغذیه می توانند عناب را به عنوان بخشی از رژیم غذایی افراد توصیه کنند. بدن انسان قادر به تولید تمامی اسیدهای چربی که به آن نیاز دارد می باشد وتنها بدن انسان قادر به تولیداسیدلینولئیک^[۲۷](امگا ۶) واسید آلفا لینولئیک (امگا ۳)نیست.( سیموپالاس^[۲۸]،۲۰۰۸) . بنابر این این اسیدهای چربی که بدن انسان قادر به تولید آنها نمی باشد باید توسط مواد غذایی تهیه شوند. در سال( ۲۰۰۴ )،گیل^[۲۹] و همکارانش توانستند ۱۳ نوع اسید چرب را در میوه عناب شناسایی نمایند و اعلام کردند که پروفیل های اسیدهای چرب میوه عناب تحت تاثیر مرحله رشد میوه قرار می گیرند به عبارت دیگر رشد میوه عناب با اسیدهای چرب رابطه مستقیم دارد.اطلاعات بسیار کمی درباره ترکیبات فنولی ، آلفا توکوفرول ،بتا کاروتن و اسیدهای چرب عناب وجود دارد که تمامی این ترکیبات نقش مهمی در سلامت انسان ایفا می نمایند.
ﻗﻨﺪﻫﺎﻱﺁﺯﺍﺩﺩﺭﻋﻨﺎﺏﺧﺸــﻚﺷﺪﻩﺷﺎﻣﻞﺳــﺎﻛﺎﺭﺯ(۵۰ﺩﺭﺻﺪ)،ﮔﻠﻮﻛﺰﻭﻓﺮﻛﺘﻮﺯﺍﺳــﺖﻛﻪﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕﺩﺭﻭﺍﻛﻨﺶﻫﺎﻱﻗﻬﻮﻩﺍﻱﺷﺪﻥﻏﻴﺮﺁﻧﺰﻳﻤﻲﻣﺎﻳﻼﺭﺩﻣﻲﺑﺎﺷــﻨﺪ.
ﺁﻣﻴﻨﻮﺍﺳــﻴﺪﻫﺎﻱﺁﺯﺍﺩﻛﻪﺑﺮﺭﻭﻱﺧﻮﺍﺹﭼﺸــﺎﻳﻲﻋﻨﺎﺏﺍﺛﺮﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻧﺪﺷــﺎﻣﻞﭘﺮﻭﻟﻴﻦ۲۵۰/۵ﻣﻴﻠﻲﮔﺮﻡﺩﺭﺻﺪ،ﺍﺳﻴﺪﮔﻠﻮﺗﺎﻣﻴﻚ،ﺗﻴﺮﻭﺯﻳﻦ،ﻣﺘﻴﻮﻧﻴﻦﻭﺗﺮﻭﻧﻴﻦﺍﺳــﺖ.ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕﻃﻌﻢﺯﺍﺩﺭﻣﻴﻮﻩعناب،ﺍﺳﻴﺪﺍﺳــﺘﻴﻚ،۱-ﻣﺘﻴــﻞﺑﻨﺰ،۳ﻣﺘﻴﻞ–۲ﭘﻨﺘﺎﻧﻮﻥ،۲ﻓﺮﻭﻛﺮﺑﻮﻛﺴــﻲﺁﻟﺪﺋﻴﺪ،(۲-۱)ﻓﻮﺭﺍﻧﻴﻞ-ﺍﺗﺎﻧﻞ،ﺑﻨﺰﺁﻟﺪﺋﻴﺪ،ﭘﻨﺘﺎﻣﺘﻴﻞ۱-ﻫﭙﺘﺎﻥﻭ۲ﻣﺘﻴﻞﺑﻨﺰﻥﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ.ﻃﻌﻢ ﻳﻜﻲﺍﺯﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦﻓﺎﻛﺘﻮﺭﻫﺎﻱﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪﻩﻛﻴﻔﻴﺖﻣﻮﺍﺩﻏﺬﺍﻳﻲﺍﺳﺖﻛﻪﺷﺎﻣﻞﺍﺳﻴﺪﻫﺎﻱﺍﺭﮔﺎﻧﻴﻚﻓﺮﺍﺭﻭﻏﻴﺮﻓﺮﺍﺭﺁﻟﺪﺋﻴﺪﻫﺎ،ﻛﺘﻮﻥﻫﺎﻭﺍﻟﻜﻞﻫﺎﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ.ﺍﻳﻦﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕﺩﺭﻃﻲﻭﺍﻛﻨﺶﻫﺎﻱﻗﻬﻮﻩﺍﻱﺷﺪﻥﻏﻴﺮﺁﻧﺰﻳﻤﻲ(ﻣﺎﻳﻼﺭﺩ)،ﻛﺎﺭﺍﻣﻠﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥﻭﺍﻛﺴﻴﺪﺍﺳﻴﻮﻥﻟﻴﭙﺪﻫﺎﺗﻮﻟﻴﺪﻣﻲﮔﺮﺩﻧﺪ. ﻭﺍﻛﻨﺶﻫﺎﻱﺍﻛﺴﻴﺪﺍﺳــﻴﻮﻥﭼﺮﺑﻴﻬﺎﺩﺭﺍﻛﺜﺮﻣﻮﺍﺭﺩﺍﻳﺠﺎﺩﻃﻌﻢﻫﺎﻱﻧﺎﻣﻄﻠــﻮﺏﺩﺭﻣﻮﺍﺩﻏﺬﺍﻳﻲﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪﻭﺍﻳﻦﻭﺍﻛﻨﺶﻫﺎﺩﺭشرایطیﻛﻪﺭﻃﻮﺑﺖﻣﺎﺩﻩﻏﺬﺍﻳﻲﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﺍﺳﺖﺳﺮﻋﺖﻣﻲﻳﺎﺑﺪ.
شکل ۱-۸ مصرف خوراکی میوه عناب
۱-۱۸مصارف خوراکی عناب :
در افریقا از عناب کیک ،ژله ، مربا ونان درست میکنندو عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می شود .مصارف خوراکی عناب به شکل گلچین شده ، خشک شده و آب نباتهایی با اسانس عناب و به عنوان خوراکی یا همراه با چای عصرانه در بریتانیا صرف می شود.که در رنگهای سیاه وقرمز موجود است .شکل دود داده عناب طعم آن را افزایش می دهد. شربت شیرین میوه عناب درکشورهای کره ، تایوان و چین به طور عموم در دسترس مردم است.
در برخی مناطق نیز میوه عناب برای تهیه سرکه نیز کاربرد دارد. دربرخی قسمتهای جهان مردم شربت عناب را نیز می نوشند. اما کاربرد عناب در ایران ، هندوستان و پاکستان بیشتر به صورت میوه خشک شده است. (پریک^[۳۰] ۲۰۰۲)

شکل ۱-۱۰ چای عناب شکل۱-۹ مربای عناب شکل ۱-۱۱ آبنبات عناب

شکل ۱-۱۲ چای عناب در چین
۱-۱۸-۱میوه خشک شده عناب :
در بریتانیا عناب را به صورت خشک شده و یا به صورت آبنبات های طعم دار همراه با چای عصر میل می نمایند. در رنگ های سیاه و قرمز موجود است و همچنین عناب خشک رسیده به عنوان ملین عمل می کند. (کسرایی، ۱۳۸۸).
شکل ۱-۱۳ عناب خشک شده
۱-۱۹خواص دارویی عناب :
عناب به عنوان یک گیاه دارویی و با خواص غذایی بالا به صورت تازه و خشک مصرف میشود . میوه ، برگها ،دانه ها ،ریشه ها و پوست درخت عناب عمدتا در طب سنتی به عنوان منبع دارو بکار می رود.
(لی و همکاران^[۳۱] ۲۰۰۵، ظاهر و همکاران^[۳۲] ۲۰۰۵، بلفورد^[۳۳] ۱۹۹۴)
شی جگن^[۳۴] دانشمند چینی در قرن شانزدهم میلادی در کتاب داروهای گیاهی ذکر نموده که عناب در ۲۰۰۰ سال قبل مصرف دارویی داشته ودر کشورهای شرق آسیا از میوه ،بذر ، برگ ، پوست و ریشه آن برای معالجه بیماری ها از جمله کاهش تب استفاده می شده است. در هند از میوه عناب به عنوان دارویی لعاب دار و نرم کننده سینه و جلوگیری از خونریزی استفاده می شودو برای تصفیه خون و کمک به هاضمه تجویز می شود. جوشانده ریشه درخت عناب را برای کاهش تب به کار می بردند و گرد ریشه خشک آنرا روی زخم ها و جراحت های کهنه می ریزند در کل عناب التیام بخش است. پوست درخت عناب دارویی برای قطع اسهال است. (جانزاده ،۱۳۷۹).
در کشور کره از هسته آن به عنوان خواب آور ومخدر استفاده می شود. در چین از میوه عناب و مغز آن استفاده دارویی می شود و نیز از برگ ، پوست ،چوب و ریشه آن نیز در مواردی استفاده میشود. در این کشور عناب به عنوان ضد سم در موارد مسمومیت های حاصله در اثر اکونیت و ژانسیانا (هردو از گیاهانخیلی سمی هستند) به کار می رود.(جانزاده، ۱۳۷۹). در چین از میوه عناب و مغز هسته ان استفاده دارویی میشود.گلهای عناب چینی دارای مقدار زیادی شهد با کیفیت هستند وبرگهای آن به صورت چای مصرف می شوند. ژائو و همکاران^[۳۵]، ۲۰۰۸)عناب اثر و طعم داروهای محرک را کاهش می دهد. با این توضیح هر وقت از نظر دارویی لازم باشد که از گیاه اکونیت و ژانسیانا خورد بهتر است که تواما با عناب خورده شود زیرا اثر سمی و تحریکی آنها را حتی در حد مجاز مقدار مصرف می کاهد و باعث میشود که آثار مفید دو داروی فوق بدون خطر در بدن منعکس شود . عناب به عنوان داروی آرام کننده اعصاب و مقوی عمومی ،مقوی معده ، آرام بخش ،ملین ، ضد سرفه بکار میرود. عناب باعث از بین رفتن بی خوابی میشود. و خواب آور است. عرق شبانه را قطع میکند وبرای ضعف عمومی و به طور کلی احساس خستگی و ضعف شدید بسیار نافع است. از برگ ،ریشه و پوست درخت عناب برای قطع بعضی از انواع تب ، تسریع رشد موی سر و تهیه مایع شستشوی چشم استفاده میشود. عناب خون را تصفیه می کند و مولد خون صالح است یعنی از داروهای خون ساز می باشد. التهاب ، تشنگی ، حدت خون ، درد کلیه ،کبد و مثانه را تسکین می دهد. مالیدن آن به تنهاییی یا با هسته آن التهاب و ورم چشم را تسکین می دهد. آشامیدن آب خیس کرده آن یا دم کرده آن مخلوط با عرق کاسنی یا سکنجبین برای تسکین حدت صفرا و خون مفید است.مقدار خوراک میوه عناب تا ۵۰ عدد است . جوشانده مخلوط عناب ،انجیر ، کشمش و خرما به عنوان دارویی مفید برای درمان بیماری های سینه ،در طب عوام استفاده به عمل می آید . مصرف عناب هیچ گونه تحریکی در دستگاه هضم ایجاد نمی کند از این جهت برای اشخاصی که دستگاه هضم حساسی دارند مناسب است. عناب نا رس و سبز بی مزه و گس و لعاب دار است و قابل خوردن نمی باشد زیرا سنگین و خیلی دیر هضم است به همین دلیل خیلی سفارش شده که قبل از رسیدن مصرف نشود. علاوه بر خاصیت خنکی مادهای در عناب است که خلط آور بوده و برای درمان سرفه از قدیم مصرف می شده است. در مداوای بیماری سینه ،کبد، مثانه و رفع التهابات نافع است. جوشانده عناب بلغم را دفع میکند و برای رفع سوزش گلو مفید است. گرفتگی صدا را از بین می بردف خون را صاف می کند و برای شش ها و کمر درد مفید است(قهرمان ،۱۳۶۲).
اگر عناب را زیاد بخورند دیر هضم است و مصلح آن مویز و شکر است. ۱۰ تا ۱۵ دانه عناب خشک یا تازه برای خوراک در چند روز مداوا کافی است .برای درمان کلسترول خون ، کوبیده عناب خشک که یک شب در آب سرد خیس بخورد و صبح ناشتا آنرا بخورند برای شستشوی کلیه مفید است.
عناب را با هسته می سایند ، گرد بدست آمده زخم روده را مداوا میکند. از محل شکستگی شاخه درخت عناب یا ترک ها یی که به علتی روی تنه پیدا میشود شیره درخت به صورت صمغ ترشح میشود این صمغ همراه با کمی سرکه برای تقویت عمومی بدن خیلی مفید است. چوب درخت عناب دارای تانن فراوان است و اثر قابض دارد و در مداوای اسهال مفید است . عناب به دلیل داشتن لعاب فراوان نرم کننده سینه است. عناب ملین خوبی است و اگر آنرا با شیر وآب بجوشانیم بهتر است.ادرار را زیاد می کند. عناب آرام کننده اعصاب است . خون را تمیز میکند. ضد سرفه است. جوشانده پوست درخت عناب داروی ضد اسهال است. آسم و تنگی نفس را بر طرف می کند. رشد موی سر را زیاد میکند. حافظه را تقویت می کند. هر گاه که احساس غمگینی کرده و گریه می کنید یک فنجان دم کرده عناب لبخند را به لبهای شما می آورد. برایدرمان سرطان آب عناب را با کاهو بخورید. و بالاخره جوشانده برگ عناب را برای رفع گلو دردو خونریزی لثه ها غرغره می کنند و اگر آنرا به صورت موضعی بمالید درد مفاصل را بر طرف میکند.(امیدبیگی،۱۳۷۶).
و می توان از دیگر خواص دارویی عناب اشاره کرد به :
ضد آلرژی، آرامبخش، ضد بد خلقی است ونیز کمک به افزایش وزن بدن می کند و کم اشتهایی را بر طرف میکند. در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب میشود وتقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است می کنند. همچنین عناب باعث روشنی پوست میشود و از بروز مشکلات قلبی جلوگیری می نماید.استفاده از مغز میوه در زخم ها و بریدگی ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود آنها میشود.(بیگی،۱۳۷۶) عناب همچنین دندانها را در برابر پو سیدگی مقاوم می سازد،چای عناب دارای ماده ضد سرطانی ساپونینز است. این چای باعث ترمیم بافت های آسیب دیده و تقویت عضلات بدن می شود. (رضایی وجایمند ،۱۳۸۱) . ودر درمان نازایی هم موثر است. دانه عناب خاصیت دارویی مسکن را دارد. اگر با کره خورده شود از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری می کند. مصرف آن در دوران بارداری به کاهش دردهای شکمی معروف است. ضمن اینکه در کاهش دردهای روماتیسمی نیز مفید است. خواص آنتی اکسیدانی عناب همچنین به جلوگیری از سرطان کمک می کند. البته به یاد داشته باشید که این میوه علاوه بر اینکه خون را تصفیه میکند موجب ازدیاد ویتامین کا میشود یعنی خون را سفت می کند و مصرف زیاد آن برای افرادی که دچار غلظت خون هستند توصیه نمی شود. مخلوط عناب با فلفل و نمک در بیماران مبتلا به سو هاضمه و حتی بیماری های صفراوی سودمند است. (جانزاده،۱۳۷۹).
۱-۲۰عناب در طب سنتی :
عناب تازه از نظر طبیعت طبق رای حکمای طب سنتی معتدل در حرارت و برودت و مایل به رطوبت و طبق نظر شیخ الرییس بو علی سینا کمی سرد است و از نظر خشکی در رطوبت معتدل است. در مورد خواص آن معتقدند که عناب از عوامل ملین و نرم کننده سینه است ویکی از ۴ میوه سینه ای می باشد. (عناب ، انجیر، مویز ، خرما ) (بیگی، ۱۳۷۶).
۱-۲۱مضرات عناب :
عناب در اشخاص سرد مزاج تولید گاز و نفخ می کند. این گونه اشخاص باید عناب را با مویز بخورند.به علاوه عناب ترشح اسپرم را کاهش می دهد ودر مردان نیروی جنسی را کم می کند و برای پرهیز از این عوارض باید عناب را مخلوط با داروهای محرک نظیر عسل خورد. اگر برگ عناب در دهان جویده شود تا چند دقیقه موجب بی حسی ذائقه می شود و طعم درک نمی شود.(زرگری ،۱۳۷۱).
۱-۲۲عصاره گیری از عناب :
گیاهان دارویی مانند گیاه عناب اگر چه از دیر باز برای آدمیان آشنا و در بسیاری از مواقع مرهم دردهای بشری بوده است . اما پیشرفت های علمی و فن آوری طی سه دهه اخیر اهمیت و نقش سازنده گیاهان دارویی را در تامین نیازهای بشر به ویژه در حیطه دارو و درمان دو چندان ساخته است. امروزه به مدد بهره گیری از روشها و فنون تخصصی ، ترکیبات موثره این گیاهان شناسایی واستخراج شده ودر ساخت انواع داروها وترکیبات شفابخش به کار گرفته می شود. بشر در حال حاضر در جستجوی داروهای برتر و موثرتر برای درمان بیماری هایی همچون سرطان با بهره گرفتن از عصاره گیاهان دارویی می باشد. با توجه به مراجع علمی نزدیک به ۷۰ درصد داروهای شیمیایی موجود از اجزای گیاهی و نباتات هستند و غالب اسانس های خوراکی و صنعتی ، رنگ ها و عصاره های مورد استفاده در صنایع غذایی دارای منشا گیاهی هستند.(میرحیدر ،۱۳۷۲).
۱-۲۲-۱عصاره آبی عناب :
عصاره های آبی فراورده هایی هستند که از تکه های خرد شده عناب تهیه شده و جهت مصرف فوری به کار برده می شود. بر حسب روش تهیه این عصاره ها انواع مختلف دم کرده ،انفوز وخیسانده شرح داده شده اند. اگر دستورالعمل های دیگری توصیه نشده باشد این عصاره ها را از یک قسمت عناب و ده قسمت آب تهیه می نمایند. فقط باید بانسبت ذکر شده در مراجع دارویی مربوطه تهیه گردد. علاوه بر این ظروفی که برای تهیه این عصاره ها به کار برده می شود باید از مواد اولیه خنثی تهیه شده باشد. عصاره های آبی به علت غیر مطمئن میزان ماده موثره و همچنین به دلیل میزان بالای میکروارگانیسم های تکثیر شونده نمی توانند با استانداردهای ذکر شده در GMT مطابقت نماید.
۱-۲۳شربت عناب :
عناب رسیده به صورت تازه و خشک قابل مصرف است. از آن شربت عناب نیز می سازند که در پزشکی استفاده می شود . ۸۰۰ گرم عناب خشک را در ۴ لیتر آب می جوشانیم تا بپزد سپس عناب ها را له می کنند مایع به دست آمده را صاف کرده و ۳ کیلو شکر در آن می ریزند ودوباره کمی می جو شانند ، شربت عناب بدست می آید . هنگام نیاز نیم استکان از این شربت را در یک لیوان آب خنک حل می کنند و می آشامند تمام خواص دارویی عناب در این شربت موجود می باشد .
۱-۲۴تهیه جوشانده عناب :
امروزه روش دم کردن یا جوشاندن استعمال چندانی در زمینه استخراج مواد متشکله گیاهان دارویی ندارد. این روش را در گذشته برای موادی بکار می بردند که معمولا در آب محلول بودند. حلال مورد مصرف آب بوده که ممکن است از آب سرد و یا جوشیده باشد. مشکل اساسی در این مورد هجوم باکتریها و قارچها می باشد که باعث آلوده کردن عصاره و در نتیجه تغییر مواد متشکله گیاه می گردد. به همین دلیل زمان عصاره گیری بیش از ۱۲ ساعت توصیه نمی شود .
برای تهیه دم کرده یا جوشانده عناب ،عناب را با توجه به اندازه ذره ای در آبی که بالاتر از ۹۰ درجه سانتی گراد حرارت داشته باشد ، وارد می نمایند. سپس ظرف محتوی عناب را بر روی حمام بخار قرار داده و ضمن هم زدن های مکرر مدت نیم ساعت در این حرارت باقی نگه داشته وسپس آن را به صورت گرم صاف می نمایند. اگر بعد از فشار دادن مختصر باقی مانده گیاهی وزن جوشانده تکمیل نگردد، آن را بر روی باقی مانده صاف شده گیاهی آب جوش میریزند تا پس از فشار دادن مختصر حجم کلی مایع حاصل به وزن تعیین شده قبلی برسد. در روش دیگر برای تهیه جوشانده عناب به طریقه زیر اشاره می شود :
ده دانه میوه خشک شده را می شکنند و همراه با یک قاشق سوپ خوری تخم گشنیز می جوشانند ، سپس دم می کنند پس از ساعتی آ ن را صاف می کنند به مایع به دست آمده که به اندازه یک لیوان معمولی بیشتر نیست کمی شکر قرمز می افزایند. شربت خوش طعم و مطبوع حاصل می شود که تب بر می باشد، رفع عطش می کند و ناراحتی های صفراوی را بر طرف می کند. میزان مصرف آن سه بار در یک هفته کافی است و معمولا آن را ناشتا یا (بین دو غذا ) عصر می آشامند ،جوشانده و شربت عناب برای کسانی که از غذاهایی چون سیر ،پیاز ، خرما ، سرخ کردنی ها ، غذاهای پر روغن و ادویه دار بیشتر استفاده کرده باشند داروهای طبیعی ، خوب و موثری است در گذشته به دلیل نبودن داروهای آرام بخش تفاله های جوشانده عناب را خشک می کرده اند و همراه با کوکنار ( گرز خشخاش ) و کمی تفاله چای خشک شده به جای تنباکو در غلیان دود می کردند و برای تسکین دندان درد از آن استفاده می کردند. از جوشانده قسمت چوبی ریشه برای رفع احساس سیری مفرط و کمک به هاضمه می خورند و اگر با گوشت بپزند وبا سوپ یا آش بخورند برای افزایش شیر و قطع خروج اختلاط خونی توام با سرفه از ریه نافع است . جوشانده شاخ و برگ عناب خارش و جوش های روی پوست بدن را رفع می کند. کمی شاخه جوان همراه با برگ تازه با خشک را بجوشانند و آب آن را بتدریج بنوشند ،خارش بدن بر طرف خواهد شد ولی خاصیت جنبی دارد و حس چشایی را از بین می برد ،پرزهای چشایی را از کار می اندازد و تشخیص مزه ها غیر ممکن می شود ولی موقتی است و به تدریج به حال اول بر می گردد . (باباخانلو،۱۳۷۷).

شکل (۳-۷): سهم وسایل نقلیه مختلف در جابجایی مسافر
^*مأخذ: (معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرمانشاه)
شکل (۳-۸): متوسط تعداد سرنشین به تفکیک وسیله نقلیه
^*مأخذ: (معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرمانشاه)
به بیان دیگر، تقاضای سفر در محدوده مورد مطالعه به دو بخش عمده تقاضای سفر (مسافر و کالا) تقسیم می­ شود. هدف مطالعه حمل و نقل کالا از تعیین نوع کالای حمل شده، مشخصات وسایل نقلیه حمل­کننده کالا (نوع و ظرفیت) و مبدأ و مقصد کالای حمل شده می­باشد. صنعتی بودن شهر کرمانشاه (وجود پالایشگاه نفت و کارخانه سیمان و قند، مراکز متعدد وابسته به محصولات کشاورزی و بسته­بندی) پتانسیل بالای کشاورزی و دامپروری منطقه و استقرار شهر کرمانشاه در مسیر شبکه راه های اصلی کشور موجب اهمیت حمل و نقل باری در این شهر شده است. حدود ۸۸۰۰ وسایل نقلیه باری در جهت ورود به شهر و حدود ۹۳۰۰ وسیله نقلیه باری در جهت خروجی از شهر روزانه می­گذرد که وانت­بار بخش عمده حجم وسایل نقلیه باری را دارا می­باشد (بیش از۵۱%). پراکندگی نقاط تولید و جذب سفر حمل کالا در میدان­تره­بار، شهرک­دولت­آباد، دیزل­آباد، پارک­ دریاچه­قره­سو، پالایشگاه نفت و میدان آزادی است.
به طور کلی، درصد حجم وسایل نقلیه عبوری در کلان­شهر کرمانشاه را وسیله نقلیه سواری تشکیل می­دهد. پس از آن وانت و تاکسی قرار دارند. در مجموع ۹۶/۸۷ درصد وسایل نقلیه عبوری سبک و ۴۰/۱۲ درصد وسایل نقلیه عبوری سنگین هستند (مطالعات جامع حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرمانشاه،۱۳۸۴).
۳-۱۸. وضعیت و میزان برخورداری از خودرو شخصی در شهرکرمانشاه
مطابق آمارهای موجود در اغلب کشورهای پیشرفته آمریکایی و اروپایی برای هر ۲ نفر ۱ خودرو سواری وجود داشته و در ایران برای هر ۶ نفر یک خودرو وجود دارد. با توجه به روند رشد تاریخی طی ۱۰ سال پیش برای هر ۱۶ نفر یک وسیله نقلیه وجود داشته است، لذا سرانه تعداد خودرو در ایران به سرعت در حال افزایش بوده و محدودیت فضای شهری، تراکم بیش از حد جمعیت و افزایش تعداد خودرو اغلب شهرهای ایران، مشکلات روزافزون ترافیکی آنها را بیش از بیش افزایش داده است (خبرگزاری ایمنا،۹۳). با توجه به این موضوع میزان سرانه مالکیت خودرو شخصی در شهر کرمانشاه طی سالهای ۱۳۹۰-۱۳۷۰ و برآورد آن تا سال ۱۴۰۰ در جدول (۳-۱۱) به شرح ذیل آورده شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول (۳-۱۱) : نتایج و برآورد سالانه سرانه مالکیت اتومبیل شخصی کرمانشاه تا سال ۱۴۰۰

^*مأخذ: (معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری کرمانشاه، ۱۳۸۴)
جدول (۳-۱۲): وسایل نقلیه موتوری شماره‌ گذاری شده (دستگاه) استان کرمانشاه در پایان سال ۱۳۹۰

^*مأخذ: (سالنامه آماری استان،۱۳۹۰)
میزان سرانه وسایل نقلیه موتوری شماره­گذاری شده در شهر کرمانشاه جدول (۳-۱۲) طی سالهای ۱۳۹۰- ۱۳۸۵ مورد بررسی قرار گرفته است که نشان­دهنده افزایش سریع خودرو شخصی می­باشد. وجود عواملی از قبیل قیمت نسبتاً ارزان سوخت و همچنین تسهیلات خرید اتومبیل شخصی موجب گسترش بیش از پیش استفاده از اتومبیل شخصی در این شهر شده است.
معمولاً، تقاضای حمل و نقل چنان است که حجم زیاد در مسافتهای کوتاه و برای مسافتهای طولانی، حجم کم وجود دارد. به همین دلیل، سرعت زیاد فقط برای سفرهای طولانی در نظر گرفته می­ شود. چون انواع جابجایی در حجم­های مختلفی انجام می­گیرد و به ازای طول سفرهای متفاوت سرعتها هم مختلف­اند، انتخاب وسیله­ جابجایی عموماً تابع حجم و سرعت حمل است، که جایگاه آن وسیله در مجموعه سیستم حمل و نقل به شمار می ­آید (امینی،۶:۱۳۸۳).
در حمل و نقل درون شهری مسافر در مسافتهای کوتاه تا متوسط معمولاً از وسایل نقلیه موتوری استفاده می­ شود، در حالیکه می­توان برای طی این مسافتها به راحتی از دوچرخه بهره گرفت. با توجه به توانایی ناخودآگاه انسان در برقراری ارتباط بین مسافت با زمان، جایگاه عملکردی برخی سیستمهای حمل و نقل مطابق جدول زیر به دست می ­آید. این جدول نشان می­دهد که با دو برابر شدن زمان سفر، مسافت طی شده ۱۰ برابر خواهد شد، در حالیکه سرعت ۵ برابر می­ شود. این پدیده، منجر به حاکم شدن سه شیوه حمل پیاده روی، استفاده از خودرو، و استفاده از هواپیما و در نهایت بروز شکافهای حمل و نقل شده است (امینی، :۸:۱۳۸۳).
جدول (۳-۱۳) : جایگاه عملکردی شیوه ­های ترابری

وسیله­ های ترابری
سرعت جابجایی نظری
₍₎ زمان
t_(min)
مسافت
d_(km)
پیاده­روی

۸/۴

۵

۴/۰

اتوبوس(شهری)

۱/۹

۶/۶

۱

تراموا یا دوچرخه

۲۴

۱۰

۴