فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۳-۱: میانگین و خطای معیار میانگین () تعداد اسپرم­ها در گروه ­های مختلف ۴۳
نمودار ۳-۳: میانگین و خطای معیار میانگین () درصد اسپرم­های با حرکت درجا در گروه ­های مختلف ۴۸
نمودار ۳-۴: میانگین و خطای معیار میانگین () درصد اسپرم­های پیشرونده با حرکت آهسته در گروه ­های مختلف ۵۰
نمودار ۳-۵: میانگین و خطای معیار میانگین () درصد اسپرمهای بدون حرکت در گروه های مختلف ۵۳
نمودار ۳-۶: میانگین و خطای معیار میانگین () وزن بیضه موش­ها در گروه ­های مختلف ۵۶
نمودار ۳-۷: نمودار باکس- ویسکر (box-and-whisker plots) برای هورمون تستوسترون در گروه ­های مختلف ۵۷
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمودار ۳-۸: میانگین و خطای معیار میانگین () تعداد اسپرم­ها در گروه ­های مختلف ۵۹
نمودار ۳-۹: نمودار باکس- ویسکر (box-and-whisker plots) برای درصد اسپرم­های پیشرونده سریع در گروه ­های مختلف ۶۱
نمودار ۳-۱۰: نمودار باکس- ویسکر (box-and-whisker plots) برای درصد اسپرم­های با حرکت درجا در گروه ­های مختلف ۶۳
نمودار ۳-۱۱: نمودار باکس- ویسکر (box-and-whisker plots) برای درصد اسپرم­های پیشرونده با حرکت آهسته در گروه ­های مختلف ۶۵
عنوان صفحه
نمودار ۳-۱۲: نمودار باکس- ویسکر (box-and-whisker plots) برای درصد اسپرم­های بدون حرکت در گروه ­های مختلف ۶۷
نمودار ۳-۱۳: میانگین و خطای معیار میانگین () وزن بیضه موش­ها در گروه ­های مختلف ۶۸
نمودار ۳-۱۴: میانگین و خطای معیار میانگین () هورمون تستوسترون در گروه ­های مختلف ۷۰
فهرست شکل­ها
عنوان صفحه
شکل ۱-۱: درخت سنجد ۷
شکل ۲-۱: نمایی از اتاق حیوانات دانشکده علوم پزشکی شیراز ۲۲
شکل ۲-۲: دستگاه دسیکاتور ۲۴
شکل ۲-۳: دستگاه روتاری ۲۵
شکل ۲-۴: دستگاه پرکولاتور ۲۶
شکل ۲-۵: طرز چیدمان موش ها داخل مقید کننده در اطراف مودم Wi-Fi 31
شکل ۲-۶: تشریح موش صحرایی ۳۳
شکل ۴-۱: تصاویر میکروسکوپی مطالعات بافت شناسی گروه های آزمایشی ۱ تا ۹ ۷۲
شکل ۴-۲: تصاویر میکروسکوپی اسمیرهای اسپرم با رنگ آمیزی ائوزین گروه های آزمایشی ۱ تا ۹ ۷۳
بررسی مقایسه ای اثر حفاظتی عصاره هیدرو الکلی میوه سنجد بر اسپرماتوژنز موش های سفید بزرگ آزمایشگاهی نر در حضور اشعه ی Wi-Fi و یا تیمار با داروی بوسولفان
به­وسیله­: زهره حسینی زاده
چکیده
در این مطالعه تاثیرات داروی بوسولفان و امواج Wi-Fi را بر روند اسپرماتوژنز، بافت بیضه و هورمون تستسترون موش سفید بزرگ آزمایشگاهی نر از نژاد اسپراگوداولی مورد بررسی قرار گرفت و همچنین از عصاره هیدروالکلی میوه سنجد به عنوان یک داروی محافظت کننده در برابر اثرات بوسولفان و امواج Wi-Fi استفاده شد و به صورت مقایسه ای این مطالعه صورت گرفت.برای انجام این تحقیق ۱۰۰سر موش سفید بزگ آزمایشگاهی نر با وزن ۲۰۰-۲۵۰ گرم انتخاب و در شرایط نوری و غذایی مناسب مورد آزمایش قرار گرفتند. موش ها بر حسب متغیر های تزریق بوسولفان، تابش امواج Wi-Fi و دریافت عصاره سنجد به صورت گاواژ، به طور تصادفی به ۱۰ گروه ۱۰ تایی تقسیم شدند.
گروه ۱ به عنوان گروه کنترل حقیقی(هیچ دارو و اشعه ای دریافت نکردند)، گروه ۲ به عنوان گروه شم (۲ml/kg آب مقطر به صورت گاواژ به مدت ۴۸ روز دریافت کردند)، گروه ۳ به عنوان گروه تجربی ۱ (۲ml/kg عصاره هیدرو الکلی سنجد به صورت گاواژ به مدت ۴۸ روز دریافت کردند)، گروه۴ به عنوان گروه تجربی ۲(یک دوز ۵ml/kg بوسولفان به صورت)Intraperitoneal (Ip)داخل صفاقی) دریافت کردند و سپس به مدت ۴۸ روز آب و غذای روزانه دریافت کردند)، گروه۵ به عنوان گروه تجربی ۳ (یک دوز۵mg/kg بوسولفان به صورت (Ip)داخل صفاقی دریافت کردند و سپس به مدت ۴۸ روز ۲ml/kg عصاره سنجد، به صورت گاواژ دریافت کردند) گروه ۶ به عنوان گروه تجربی ۴ (یک دوز ۱۵mg/kg بوسولفان به صورت Ip دریافت کردند و سپس به مدت ۴۸ روز آب و غذای روزانه دریافت کردند )، گروه ۷ به عنوان گروه تجربی ۵(یک دوز ۱۵mg/kg بوسولفان به صورت Ip دریافت کردند سپس به مدت ۴۸ روز عصاره هیدرو الکلی سنجد۲ml/kg)) به صورت گاواژ در یافت کردند)، گروه ۸ به عنوان گروه تجربی ۶( موش ها در داخل مقیدکننده(Restrainer) قرار داده و روزانه ۴ساعت به مدت ۴۸ روز در معرض تابش اشعه Wi-Fi قرار گرفتند). گروه ۹ به عنوان گروه تجربی ۷ ( موش ها میزان ۲ml/kg عصاره هیدرو الکلی سنجد به صورت گاواژ دریافت نموده سپس موش ها داخل مقیدکننده(Restrainer) قرار داده شدند و روزانه ۴ساعت به مدت ۴۸ روز در معرض تابش اشعه Wi-Fi قرار داده شدند)، گروه ۱۰ به عنوان گروه کنترل Wi-Fi (موش ها روزانه به مدت ۴ ساعت داخل مقیدکننده(Restrainer) به مدت ۴۸ روز بدون دریافت هیچ تابشی قرار داده شدند.)
در روز ۵۰(۴۸ روز پس از تجویز عصاره و تابش Wi-Fi و ۴۹ روز پس از دادن بوسولفان) کلیه موش ها تحت بی هوشی با کلروفرم قرار گرفتند و در ابتدا خون گیری از قلب صورت گرفت برای اندازه گیری هورمون تستوسترون، سپس موش تشریح شده و از یک سانتی متر انتهایی مجرای دفران چپ اسپرم گیری به عمل آمد و ابتدا وضعیت تحرک سپس شمارش اسپرم ها انجام شد. از اسپرم های مزبور اسمیر تهیه شد که با رنگ ائوزین رنگ آمیزی شدند. بافت بیضه چپ نیز جهت مطالعه بافت شناسی برداشته شدند.
نتیجه مطالعات هورمونی کاهش یا افزایش معنا دار سطح تستوسترون را در هیچ کدام گروه ها مشاهده نشد. نتیجه روند اسپرماتوژنز در گروه هایی که بوسولفان دریافت کرده اند، کاهش معنا دار د تعداد اسپرم، وزن بیضه و و تحرک اسپرم ها مشاهده شد و نشان داده شد که هر چه دوز بوسولفان بالاتر رود اثرات تخریبی آن نیز بالا می رود. در بافت بیضه نیز شاهد کاهش اسپرماتوزوا و اسپرماتید بودیم. استفاده از عصاره سنجد با عث بهبود کیفیت اسپرم شده و نیز در مطالعه بافت شناسی گروهی که دوز ۵mg/kg بوسولفان دریافت کرده بودند دادن عصاره سنجد باعث شد که مقدار خیلی کمی از اسپرماتید ها باقی بمانند ولی دوز بالتر بوسولفان عصاره سنجد نتوانست کاری در جهت کنترل تخریب انجام دهد. و اما گروه هایی که امواج Wi-Fi دریافت کرده بودند، امواج روی تعداد اسپرم، وزن بیضه، هورمون تستوسترون و بافت بیضه تاثیری نداشته اما باعث کاهش معنا دار تحرک اسپرم های بارور شد و استفاده از عصاره سنجد میتواند اثر حفاظتی در برابر این امواج داشته باشد.با توجه به نتایج این تحقیق می توان این احتمال را داد که عصاره سنجد با ترکیبات آنتی اکسیدانی که دارد میتواند جلوی آثار مخرب امواج که باعث ایجاد رادیکال های آزاد می شود را بگیرد و با داشتن ویتامین C باعث افزایش وزن بیضه و دارا بودن ویتامین E باعث بهبود کیفیت اسپرم می شود.
کلمات کلیدی: اسپرماتوژنز، بوسولفان، امواج Wi-Fi، میوه سنجد
فصل اول
مقدمه
۱-۱ پیش گفتار
ناباروری مردان، یک وضعیت پریشان آور معمول و رایج است که از میان هر ۲۰ مرد یک نفر را به خود مبتلا می کند(۹). در اکثر موارد، مردان، سلولهای اسپرم کافی برای باروری و لقاح تولید می کنند، اما در این سلول ها نقص های وجود دارد که از لقاح آنها با سلول ماده جلوگیری می کند(۱۰).
عوامل شیمی درمانی اختلالات زیادی در روند اسپرماتوژنز ایجاد می کنند و در بین این عوامل، دارو هایی که دارای خاصیت آلکیله کنندگی هستند، بیشترین آثار سوء را بر بیضه دارند(۱۱). بنابر این اختلالات ایجاد شده در باروری به دنبال شیمی درمانی از نظر بالینی اهمیت بالایی دارد. هر چند که حفظ مایع منی به صورت منجمد قبل از شروع شیمی درمانی، روش قابل اطمینانی برای حفظ باروری است، اما کیفیت اسپرم پس از ذوب کردن مایع منی تغییر می کند. از جمله عوامل شیمی درمانی می توان بوسولفان را نام برد که دارای خاصیت آلکیله کنندگی بوده و برای درمان لوسمی مزمن، سرطان تخمدان و همچنین قبل از پیوند مغز استخوان در بیماران سرطانی استفاده می شود(۱۲). مصرف این دارو پس از یک یا دو تزریق داخل صفاقی، عمده اسپرماتوگونی ها را از بین می برد(۱۳)؛ ضمن اینکه بازگشت باروری در موش های تحت درمان با بوسولفان به صورت موءثر صورت نمی گیرد زیرا، بافت بیضه و لوله های سمی نفروس و سلول های زایا به شدت آسیب می بینند(۱۴).
علاوه بر عوامل شیمی درمانی که باعث اختلال در اسپرماتوژنز می شود در تحقیق حاضر اثر امواج الکترومغناطیسی که اثرات سوءیی بر اسپرماتوژنز دارد نیز مورد بررسی قرار گرفته است. امروزه وجود میادین الکترومغناطیس با شدت های گوناگون اجتناب ناپذیر شده است. این میادین در نتیجه حرکت ذرات باردار در محیط رسانا و خلاء به وجود می آیند و دارای نوعی انرژی هستند که بر اتم ها و مولکول ها بر هم کنشی ایجاد می کنند و منجر به جذب یا باز تابش امواج الکترو مغناطیسی می شود. اثرات این میادین بر وظایف و اعمال بیولوژی موجودات زنده، خطر وسیعی را نشان می دهد که در سلامت زندگی بشری محسوس است(۱۵).
اسپرماتوزوئید هادر برابر تنش های اکسیداسیونی بسیار حساس می باشند و علت آن هم دو چیز است: ۱- سوبسترا ها، برای حمله رادیکال های آزاد بسیار قابل دسترس هستند. ۲- فضای سیتوپلاسمی برای جای دادن آنزیم های آنتی اکسیدانی کم و محدود است(۱۰).
امواج Wi-Fi نیز جزء امواج الکترومغناطیسی غیر یونیزان هستند که امروزه استفاده فراوانی دارد و در این تحقیق می خواهیم اثرات این امواج را بر روی اسپرماتوژنز بررسی کنیم.
بر طبق کتب طب سنتی ایران، برخی از گیاهان می توانند در درمان ناباروری موءثر واقع شوند(۱۶). از جمله آنها می توان به گیاه سنجد اشاره کرد(۱۹و۲۰و۲۱و۲۲و۲۳). این گیاه یک گیاه تثبیت کننده نیتروژن و متعلق به خانواده الگانسه است. میوه های سنجد غنی از ویتامین ها و به ویژه ویتامین C هستند و حاوی روغن گیاهی غنی از ویتامین E و K، همچنین دارای کاروتنوئید ها، فلاونوئید ها، تانن، پروتئین ها و اسیدهای چرب می باشد(۲۴و۲۵و۲۶). در این تحقیق از عصاره هیدرو الکلی میوه سنجد به عنوان یک محافظت کننده در برابر تاثیر داروی بوسولفان و امواج Wi-Fi استفاده شده است که در بخش های بعدی مفصل توضیح داده خواهد شد.
۱-۲ هدف کلی:
بررسی مقایسه ای اثر حفاظتی عصاره هیدرو الکلی میوه سنجد بر اسپرماتوژنز در حضور اشعه Wi-Fi و یا تیمار با داروی بوسولفان.
۱-۲-۱ اهداف جزئی:
۱-تعیین اثر محافظتی عصاره ی هیدروالکلی میوه سنجد بر روی اسپروماتوژنز
۲-تعیین اثر اشعه ی Wi-Fi بر روی اسپرماتوژنز
۳- تعیین اثر محافظتی عصاره ی سنجد و اشعه ی Wi-Fi بر روی اسپرماتوژنز
۴-تعیین اثر داروی بوسولفان بر روی اسپرماتوژنز
۵-تعیین اثر محافظتی عصاره ی سنجد و داروی بوسولفان بر روی اسپرماتوژنز
۲-۲ فرضیه ها:

با کمی دقت می‌توان دریافت، مزاج گرم زمانی بروز می‌کند که دو کیفیت متضاد خشکی و تری (کیفیات منفعله) یکدیگر را خنثی کنند و در میان گرمی و سردی (کیفیات فاعله) گرمی بیش از سردی باشد و بر آن غلبه کند؛ بدین ترتیب کیفیتی که باقی می‌ماند، گرمی است. مزاج سرد هم زمانی بروز می‌کند که کیفیات منفعله، مانند حالت قبل به حالت تعادل برسند و این بار سردی باشد که بر گرمی غلبه می‌کند. حالتی مشابه را برای دو کیفیت خشکی و تری نیز می‌توان توضیح داد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از طرفی مزاج‌های مرکب زمانی بروز می‌کنند که هیچ ‌یک از دو کیفیت فاعله و منفعله یکدیگر را کاملاً خنثی نکنند و از هر دو کیفیت قدری عدم تعادل بروز کند. در این حالت یکی از کیفیات فاعله همراه با یکی از کیفیات منفعله در مزاج جسم آشکار خواهد شد.
در تقسیم بندی نهایی حالت و وضعیت نهمین از این مزاج ها «معتدل» میباشد؛ در حالت اعتدال، همه کیفیات متضاد یعنی گرمی و سردی از یک سو و خشکی و تری از سوی دیگر، یکدیگر را خنثی می‌کنند و در جسم حاصل اثری از هیچ‌یک دیده نمیشود.
معتدل حقیقی و غیر حقیقی
در معتدل، کیفیات چهارگانه یعنی گرمی، سردی، خشکی و تری در جسم به یک میزان موجودند. این میزان اگر مطلق باشد، معتدل به ‌وجود آمده حقیقی است. به بیان دیگر اگر کیفیاتی که در یک جسم تحقق یافته‌اند، هیچ‌یک بر دیگری کوچکترین غلبه و برتری نداشته باشند، آن را معتدل حقیقی می‌نامند. حکیمان بر این باورند که این نوع معتدل، در عالم خارج تحقق نمی‌یابد، یعنی نمی‌توان جسمی را در عالم یافت که کیفیات چهارگانه در آن دقیقاً با یکدیگر برابر باشند.
در مقابل اگر کیفیات موجود بر یکدیگر غلبه کمی داشته باشند که محسوس نباشد، معتدل غیرحقیقی خواهیم داشت. در معتدل غیرحقیقی کیفیات بر یکدیگر اندک غلبه‌ای دارند و گرمی، سردی را و خشکی، تری را به صورت مطلق خنثی نمی‌کنند، یعنی همواره کمی گرمی یا سردی از یک طرف و خشکی یا تری از طرف دیگر در جسم موجودند، اما این اختلاف به حدی کم است که برای ما قابل درک و محسوس نیست. آنچه در علم طب به عنوان معتدل بحث می‌شود، همین نوع است و طبیبان نام معتدل فرضی طبی نیز بر آن می‌نهند.
تقسیم عقلی مزاج ها
در توضیح بیشتر مسئله قبل، ابن سینا مینوسید: مزاج‏ها بحسب تقسیم عقلى بطور مطلق و بدون رعایت نسبیت بر دو قسم‏اند:
مزاج معتدل
مزاجى است که در آن مقادیر کیفیات متضاده در ترکیب متساوى و متقاوم باشند و این مزاج تحقیقا کیفیت متوسط بین آنهاست. و ایشان در الهیات شفاء در مورد اعتدال اینگونه میگوید:
مزاج گرم از بسیطها (گرم و سرد و تر و خشک) سردی را گرم و تعدیل میکند به مقداری که سردی گرمی را سرد و تعدیل میکند تا اینکه یک حالت متوسط بین سردی وگرمی بوجود میآید و حالت بین تری و خشکی هم همچنین است و این آمیختن به این گونه را معتدل مطلق گویند.^[۹۰]
مزاج نامعتدل
مزاجى است که در حد وسط بین کیفیات متضاده قرار نداشته باشد، یعنى به یکى از آنها گرایش بیشترى داشته باشد. این گرایش یا به سوى یکى از دو کیفیت متضاد سردى و گرمى و یا ترى و خشکى است، و یا به سوى دوتا از آنهاست (یا بسوى یکى از این کیفیات چهارگانه و یا دوتا از آنهاست). نتیجه این گرایش به هم خوردن اعتدال است. لیکن در صنعت طب ملاک اعتدال یا خروج از اعتدال نه این است و نه آن. طبیب باید این را بطور مسلم بداند که مزاج معتدل بمعناى یاد شده اصلا وجود ندارد تا چه رسد به مزاج انسان و یا اندام او. و باید دانست که لفظ «اعتدال» در اصطلاح طبیبان مفهوم تعادل یعنى هم‏وزنى و برابرى کامل را نمى‏دهد، بلکه این واژه بمفهوم عدالت در تقسیم، یعنى هرکس آنچه سزاوارش است یا به هر کسى آنچه لایق اوست مى‏دهند، بکار مى‏رود.
مفهوم اعتدال مزاج در اصطلاح طبیبان کیفیت بدن و یا اندامى است که در آن عناصر درهم آمیخته از لحاظ چندى و چونى، با چنان سهم عادلانه‏اى شرکت کرده باشند که مزاج نیازمند آن است. اگر آن عناصر مورد نیاز مزاج و سهم عادلانه‏اى که از آن برخوردار است، به «اعتدال» در مفهوم لغوى آن، بسیار نزدیک شده باشد، باز اعتدال در انسانها متفاوت است، زیرا ممکن است انسانى از انسان دیگر معتدل المزاج‏تر باشد و اعتدالى که در یکى صادق است نصیب دیگرى نشده باشد.^[۹۱]
جرجانی در ذخیره خوارزمشاهی میگوید:
و نزدیک طبیبان معنى اعتدال تمامى بخش هر اندامى است از هر کیفیتى و این چنان باشد که هر اندامى از اندامهاى یکسان، چندانکه او را به کار آید از گرمى و سردى و ترى و خشکى یافته باشد و مزاجى که او را شاید پدید آمده. از بهر آنکه هر اندامى را از اندامهاى یکسان، چندانکه او را بکار آید مزاجى و اعتدال خاصه است. و اگر مزاج اندامى بگردد، بدان حد که مزاج اندامى دگر گیرد اعتدال او باطل شود؛ چنانکه اگر مثلاً مزاج استخوان بگردد و مزاج مغز گیرد، یا مزاج جگر گیرد، اعتدال استخوانى باطل شود و بدان سبب اعتدال همه تن باطل شود. از بهر آنکه اعتدال همه تن مردم آن است که اندامهاى او هر یک بر مزاج اعتدال خاصه خویش باشد، چنانکه اندر آخر این باب یاد کرده شود؛ و مزاج هر اندامى را اندر هر تنى حدى است که هر گاه که بدان حد باشد معتدل باشد، و اگر از آن حد بگذرد، پیشتر یا باز پس تر افتد، اعتدال او باطل شود. و این اعتدال اندامها که برین گونه ساخته شده است، عنایتى بزرگ است از آفریدگار تبارک و تعالى تا مزاج اندامى گرم و خشک چون دل یا مزاج اندامى سرد و تر چون دماغ باز کوشد و برابر کند و مزاج اندامى گرم و تر چون جگر یا مزاج اندامى سرد و خشک چون استخوان برابرى کند، تا چون مزاج اندامها همه با یکدیگر برابرى کنند، همگى هر تن را مزاجى معتدل باشد، نه معتدل راستینى، لکن اعتدال که آن تن بدان درست باشد. و بباید دانست که همچنان که هر اندامى را مزاجى خاصه است هر تنى را مزاجى و اعتدال خاصه است، و از چندین هزار خلق که خداى تعالى آفریده است، هرگز دو تن به یک مزاج راستا راست نبوده است و نباشد. نبینى که از چندین هزاز تن که اندر شهرى باشند، هرگز دو تن را بالا و پهنا و توانایى و ناتوانایى و دلاورى و بد دلى و کم خورشى و بسیار خورشى و فربهى و نزارى و خوبى و زشتى زیرکى و نازیرکى و آرزوها و عادتها و آوازها و رنگها هیچ دو به هم نماند؛ و بر افزودى این همه به سبب بر افزودى مزاجهاست، و این از کمال قدرت و رحمت آفریدگار است، تبارک و تعالى، تا هر کسى دوست را و دشمن را و خویش و بیگانه و آشنا را و فرزند را زود بشناسد و تا مثلاً حقى که جعفر را باشد احمد نستاند، تبارک الله رب العالمین و ارحم‏ الراحمین. و همچنین مردمان هر اقلیمى و هر هوایى را مزاجى و اعتدالى خاصه است.
مثلاً مردمان هندوستان را مزاجى و اعتدال است و بدان تندرست باشند، و مردمان صلاب (معرب) را مزاجى و اعتدالى دیگر است و بدان تندرستى باشند. و اگر هندو را مزاج بگردد و به مزاج صقلابى شود از اعتدال بیفتد و بیمار گردد.^[۹۲]
نسبیت مفهوم اعتدال
زمانی که مفهوم مزاج به تمام مواد موجود در جهان تسرّی داده می‌شود، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که برای تعیین معتدل از چه ملاک و معیاری باید استفاده کرد؟ برای پاسخ به این پرسش باید در آغاز به این نکته پایه‌ای اشاره شود که کنکاش در مورد معتدل، به گروهی از موجودات که اعتدال در مورد آنها بررسی می‌شود، بستگی دارد. حکیمان بر این امر پافشاری می‌کنند که به سبب گونه‌گونی بی‌نهایت موجودات، مفهوم اعتدال در مزاج، به معنای بهره‌وری هر موجود به مقتضای ظرفیت وجودی خود، از کیفیات است و برای آنکه بخواهیم در مورد معتدل بحث کنیم باید در آغاز، محدوده مورد نظر در بین موجودات را مشخص کنیم. مثلاً تعیین معتدل در محدوده گیاهان آبزی، اقلیم‌های هفتگانه، اندام‌های بدن موش، نژادهای مختلف مارها و بسیاری «گروه»های دیگر با هم متفاوت است. از سویی حکما انسان را به عنوان اشرف مخلوقات نزدیک‌ترین موجود به اعتدال حقیقی می‌دانند و بر این باورند که انسان به عنوان حد میانه بین موجودات در قله اعتدال مزاجی قرار دارد.ابن سینا در نمط دوم اشارات مینویسد:
به حکمت صانع نظر کن که در ابتدا اصولی را خلق کرد، سپس از آن اصول مزاجهای مختلفی را آفرید و هر مزاجی را برای نوعی مهیا کرد و دورترین مزاج از اعتدال را برای دورترین نوع از کمال قرار داد و نزدیکترین مزاج را نسبت به اعتدال ممکن، مزاج انسان قرار داد تا نفس ناطقه او در آشیانه گزیند.^[۹۳]
بدین‌سان شیوه نگاه به مفهوم اعتدال مزاجی نیازمند آن است که در آغاز محدوده مورد نظر در مورد هر گروه و دسته از موجودات روشن شود و پس از آن در مورد «معتدل» و نزدیکی و دوری یک شیء به اعتدال سخنی به میان آید. این مفهوم اعتباری و نسبی اعتدال است.
اقسام معتدل فرضی طبی ( غیرحقیقی)
گفته شد که اعتدال فرضی: زمانی است که جسم مرکب [ بدن و اعضا] از نظر عملکردی دارای شرایط مورد انتظار باشد؛ یعنی لفظ اعتدال از نظر طبیبان به معنای هم وزنی و مساوی بودن عناصر متضاد در بدن نمی‌باشد؛ بلکه این واژه به معنای عدالت در تقسیم به کار می‌رود.
این اعتدال در کیفیت بدن و اعضا مطرح است که در آن، عناصر درهم آمیخته از لحاظ کمی و کیفی باچنان سهم عادلانه‌ای شرکت کرده باشند که مزاج، نیازمند آن است. براساس تعریف فوق، مزاج‌شناسی بر دو اصل استوار است:
الف. مزاج‌شناسیِ برگرفته شده از کیفیت مجموعه بدن:
بر اساس این اصل، بدن هر فردی دارای مزاج مشخص و معین می‌باشد و به سهم خود بر اساس مزاج خاص خود از عناصر چهارگانه بهره‌مند شده است. باید مزاج هر فردی را به سوی مزاج ذاتی و سرشتی خودش سوق بدهیم؛ مثلاً محور اعتدال مزاج در اشخاص صفراوی، گرمی و خشکی طبیعی است؛ در حالی که در اشخاص بلغمی مزاج، سردی و تری طبیعی، محور اعتدال خواهد بود. بنابراین ممکن است شخص با مزاج ذاتی صفرا یا بلغم یا… باشد؛ ولی کاملاً در سلامتی جسمی و روحی به سر ببرد؛ مثلاً شخصی که از مزاج طبیعی برخوردار است، فردی زرنگ، باهوش، زودفهم و… می‌باشد. ولی اگر صفرای او از اعتدال خارج شود، مستعد صفات و حالاتی همچون پرخاشگری، بی‌تابی، آشفتگی و… خواهد شد. یا کسی که از مزاج طبیعی بلغم برخوردار است، طبیعتی آرام، انعطاف‌پذیر و مهربان دارد؛ ولی چنانچه دچار سوء مزاج بلغم بشود زمینه صفاتی همچون تنبلی، دیرفهمی، تأثیرپذیری زیاد از هر چیزی یا هرکسی، شرم زیاد و… در او فراهم خواهد شد؛ بنابراین باید مزاج ذاتی و سرشتی بدن هرکسی تشخیص داده شود و همان، محور اعتدال قرار داده شود.
ب . مزاج شناسی از طریق شناسایی مزاج اعضای بدن:
در این قسم، ناگزیر به شناسایی مزاج طبیعی اعضا به طور انفرادی هستیم؛ زیرا خداوند مزاج هر عضوی را به‌طور جداگانه طوری آفریده است که برای آن عضو، منفعت به همراه دارد و در بدن با توجه به مزاج ویژه خود، ایفای نقش می‌کند. ما باید همان مزاج ویژه و خاص هر عضو را محور اعتدال قرار داده، و اعضا را به سوی آن سوق دهیم؛ برای مثال، اعتدال قلب، زمانی است که از حرارت برخوردار باشد و اعتدال مغز، زمانی است که از برودت، بهره فراوان برده باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت: مزاج استخوان، وقتی معتدل است که عناصر چهارگانه، مذکور چنان درهم آمیخته شوند که خشکی را بر استخوان غالب سازند؛ یعنی مقدار سودای آن بیشتر باشد.
وقتی سردی و خشکی استخوان با گرمی و تری کبد برابری کند و سردی و تری مغز با گرمی و خشکی قلب برابری کند در مجموع، کیفیت بدن آدمی در مسیر اعتدال قرار می‌گیرد. خداوند متعال مزاج مغز را سرد و مرطوب آفرید؛ زیرا مغز تنها با داشتن چنین مزاجی می‌تواند، ثبات رأی و اندیشه داشته باشد وگرنه ثبات رأی، جای خود را به سستی اندیشه و حرافی و بیهوده‌گویی خواهد داد. یا مثلاً طبیعت قلب باید گرم و خشک باشد و چنانچه سردی بر آن غلبه کند، صاحب چنین قلبی، بی‌نشاط و ترسو خواهد شد؛ ولی چنانچه قلب از حرارت طبیعی و غریزی خود برخوردار باشد، صاحب آن، مستعد صفاتی همچون شجاعت، دلیری و… خواهد بود.
بنابراین بعد از اعتدال مزاج آسان‌تر می‌توانیم به فضائل اخلاقی دست پیدا کنیم و از رذائل دوری گزینیم.
با رویکرد و نگرش دیگری اعتدال فرضی طبی ( غیرحقیقی) از چهار وجه اصلی بررسی می‌شود: اعتدال نوعی، صنفی، شخصی و عضوی. به هر یک از این وجوه نیز به نوبه خود از دو رویکرد اعتباری نگاه می‌شود که مجموعاً هشت وجه تقسیم‌بندی معتدل را شامل می‌گردد:
۱- معتدل نوعی خارجی: مقایسه اعتدال مزاج نوع انسان با انواع دیگر موجودات است. به این معنی که مزاج انسان معتدل‌تر از موجودات دیگر است.
۲- معتدل نوعی داخلی: مقایسه اعتدال مزاج فردی از افراد نوع انسان با فرد دیگر از همین نوع است. به این معنی که در نوع انسان چه فرد یا افرادی از دیگر افراد نوع انسان معتدل‌ترند. حکیمان، پیامبران را معتدل‌ترین افراد نوع انسان می‌دانند. اعتدالی که هدف هستی انسان یعنی رشد جسمانی و سلوک روحانی مطلوب را در تمام ابعادش تأمین کند و این حاصل نمیشود، مگر به این که انسان دارای سطح متعادلی از گرما و رطوبت باشد نه این که از این جهات خنثی باشد. این اعتدال مزاج، واقعی و به لحاظ تئوری برای همه مردم قابل وصول است امّا در عمل، تنها و تنها حضرات معصومین(علیهم السّلام) از چنین اعدال مزاج مطلوبی برخوردار بوده و هستند و این با اعتدال روحی تامّ ایشان تناسب دارد؛ مساله ای که بر اهل علم و معرفت واضح است.
مرحوم عقیلی در کتاب خلاصه الحکمه می نویسد:
«معتدل نوعى نظر به داخل نوع خود»؛ یعنى شخصى از اشخاص نوع انسان را نوع مزاجى باشد که آن را بالنسبه به سایر اشخاص معتدل‏تر باشد؛ مانند مزاج مقدس جناب‏ نبوى صلى الله علیه و آله و سلم.^[۹۴]
۳- معتدل صنفی خارجی: مقایسه اعتدال مزاج صنفی از صنف‌های موجود در یک نوع با اصناف خارج از آن است. صنف در اینجا به معنی نژاد و اقلیم جغرافیایی است. مثلاً این که از میان ساکنان مناطق استوایی و ساکنان قطب کدام به اعتدال نزدیکترند.
۴- معتدل صنفی داخلی: مقایسه اعتدال مزاج افراد موجود در یک صنف با یکدیگر.
۵- معتدل شخصی خارجی: اعتدال مزاج در شخصی معین است که اگر آن فرد در آن مزاج باشد، تندرست خواهد بود. هر فردی مزاج خاصی دارد که اگر در آن مزاج باشد در صحت کامل است، که این مزاج مختص به اوست و با هیچ فرد دیگری یکسان نیست.
۶- معتدل شخصی داخلی: مقایسه مزاج یک شخص در احوالات مختلف اوست که اگر در یک حال و وقت از حالات و اوقات مختلف باشد، برای او معتدل‌ترین است.
۷- معتدل عضوی خارجی: مقایسه مزاج یک عضو با اعضاء دیگر است که کدام از دیگری معتدل‌تر است.
۸- معتدل عضوی داخلی: مقایسه مزاج یک عضو در احوالات مختلف اوست که اگر در یک حال و وقت از حالات و اوقات مختلف باشد، برای او معتدل‌ترین است.^[۹۵]
نشانه‏هاى اعتدال مزاج‏
اعتدال‏ در: بسودن(لمس کردن)، گرمى، سردى، خشکى، ترى، نرمى، سختى، سفیدى و سرخى، فربهى، لاغرى و اندکى گرایش بسوى فربهى.
رگ‏هاى شخص معتدل المزاج نه بسیار برجسته است و نه زیاد فرورفته در گوشت.
موى شخص معتدل المزاج از لحاظ پرپشتى، کمى، تجعد و صافى معتدل است؛ در خردسالى به زرد مایل بسرخى مى‏زند و در ایام جوانى مشکى است.
خواب و بیدارى شخص معتدل المزاج معتدل است و حرکات اندامها حسب المرام و با سهولت انجام مى‏گیرد. نیروى فکر و خیال او زیاد و قدرت ذاکره‏اش نیرومند است.
اخلاق شخص معتدل المزاج حد واسط بین افراط و تفریط است، یعنى نه زیاد جسور است و نه بسیار ترسو؛ نه زیاد خشمگین است و نه بسیار تنبل؛ نه زیاد زیرک و نه بسیار سنگدل؛ نه زیاد هرزه است و نه بسیار باوقار؛ نه زیاد متکبر است و نه بسیار خود کم‏بین؛ در کنش‏ها بیدریغ و سالم است، خوب و سریع نمو مى‏کند و مدت نموش زیاد مى‏پاید، خواب‏هاى خوش مى‏بیند، از بوى خوش و آواز خوش و مجالس شادى و سرور لذت مى‏برد. صاحبان مزاج معتدل دوست‏داشتنى، گشاده‏روى و خوش‏برخورد هستند. در اشتهاى بغذا و نوشیدنى اعتدال دارند، دستگاه گوارش، معده، کبد و رگ‏هاى آنها بخوبى کار مى‏کند؛ سراسر وجودشان در اعتدال است؛ دفع مواد زائد در آنها معتدل است و از مجراى عادى بیرون مى‏ریزد.^[۹۶]
بنابراین اگر بدن انسان از مقادیر متناسب (نه متساوی و هم وزن) خاک، آب، هوا و آتش عنصری ترکیب شده باشد، مزاج معتدل به ‌وجود می‌آید و مزاجی را نامعتدل می‌نامند که ترکیب این عناصر از تناسب برخوردار نباشند؛ یعنی به یکی از آن‌ها گرایش بیشتری داشته باشد. این گرایش یا به سوی یکی از دو کیفیت متضاد (سردی، گرمی، تری، خشکی) است یا به سوی دو تا از آن‌هاست که نتیجه این گرایش به ‌هم خوردن اعتدال است؛ یعنی منظور از «مزاج نامتعادل» صرفاً حالت بیماری نیست، بلکه گرایش به یک یا دو کیفیت از کیفیات چهارگانه را در نظر داریم. حال اگر این گرایش، با طبیعت ذاتی و سرشتی فرد، تطابق و سازگاری داشته باشد، این فرد را سالم می‌دانیم. با توجه به آنچه بیان شد برای تعدیل مزاج، لازم است که هم از مزاج کلی بدن شخص و هم از مزاج اعضا آگاهی داشته باشیم و از آنجا که این مزاج‌ها با هم در تعامل هستند و در تولید علائم در یکدیگر تأثیرگذار هستند؛ از این رو برای تعدیل مزاج، رجوع به متخصص ضروری می‌باشد.

توسعه قابلیت های بازاریابی شرکت کوچک و متوسط

Vaijande(2012)

نتایج تحقیق نشان می­دهد مدیریت که از قابلیت ­های بازاریابی است روی رضایت مشتری و در نتیجه عملکرد سازمان تاثیر مثبت دارد.

نتایج حاصل از این تحقیق نیز نشان از وجود ارتباط مثبت بین قابلیت مدیریت و عملکرد سازمان می­دهد.

قابلیت ­های بازاریابی

Merrilees(2011)

نتایج تحقیق نشان می­دهد که قابلیت بازاریابی بر عملکرد بازاریابی و عملکرد بازاریابی بر عملکرد مالی تاثیر مثبت دارد.همچنین از میان قابلیت ­های بازاریابی،قابلیت نوآوری و قابلیت برند دارای اهمیت بیشتری هستند.

یافته های این تحقیق نیز ارتباط مثبت بین قابلیت های بازاریابی و عملکرد سازمان را تایید می­ کند.

قابلیت های بازاریابی تعیین معیار برای مزیت رقابتی پایدار
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

Vorhies(2005)

نتایج تحقیق نشان می­دهد که شرکت ها قابلیت هایشان را برای انتقال منابع به خروجی ها بر مبنای استراتژی های بازاریابی خود به کار می برند چنین قابلیت هایی با عملکردشان در ارتباط است و عملکرد آن ها را بهبود می بخشد.

یافته های این تحقیق نیز ارتباط مثبت بین قابلیت های بازاریابی و عملکرد را تایید می­ کند.

بررسی و مطالعه اثر قابلیت‌های بازاریابی و تنوع‌بخشی بر عملکرد مالی

قاضی زاده(۱۳۸۸)

نتایج بررسی نشان داد که بین قابلیت بازاریابی و عملکرد کل شرکت و عملکرد مالی در شرکت­های کارا رابطه مثبت و معنی­داری وجود دارد.

نتایج این تحقیق نیز ارتباط مثبت و معنی­دار بین قابلیت های بازاریابی و عملکرد را تایید می­ کند.

مدلی برای تعیین میزان تاثیر بازارگرایی بر عملکرد کسب و کار با توجه به قابلیت ­های بازاریابی

دولت آبادی(۱۳۸۴)

نتایج نشان می­دهد که عملکرد در فضای رقابتی کنونی تحت تاثیر یکپارچگی بازارگرایی و قابلیت ­های بازاریابی قرار دارد.

نتایج حاصل از این تحقیق نشان از وجود ارتباط مثبت بین قابلیت بازاریابی و عملکرد سازمان می­دهد

۵-۴٫ نتیجه ­گیری و پیشنهادات

شرکت­ها برای موفقیت باید مشتریان و رقبا و سایر عوامل تاثیرگذار بر بازار را شناسایی کنند. این مسئله در مورد صنعت فرش نیز ضرورت دارد. سازمان­ها باید نیازهای مشتریان و سلایق آنها در مورد فرش که مرتبا در حال تغییر می­باشد را شناسایی کرده و همچنین رفتار و اعمال رقبا را نیز زیر نظر داشته باشند زیرا آنها نیز به دنبال جذب مشتریان جدید هستند. شناخت و پیش‌بینی این عوامل و ارائه راه‌کار مناسب در برخورد با آن‌ها، در موفقیت آنها در بازار هدف، نقش کلیدی را بازی خواهد کرد. لذا بازارگرایی که همان ایجاد اطلاعات حاصل از بازار در کل سازمان درباره‌ی نیازهای جاری و آینده‌ی مشتریان، توسعه و انتقال این اطلاعات در سراسر سازمان و پاسخگویی به آن در تمام سطوح سازمان است، امری ضروری به حساب می ­آید. در این پژوهش نیز وجود ارتباط بین بازارگرایی و دو عامل قابلیت برند و قابلیت نوآوری تایید شد. به این معنا که بازارگرایی در صنعت فرش هم سبب شناسایی محصول سازمان و متمایز کردن آن از محصولات رقبا می­ شود و هم موجب می­ شود سازمانها بتوانند محصول یا خدمتی جدید مطابق با نیاز مشتریان ارائه دهند که این عوامل در موفقیت بنگاه­های صادرکننده فرش و بهبود عملکرد آنها بسیار موثر است. لذا توصیه می­ شود که سازمان­ها به جمع آوری اطلاعات از محیط پرداخته تا از تغییراتی که در نیازها و سلایق مشتری ایجاد شده به موقع، باخبر شوند و در جهت رفع سریعتر این نیازها برآیند تا بتوانند از رقبا پیشی گیرند. همچنین باید گروهی ایجاد کنند که در بازار میزان رضایت مشتریان را از محصول شرکت ارزیابی کند تا به رفع نواقص احتمالی در محصول یا فرایند کار بپردازند. ﻣﺨﺎﻃﺐ­ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﺳﻠﯿﻘﻪ­ﯾﺎﺑﯽ و ﻧﯿﺎزﺳﻨﺠﯽ ﻣﻬﺘﺮﯾﻦ اﺻﻮل ﺑﺮای روﻧﻖ ﻓﺮوش اﺳﺖ. ﺑﺮای ﻋﺮﺿﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه­ﮔﯿﺮی از ﻋﻠﻢ تبلیغات و ﻋﻠﻢ ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﻣﺸﺘﺮی را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻤﺮاه ﻧﻤﻮد و در او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺣﺲ وﻓﺎداری اﯾﺠﺎد ﮐﺮد. در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ رﻓﺘﺎر و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن ﺿﺮوری اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻼﯾﻖ، ﺳﻼﯾﻖ، اﺣﺴﺎﺳﺎت، ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺗﻤﺎﯾﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﮔﺮاﯾﺸﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﺗﻮان ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﺮوه ﺳﻨﯽ، ﺟﻨﺴﯿﺖ و ﻣﯿﺰان ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ، ﺷﯿﻮه ﻋﺮﺿﻪ ﻣﺤﺼﻮل، ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد و رﺿﺎﯾﺖ آﻧﺎن را ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﮔﺮوه­ﻫﺎی ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاردر ﺑﺎزار ﺑﺮای آﮔﺎه ﻧﻤﻮدن، ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن، ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن، اﻗﻨﺎع، ﺗﻐﯿﺮ ﻧﮕﺮش و داﻧﺶ و رﻓﺘﺎر، ﺗﺮﻏﯿﺐ، ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ ﮔﺮوه­ﻫﺎی ﻋﺎدی و ﻣﻨﻔﻌﻞ ﻧﯿﺰ ﺿﺮوری اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﺴﺮﯾﻊ ﻣﺒﺎدﻻت را در ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. داﺷﺘﻦ آﻣﺎری دﻗﯿﻖ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺮای رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻓﺮش ﺿﺮوری اﺳﺖ.
– مدیریت، مهم­ترین عامل در حیات، رشد و بالندگی یا نابودی سازمان­هاست .مدیر، روند حرکت از وضع موجود به سوی وضعیت مطلوب را هدایت می­ کند. لذا حضور مدیران موفق و خبره در سازمان از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش ارتباط بین قابلیت مدیریت و قابلیت نوآوری تایید شده است. به این معنی که وجود مدیران خبره در همه سطوح سازمان اعم از عملیاتی و زنجیره تامین و … سبب ارائه محصول یا خدمت جدید و یا ارائه راهکاری برای کاهش هزینه و… می­ شود. نقش مدیریت در مجموعه هایى که خلاقیت و نوآورى از ضروریات و عوامل اصلى سازمان است بسیار مهم و حساس است، زیرا مدیریت مى تواند توانایى خلاقیت و نوآورى را در افراد ایجاد، ترویج و تشویق کند و یا رفتار و عملکرد او مى تواند مانع این امر حیاتى شود. همچنین ارتباط بین قابلیت مدیریت و قابلیت برند نیز تایید شده است. یعنی داشتن مدیران با تجربه و خبره در سازمان سبب شناسانده شدن سازمان و محصول آن در بین مشتریان می­ شود. لذا توصیه می­ شود که مدیران خبره با عملکرد بالا در سازمان بکار گرفته شوند. حضور مدیران خبره در بخش عملیاتی و یا در زنجیره تامین برای هماهنگ نگه داشتن میزان هزینه و درآمد در سازمان به ویژه در بنگاه­های کوچک و متوسط که از سرمایه اندکی برخوردارند، بسیار ضروری است. مدیران با روشن ساختن اهداف و اطلاع رسانی به موقع آن به پرسنل می توانند خلاقیت و نوآوری را در پرسنل تقویت نمایند و باعث مشارکت و آزادی در تصمیم گیری­های سازمانی شوند. همچنین گزینش افراد مبتکر در واحدهای مختلف شرکت و توجه به تنوع دیدگاه ها و نظرات پرسنل شرکت و ارزیابی عملکرد پرسنل بر اساس میزان ارائه ایده ها و افکار جدید، راهکارهای نوین، چاپ مقالات علمی و حمایت مالی و معنوی از آنها از طرف مدیران عالی شرکت سبب بهبود عملکرد سازمان خواهد شد.
قابلیت نوآوری استراتژی است که سازمان باید برای بدست آوردن مزیت رقابتی از آن بهره گیرد. این امر بخصوص برای سازمان­های کوچک و متوسط، برای افزایش بقا در بازارهای جهانی در مقابل سازمانهای بزرگ، بسیار ضروری است. زیرا نوآوری توانایی سازمان را برای انطباق با محیط افزایش می­دهد. پیشرفت اقتصادی در یک دوره بلند­مدت به سرمایه ­گذاری در ابتکارات، اختراعات و نوآوری­ها با جهت­گیری ارتباط دادن پژوهش و آموزش­ها با بازار و نیازها، بستگی دارد. در بازار داخلی نوآوری از طریق آموزش و کسب مهارت ایجاد می شود که نقش مهمی در بهره وری عوامل و کیفیت محصولات دارد. کیفیت بالا و قیمت مناسب پایین در بخش تولید، می ­تواند باعث افزایش قدرت رقابت تولیدات صادراتی گردد. در بازار بین­الملل، مزیت­های نسبی فرصت ظهور می­یابند و کالا و خدمات مورد نیاز در گوشه و کنار جهان در شرایط رقابتی با حداقل هزینه ممکن در دسترس قرار می گیرند. هرگونه تغییر و تحول و یا تعادل جدید که در بازار رخ می دهد، می تواند براساس نوآوری و سایر عواملی باشد که این ظرفیت های جدید را ایجاد می کند. مسئولین بایستی راهکاری را تدوین و اجرا کنند که هدایت­کننده نوآوری و خلاقیت باشد. مثلا مشوق­های مالیاتی و اعتبارات سرمایه ­گذاری را می­توان به شرکت­هایی بسط داد که درگیر تحقیق و توسعه هستند و یا منابع بیشتری را برای خلاقیت و نوآوری در نظر گرفت. در این پژوهش وجود ارتباط بین قابلیت نوآوری و عملکرد بازاریابی در صنعت فرش تایید شده است که به این معنی است که بکارگیری نوآوری در زمینه تولید یا ارائه محصول موجب بهبود عملکرد بازاریابی سازمان می­ شود یعنی سبب می­ شود درآمد حاصل از فروش افزایش یافته و با جذب مشتریان بیشتر به سهم بزرگتری از بازار دست یابد. به این منظور سازمان­ها باید در ارائه پیشنهادات جدید به مشتریان نسبت به رقبای خود پیشتاز باشند و پیشنهادات جدید مشتریان خود را سریعتر پیگیری کنند. همچنین یافتن روشی برای پایین نگه­داشتن هزینه­ها سبب موفقیت بنگاه­های صادرکننده فرش خواهد شد.
– در دنیای رقابتی امروز که تنوع محصول سبب شده مشتریان با حق انتخاب­های فراوانی مواجه شوند، برند، سرمایه اصلی سازمان به شمار می­رود. برند می ­تواند با مشتری ارتباط برقرار کند و در صورت رضایت مشتری از آن، می ­تواند سبب ایجاد وفاداری نسبت به برند در او گردد. این وفاداری، حیات یک شرکت را تامین کند. در این پژوهش رابطه بین قابلیت برند و عملکرد بازاریابی تایید شد. به این معنی که اگر سازمان و محصولات آن در کشور هدف و بین مشتریان شناخته شده باشد، توانایی شرکت برای افزایش فروش و ارتقای موقعیت رقابتی و… افزایش می­یابد. به این منظور سازمانها باید تلاش کنند که برند مناسبی را برای شرکت خود برگزینند وآن را در صنعت بشناسانند. برند باید به وسیله ارتباط با دیگران تبدیل شود که با بیان آن، کیفیت مطلوب و ویژگی خاص فرش در ذهن مشتریان تداعی شود. برند جزء سرمایه‌های پنهان یک بنگاه می­باشد که سرمایه‌گذاری روی آن بر قیمت کالا مؤثر خواهد بود. ساخت یک برند قوی پر اهمیت است و سازمان دارای نام تجاری قوی و موفق می ­تواند درآمد بیشتری ایجاد نماید و در عملکرد بازاریابی خود با ثبات­تر باشد. در فضای رقابتی سبز فایل، خوش نامی نام تجاری نمایانگر هویت و اعتبار و یادآور تعاملات شرکت با مشتریان خود می­باشد که اهمیت ویژه ای دارد.

۵-۵٫ محدودیت های پژوهش

محدودیت­های پژوهش به صورت زیر بوده است:
– عدم همکاری مناسب برخی از صادرکنندگان در تکمیل پرسشنامه
– کمبود منابع اطلاعاتی مرتبط با موضوع پژوهش
– جامعه آماری پژوهش حاضر محدود به بنگاه­های صادرکننده­ای است که در کاشان می­باشند و تعمیم نتایج به کل صادر­کننده­ های فرش کشور نیاز به بررسی دارد.

۵-۶٫ پیشنهادهایی برای پژوهش­های آتی

زمینه ­های مرتبط موضوعی که در این پژوهش بدان پرداخته نشده است، می ­تواند به عنوان زمینه ­های موضوعی سایر پژوهشگران و دانشجویان قرار گیرد که برخی از آن­ها عبارتند از:
انجام تحقیقات مشابه در مناطق و استان های دیگر و مقایسه نتایج حاصل از آنها با نتایج تحقیق حاضر. این تحقیق در شهر کاشان انجام گرفته است. انجام این تحقیق درشهرهای دیگر، مسلما در قابلیت اطمینان نتایج این تحقیق کمک خواهد کرد.
بررسی تاثیر قابلیت ­های بازاریابی بر عملکرد بنگاه­های بزرگ
توصیه می­ شود در پژوهش­های آتی آمادگی در چند صنعت متفاوت مورد بررسی قرار گیرد تا قابلیت تعمیم پذیری آن افزایش یابد.
بررسی تاثیر قابلیت ­های بازاریابی بر عملکرد شرکت­های صادرکننده به سایر قاره­ها (علاوه بر کشورهای آسیایی)
در این پژوهش، تاثیر قابلیت ­های بازاریابی بر عملکرد بازاریابی شرکت بررسی شده است، توصیه می­ شود در پژوهش­های آتی تاثیر این قابلیت­ها بر عملکرد مالی نیز سنجیده شود.
در پژوهش­های آتی می توان تاثیر سایر قابلیت ­های بازاریابی همچون قابلیت محصول، قابلیت قیمت، قابلیت توزیع و… را بر عملکرد سازمان مورد بررسی قرار داد.

گرفته تا انوری:
در کمال بوعلی نقصان فردوسی نگر هر کجا آید شفا شهنامه گو هرگز مباش
فردوسی را سرزنش کرده‌اند. گمان می‌رود که اینان برای خشنودسازی سردمداران ایران‌ستیزی که از شاهنامه فردوسی، دل خوشی نداشته‌اند، شاهنامه را دروغ، پر از کاستی، یا بی‌ارزش دانسته‌اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تا دو سده پس از فردوسی، در کتاب‌های تاریخ و بزرگان ادب که به دستور فرمانروایان و بزرگان زمانه و همساز با پسند دیوانیان و اهل مدرسه تألیف می‌شده‌است، نامی از فردوسی نیست، و از همین رو در کتاب‌هایی چون تاریخ یمینی، زین‌الاخبار، تاریخ بیهقی، یتیمه‌الدهر و انساب سمعانی نامی و نشانه‌ای از بزرگ‌ترین شاعر آن عصر و رویدادهای زندگی او نیست. (ریاحی،۱۳۸۰ :۱۶۵)
جدا از سکوت عمدی که تا دویست سال پس از مرگ فردوسی درباره، او برجای بوده‌است و به سبب آن بسیاری از نویسندگان و سرایندگان نامی از فردوسی یا شاهنامه سخنی نیاورده‌اند، در سرزمین‌های دورتر از بغداد که خلافت عباسی بر آنها چیرگی کمتری داشت، از شبه‌قاره هند گرفته تا سیستان، آذربایجان، اران، و آسیای صغیر، نویسندگان و شاعرانی از فردوسی یاد کرده‌اند یا او را ستوده‌اند. برای نمونه مسعود سعد سلمان گزیده‌ای از شاهنامه گرد آورد و نظامی عروضی در میانه‌های سده ششم هجری نخستین زندگی‌نامه از فردوسی را در چهار مقاله نوشت. در نزدیکی سال ۶۲۰ ه‍. ق نیز بخشی از شاهنامه در شام به دست بنداری اصفهانی به عربی برگردانده شد.
پس از یورش مغول و نابودی عباسیان، پرداختن به شاهنامه در نزد درباریان نیز افزایش یافت و از این دست حمدالله مستوفی در آغاز سده هشتم هجری در زمان ایلخانان، ویرایشی از شاهنامه بر پایهٔ چندین نسخه‌ای که یافته بود، پدید آورد. در زمان تیموریان نیز، در سال ۸۲۹ ه‍. ق در هرات، به دستور شاهزادهٔ تیموری بایسنغر میرزا ویرایشی نگاره‌دار از شاهنامه پدید آورده شد که گمان می‌رود بسیاری از نسخه‌های موجود شاهنامه از روی آن نوشته شده‌است.
بـه گفتـار پیــغمبرت راه جــوی دل از تیرگیها بدین آب شوی
چه گفت آن خداوندتنزیل ووحی خـداوند امر و خـداوند نهی
که خورشید بعـد از رسـولان مـه نتـابیـد بر کس ز بـوبـکر به
عمــر کـرد اســلام را آشــکار بیاراست گیتی چـو بـاغ بهار
پس از هر دوان بود عثمان گزین خداوند شرم و خـداوند دین
چهـارم عـلی بود جفـت بتــول که اورابه خوبی ستایـد رسول
منـم بنـده‏ ی اهــل بیـت نبــی ستاینده ی خاک وپای وصی
حکیم این جهان را چو دریا نهاد برانگیخته مـوج ازو تنـدبـاد
چـو هفتـاد کشتی بـرو ساخته همــه بـادبـانهـا بــرافــراختــه
یکی پهن کشتی بسان عـروس بیاراسـته همچـو چـشم خـروس
محمـد بـدو انــدرون بـا عـلی همــان اهـل بیـت نبـی و ولـی
خـردمنـد کـز دور دریـا بـدید کـرانـه نـه پیـدا و بـن نـاپـدید
بدانست کو مـوج خـواهد زدن کس از غرق بیرون نخواهدشدن
به دل گفت اگر با نبی و وصی شـوم غـرقه دارم دو یـار وفـی
صفویان با درنگریستن به اینکه خودشان مانند فردوسی شیعه و ایرانی بودند، نگرش ویژه‌ای به فردوسی داشتند.
چ) حامی قدرشناس
اگر چه فردوسی در خانواده ای به دنیا آمد که به قول نظامی عروضی صاحب آب و زمین بودند و او بدین سبب از امثال خود بی نیاز بود؛ اما هر چه داشت همه را در راه تدوین شاهنامه خرج کرد و خود گرفتار فقر و تهیدستی گردید. در این زمان یکی از امرای قدرشناس طوس او را از نگرانی معاش و اندوه فقر رهایی بخشید و تحت حمایت خود قرار داد؛ اما دیری نپایید که این حامی قدرشناس به وضع نامعلومی ناپدید شد. بعد از آن بود که دیگر فردوسی روی آسایش ندید و فقر، سایه سیاه و سنگین خود را تا پایان عمر بر سر راه او انداخت.
ح) اعتقادات مذهبی:
فردوسی مسلمان شیعه، معتزلی و دوستدار خاندان پیامبر(ص) و علی(ع) بوده، راه رهایی و رستگاری را در دین و دانش می جسته. (انوری؛جعفری:۱۰)
از نظر مذهبی برخی او را شعوبی دانسته اند که در آن باید تأمل کرد، آنچه مسلم است وی فردی مسلمان، مؤمن و حقیقت جو بوده است که همین حقیقت جویی یکی از موجبات بی اعتنایی درباریان محمود غزنوی را نسبت به او فراهم آورده است. وی احترام به رسول اکرم(ص) و وصی اش علی(ع) قائل بوده است: (رنجبر:۹)
اگر خُلد خواهی، به دیگر سرای به نزد نبی و وصی گیر جای
(فردوسی)
خ) وفات فردوسی
سال مرگ فردوسی تا چهار سده پس از زمان او در بن‌مایه‌های کهن نیامده‌است. (مینوی، ۱۳۴۶ :۴۲) محمدامین ریاحی، با درنگریستن در گفته‌هایی که فردوسی از سن و ناتوانی خود یاد کرده‌است، این گونه نتیجه‌گیری کرده‌است که فردوسی می‌بایستً پس از سال ۴۰۵ هجری قمری و پیش از سال ۴۱۱ هجری قمری از جهان رفته باشد. (ریاحی ۱۳۷۵: ۱۵۲-۱۵۶)
سلطان محمود غرنوی، ابتدا فردوسی را مورد بی مهری قرار داد و دل او را ر نجاند، اما سال ها بعد درصدد برآمد ازاین شاعر دل شکسته دل جویی کند؛ از این رو هدایایی فراهم کرد و گفت: با شتر سلطانی به طوس برند و از او عذر خواهند؛ اما اقبال با این شاعر همراه نبود. نظامی عروضی گوید:« هدایای سلطان به سلامت به شهر «طبران» رسید، وقتی شتر از دروازه «رودبار» وارد می شد، جنازه فردوسی از دروازه «رزان» بیرون می رفت». گویند از فردوسی دختری ماند سخت بزرگوار، خواستند هدایای سلطان را بدو سپارند، قبول نکرد و گفت بدان محتاج نیستم. فردوسی پس از ۸۲ سال زندگی شرافتمندانه و افتخار آمیز در سال ۴۱۱ه. ق غریبانه وفات یافت و دخترش عزت و بلند طبعی او را کامل کرد و این چنان مقتدرانه از هدایای مادی سلطانی چشم پوشید و افتخاری بر افتخارات پدر افزود. (ریاحی ۱۳۷۵: ۱۵۲-۱۵۶)
پس از مرگ، از به خاکسپاری پیکر فردوسی در گورستان مسلمانان جلوگیری شد و سرانجام در باغ خود وی یا دخترش در توس به خاک سپرده شد. چرایی به خاک سپرده نشدن او در گورستان مسلمانان را به سبب دشمنی یکی از دانشمندان کینه‌توز توس (بر پایه چهار مقالهٔ نظامی عروضی) دانسته‌اند. عطار نیشابوری در اسرارنامه این داستان را این‌گونه آورده‌است که «شیخ اکابر، ابوالقاسم» بر جنازهٔ فردوسی نماز نخوانده‌است و حمدالله مستوفی در پیشگفتار ظفرنامه او را شیخ ابوالقاسم کُرّکانی دانسته‌است که پیروان زیادی داشته‌است. برخی نویسندگان دیگر نام او را «ابوالقاسم گرگانی» یا «جرجانی» نیز آورده‌اند که گمان می‌رودً عربی‌شده نام گرگانی باشد. ریاحی پیوند دادن آن رخداد را با کُرّکانی صوفی ناروا دانسته‌است از آنجا که او در هنگام مرگ فردوسی نزدیک به سی سال داشته‌است. مقبره فردوسی که دهه ها بی توجه مانده بود، بین سالهای ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ به دستور رضا شاه پهلوی بازسازی شد و هم اکنون معادل یکی از معبد های ملی ایرانی درآمده است.
۲-۱-۳. آثار فردوسی
سروده‌های فردوسی
تنها سروده‌ای که روشن شده از فردوسی است، خود شاهنامه‌است (جدای از بیت‌هایی که خود او از سروده‌های دقیقی دانسته‌است).
زمانی که هنوز بهار جوانی ‏اش نگذشته بود، آوازه و شهرت شاعری درباری به نام «دقیقی»، در خراسان پیچید. در آن سالها دقیقی قسمت کوچکی از افسانه ‏های گذشته ایران را به نظم درآورده بود و قصد داشت، این کار را ادامه دهد؛ ولی بعد از مدتی به خاطر بداخلاقی و بدرفتاری با غلام خود، به دست او کشته شد. پس از مرگ دقیقی،فردوسی- که در آن زمان چهل سال بیشتر نداشت- به تشویق یکی از دوستانش تصمیم گرفت کار ناتمام دقیقی را تمام کند و از همان زمان شروع به سرودن «شاهنامه» کرد.
فردوسی سی سال از عمر خود را برای به نظم درآوردن داستان پهلوانان و شاهان گذشته ایران صرف کرد. همان‏گونه که در ابتدا گفتیم،فردوسی از دهقانان و ثروتمندان توس بود، ولی در پایان سرودن شاهنامه، بر اثر گذشت زمان ‏و خشکسالی های پیاپی و همچنین در راه سرودن شاهنامه اموال و دارایی خود را از دست داد. در آن زمان،شهرت آشکار او حتی قبل از اینکه به دست سلطان محمود برسد، در همه ایران پیچیده بود و بسیاری از دانشمندان و بزرگان نسخه‏هایی از شاهنامه را در دست داشتند، ولی هیچ‏کس به کمک این شاعر فقیر نشتافت و او در زمان پیری، درمانده و تهیدست شد.
فردوسی برای اینکه از فقر و تنگدستی رها شود و به منظور اینکه در آخر عمر خویش، مالی برای گذران زندگی ‏اش به دست آورد، تصمیم گرفت، شاهنامه خود را به نام سلطان محمود کند، اما به دلیل حسادت برخی از شاعران درباری، کتاب با ارزش فردوسی با همه‏ی زیبایی و شهرتش مورد قبول سلطان محمود قرار نگرفت و پاداشی که سزاوار رنج و تلاش سی ساله‏ ی فردوسی باشد، به او داده نشد.
شاهنامه پرآوازه‌ترین سرودهٔ فردوسی و یکی از بزرگ‌ترین نوشته‌های ادبیات کهن پارسی می‌باشد. فردوسی سرودن شاهنامه را بر پایهٔ نوشتار ابومنصوری در حدود سال ۳۷۰ هجری قمری آغاز کرد و سر انجام آن را در تاریخ ۲۵ سپندارمذ سال ۳۸۴ هجری قمری (برابر با ۳۷۲ خورشیدی) با این بیت‌ها به انجام رساند: (شهبازی،۱۳۹۰ :۹۸)
سـر آمــد کنـون قصـه ٔ یـزدگــرد به ماه سفندارمذ روز ارد
ز هجرت سه صد سال و هشتاد و چار به نام جهان داور کردگار
این ویرایش نخستین شاهنامه بود و فردوسی نزدیک به بیست سال دیگر در تکمیل و تهذیب آن کوشید. این سال‌ها هم‌زمان با برافتادن سامانیان و برآمدن سلطان محمود غزنوی بود. فردوسی در سال ۳۹۴ هجری قمری (برابر با ۳۸۲ خورشیدی) در سن شصت و پنج سالگی بر آن شد که شاهنامه را به سلطان محمود اهدا کند، و از این رو دست به کار تدوین ویرایش تازه‌ای از شاهنامه شد(مینوی،۱۳۴۶ :۳۸-۴۰) فردوسی در ویرایش دوم، بخش‌های مربوط به پادشاهی ساسانیان را تکمیل کرد. (ریاحی،۱۳۸۰ :۱۲۴) پایان ویرایش دوم شاهنامه در سال ۴۰۰ هجری قمری در هفتاد و یک سالگی فردوسی بوده‌است:
چو سال اندر آمد به هفتاد و یک همی زیر بیت اندر آرم فلک
ز هجـرت شـده پنـج هشتـاد بار بـه نـام جهـان داور کـردگـار
فردوسی شاهنامه را در شش یا هفت دفتر به دربار غزنه نزد سلطان محمود فرستاد. به گفته خود فردوسی، سلطان محمود «نکرد اندر این داستانها نگاه» و پاداشی هم برای وی نفرستاد. (مینوی،۱۳۴۶ :۴۱)از این رویداد تا پایان زندگانی، فردوسی بخش‌های دیگری نیز به شاهنامه افزود که بیشتر در گله و انتقاد از محمود و تلخ‌کامی سراینده از اوضاع زمانه بوده‌است. در روزهای پایانی زندگی فردوسی از سن خود دو بار یاد کرده، و خود را هشتاد ساله و جای دیگر هفتاد و شش ساله خوانده‌است:
کنون عمر نزدیک هشتاد شد امیدم به یک باره بر باد شد
کنون سالم آمد به هفتاد و شش غنوده همه چشم میشار فش
الف)شاهنامه سرایی
در عهد سامانیان در قرن چهارهم هجری، جمع آوری و تألیف سرگذشت پادشاهان قدیم ایران رونق به سزایی یافت. این کتاب ها که به شاهنامه معروف بودند به نثر نوشته شده بود و پیش از آن که از میان بروند، منبع و مأخذ برخی از کتاب های منثور و منظوم تاریخی در زبان فارسی و عربی قرار گرفت. جامع ترین آنها شاهنامه منثور ابومنصوری نام داشت که به فرمان «ابومنصور محمدبن عبدالرزاق» حاکم طوس، در حدود سال ۳۴۶ه.ق به دست جمعی از مورخان و نویسندگان جمع آوری و تدوین گردید. این کتاب، مأخذ مهم فردوسی در نظم شاهنامه است.

ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ؛ ﺳﻄﻮح ﺗﺤﻠﯿﻞ
ﺑﺤﺚ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ و ﺟﺪیﺗﺮﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ از ﭘﺎﯾﮕﺎه آن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ، وﺻﻒ، ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﺗﻔﺴﯿﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﻬﺖ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ. ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮع، داﻧﺸﻤﻨﺪان ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ؛ ﭘﺎﺗﺮﯾﮏ ﻣﻮرﮔﺎن، ﮐﻨﺖ واﻟﺘﺰ، وﻟﻔﺮام ﻫﺎﻧﺮﯾﺪر و دﯾﻮﯾﺪ ﺳﯿﻨﮕﺮ.
دﯾﻮﯾﺪ ﺳﯿﻨﮕﺮ در ﻣﻘﺎﻟﮥ ﻣﺸﻬﻮرش در ﺳﺎل ۱۹۶۱ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﺳﻄﻮح ﺗﺤﻠﯿﻞ را ﺑﺎ ﺑﺤﺚ از دو ﺳﻄﺢ ﮐﻠﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد: ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ (ﺳﻄﺢ ﮐﻼن) و دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ (ﺳﻄﺢ ﺧﺮد). وی از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﻋﻤﺪهای ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺷﺪ:
(۱ ﻋﻮاﻣﻞ داﺧﻠﯽ، ﮐﻪ از داﺧﻞ ﻣﺮزﻫﺎی دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ رﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ. (۲ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ورای ﻣﺮزﻫﺎی ﮐﺸﻮر رﯾﺸﻪ دارﻧﺪ. ﺳﯿﻨﮕﺮ در اﯾﻦ اﺛﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺟﺎزه ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﮐﻠﯿﺖ ﻣﯽدﻫﺪ، ﯾﻌﻨﯽ اﻣﮑﺎن ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻠﯽ ﺑﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻬﺎﻧﯽ در زﻣﯿﻨﮥ رواﺑﻂ و رﻓﺘﺎر ﮐﺸﻮرﻫﺎ و ﺳﻄﺢ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد؛ اﯾﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻠﯽ اﻣﮑﺎﻧﺎت، ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺟﻬﺎن ﻣﯽﮔﺮدد. ﺳﻄﺢ ﺗﺤﻠﯿﻞ دوﻟﺖ ﻣﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺎ را ﻗﺎدر ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ درﺑﺎره ﺷﺮاﯾﻂ و ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ در درون ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻬﺎی ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ. (راﺳﺖ و اﺳﺘﺎر، (۱۳۸۱
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮ ﭘﺪﯾﺪه را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ؛ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﮐﻼن، ﺻﻮرت ﮐﻠﯽ ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽدارد و رﯾﺸﮥ ﺣﻮادث را در ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺧﺮد، ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻮادث را از ﻧﻈﺮﮔﺎه درون ﻫﺮ واﺣﺪ، ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺻﺤﯿﺢ و ﺟﺎﻣﻊ ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﺳﻄﺢ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺪورات و ﻣﺤﺰورات ﻧﺎﺷﯽ از ﻫﺮ ﯾﮏ ﺿﺮوری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮآﯾﻨﺪی ﺟﺎﻣﻊ و واﻗﻊ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه واﺣﺪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻋﺮﺻﮥ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اراﺋﻪ داد.
(۱-۲ﺳﻄﺢ ﮐﻼن؛ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﭼﺎرﭼﻮب ﺑﺮداﺷﺖ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ
ﺑﺮداﺷﺖ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﯾﮑﯽ از روﻧﺪﻫﺎی روشﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻋﻠﻢ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻼش ﺑﺮای ﺧﺮوج از ﺑﺤﺮان ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﯽ در آﻏﺎز ﺳﺪه ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺑﺮداﺷﺖ و ﻧﮕﺮش ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ رﯾﺸﻪ در زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻣﺪرن دارد و ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬاری روش ﻋﻠﻤﯽ ﯾﮑﺴﺎن، ﺑﺮای ﻋﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺠﻠﯽ آن را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺗﺌﻮری ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد. (GST)ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ^۲
ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺘﻌﺪدی از واژه ﺳﯿﺴﺘﻢ اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻓﺮﻫﻨﮓ وﺑﺴﺘﺮ، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﯾﮏ واﺣﺪ ﭘﯿﭽﯿﺪه، ﻣﺘﺸﮑﻞ از اﺟﺰای ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﻨﻮع ﮐﻪ ﻫﺪف ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ را ﭘﯿﮕﯿﺮی
. ﮐﺎﭘﻼن ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﻣﺠﺰای از ﻣﺤﯿﻂ (Anthony, 1965:4)ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﻮاﻋﺪ رﻓﺘﺎری ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ رواﺑﻂ دروﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و رواﺑﻂ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ
. ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ آﻧﺎﺗﻮل راﭘﻮﭘﻮرت ﮐﻠﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﮥ (Kaplan, 1957:4)ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺑﯿﺮوﻧﯽ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﮐﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد و روﺷﯽ ﮐﻪ ﻫﺪﻓﺶ ﮐﺸﻒ ﻧﺤﻮه ﺗﺤﻘﻖ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ در ﮔﻮﻧﺎﮔﻮنﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎﺳﺖ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﻧﺎم دارد (دوﺋﺮﺗﯽ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ در ﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ .ﻓﺎﻟﺘﺰاﮔﺮاف، (۲۲۴ :۱۳۷۲ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮده و در درون ﻣﺮزﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮ رواﺑﻂ آﻧﻬﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در داﺧﻞ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﺑﺰرگﺗﺮ، ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﮐﻮﭼﮑﺘﺮی (ﺧﺮده ﺳﯿﺴﺘﻢ) وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺟﺎن ﺑﺮﺗﻮن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺮده ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﻣﺠﺰا و ﻣﻨﻔﮏ ﺳﺎﺧﺖ (ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﮑﺎک، ارﺗﺒﺎط ﻋﻤﻠﮑﺮدی آن ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺸﻬﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد)، ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﺷﺎره ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪه از رواﺑﻄﯽ دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در آن ﺳﻄﺢ را در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ؛ ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺮزﻫﺎﯾﯽ دارد ﮐﻪ آن را از ﻣﺤﯿﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯿﺶ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﺳﺎزد. ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ، ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﺒﮑﻪای ارﺗﺒﺎﻃﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺎزه ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت را ﻣﯽدﻫﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻮدﮐﺎر ﺑﻪ ﺳﺎزﮔﺎری دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ، دروﻧﺪادﻫﺎ و ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎﯾﯽ دارد. ﺑﺮوﻧﺪاد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دروﻧﺪاد ﯾﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح، ﺑﺎزﺧﻮرد ﺑﻪ آن ﺳﯿﺴﺘﻢ وارد ﺷﻮد (ﻫﻤﺎن).
General Systems Theory –^١
واژه ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻣﺮوزه در ﻋﺮﺻﮥ ﻋﻠﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺑﺮد وﺳﯿﻌﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﺷﮑﺎل زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد: (۱ ﯾﮏ ﭼﺎرﭼﻮب ﻧﻈﺮی ﺑﺮای ﻣﺪون ﺳﺎﺧﺘﻦ دادهﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ (۲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ از رواﺑﻂ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻔﺮوض از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖﻣﺜﻼً. ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ. (۳ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ادﻋﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ ـ ﻣﺜﻼً ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ دﻫﮥ ۱۹۵۰ و (۴ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ(ﭘﯿﺸﯿﻦ: .(۲۲۳
ﻧﮕﺮش ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ، رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﻄﺮح در آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪ. ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ واﺣﺪﻫﺎ، ﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ، ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﺮزﻫﺎ. واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﺘﻨﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻃﯿﻒ ﮔﺴﺘﺮدهای از ﺑﺎزﯾﮕﺮان، ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺸﻮرﻫﺎ، ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪای، ﺷﻬﺮوﻧﺪان و ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺮدد. ﮐﻨﺶﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ رواﺑﻂ دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ، ﺗﺠﺎرت و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و اﻧﻮاع رﻗﺎﺑﺖﻫﺎ و ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﯽﮔﺮدد و در دورهﻫﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻨﺶ ﻏﺎﻟﺐ و ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ. در اﮐﺜﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﻗﻮاﻋﺪ و ﻣﻘﺮرات و ﻋﺮفﻫﺎی آﺷﮑﺎر و ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮ رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن واﺣﺪﻫﺎ و روﻧﺪﻫﺎ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺮزﻫﺎ، ﺧﻂ ﻓﺎﺻﻞ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﯾﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ورای آن، ﮐﻨﺶﻫﺎ و ﻣﺮاودات ﻣﯿﺎن واﺣﺪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺳﯿﺴﺘﻢ، اﺛﺮی ﺑﺮ ﻣﺤﯿﻂ آن ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻂ ﻫﻢ اﺛﺮی ﺑﺮ واﺣﺪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺪارد. ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﯾﺎد ﺷﺪه در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺎﺳﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر، ﻓﺮآﯾﻨﺪ و ﮐﺎرﮔﺰار، در ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺎﺧﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ دﯾﮕﺮی ﺧﺮده ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎﯾﯽ را در ﺧﻮد ﺟﺎی داده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺧﺮده
.ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ، ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ (ﻗﺎﺳﻤﯽ، (۱۳۸۴
ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﮕﺮش ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭼﺎرﭼﻮب و در ﺗﻠﻔﯿﻖ ﺑﺎ ﭘﺎراداﯾﻢﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﺌﻮرﺋﺎﻟﯿﺴﻢ و ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد. ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﭼﺎرﭼﻮب ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ در ﺗﺤﻠﯿﻞ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺿﻤﻦ ﻧﻈﻢﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻣﮑﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی دادهﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط و اراﺋﻪ ﻣﺪل ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﻣﯿﺴﺮ ﻣﯽﺳﺎزد.
(۱-۱-۲ﭘﺎراداﯾﻢ ﻧﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ
از اواﺧﺮ دﻫﮥ ۱۹۶۰ و در دﻫﮥ ۱۹۷۰ در وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﺼﮥ آن ﻋﺒﺎرت ﺑﻮد از ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و رواﺑﻂ ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﺪاﺧﻞ ﮐﺸﺎﮐﺶ و ﻫﻤﮑﺎری. ﺑﺮﺧﻼف دﻫﮥ ﭘﻨﺠﺎه ﮐﻪ ﮔﺰﯾﻨﺶﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﺖﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺤﺪود و ﻧﺘﺎﯾﺞ آن روﺷﻦ ﺑﻮد، در اﯾﻦ دوران راﻫﻬﺎ ﻣﺘﻌﺪدﺗﺮ ﺷﺪه و ﮔﺰﯾﻨﺶ دﺷﻮارﺗﺮ ﮔﺸﺖ و ﺣﮑﻮﻣﺘﻬﺎ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻌﺪد راﻫﻬﺎی ﺑﺪﯾﻞ و ﻋﺪم وﺿﻮح ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی آن را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ. ﺗﺤﻮﻻت اﻧﻘﻼﺑﯽ در ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﺣﺠﻢ ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺒﺎدﻻت ﻣﻬﻢ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺪن ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی، ﻫﻤﮕﯽ ﺿﺮورت ﺗﻘﺮﯾﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪای ﺟﺪﯾﺪ در ﺑﺎب ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ دادن ﺳﯿﺎﺳﺖ و اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎﺷﺪ، را ﯾﺎدآور ﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﭘﺎرادﯾﻢ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ در ﺑﺎب اﻫﻤﯿﺖ و ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﻫﻤﮑﺎری در ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﯾﻪ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﺳﺎدهاﻧﮕﺎراﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ، ﮐﺮاﺳﻨﺮ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﻨﻮز دﻋﺎوی واﻗﻊﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻮازﻧﮥ ﻗﺪرت و ﻏﯿﺮه ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻋﻤﻼً ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﻬﺎی ﺑﺰرگ، ﺑﻪ رﻏﻢ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ و ﻓﺸﺎرﻫﺎی ﮔﺮوﻫﻬﺎی داﺧﻠﯽ، »ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ« را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻌﻨﻮان ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ از ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﯿﻮن ﻣﻄﺮح ﺷﺪ. ﮐﺘﺎب وی ﺑﺎ ﻧﺎم »ﭘﺲ از ﻫﮋﻣﻮﻧﯽ« ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎری و واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ (ﻣﺸﯿﺮزاده، .(۱۳۸۶
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ از درﯾﭽﮥ ﻧﮕﺮش ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ در ﻋﺮﺻﮥ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ، ﻣﻔﺮوﺿﺎت ﭘﺎﯾﻪای زﯾﺮ ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻣﯽﮔﺮدد:
واﺣﺪﻫﺎ: ﺣﻀﻮر ﺑﺎزﯾﮕﺮان دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ اﻋﻢ از ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ای، ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﭼﻨﺪﻣﻠﯿﺘﯽ و ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ دوﻟﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻨﺸﮕﺮ اﺻﻠﯽ ﺻﺤﻨﮥ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ.
ﮐﻨﺶ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ: ﮐﻨﺶﻫﺎ در ﻣﯿﺎن واﺣﺪﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺧﺮدهﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ از ﻫﻤﮑﺎری ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻀﺎی واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﺎرﺿﺎت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
ـ ﻗﻮاﻋﺪ: ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ آﻧﺎرﺷﯿﮏ اﺳﺖ، ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻧﻘﺶ ﺗﺒﯿﯿﻨﯽ اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺑﯿﺎن اﻫﻤﯿﺖ آن اﻓﺮاط ﮔﺮدد. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻌﻨﻮان ﺑﺎزﯾﮕﺮان اﺻﻠﯽ، ﮐﻨﺸﮕﺮاﻧﯽ ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻗﻠﻤﺪاد
.ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ (ﺑﻠﯿﺲ و اﺳﻤﯿﺖ، (۴۲۴ :۱۳۸۸
ﻧﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎ ﮐﻨﺸﮕﺮاﻧﯽ ذرهای ﯾﺎ اﺗﻤﯿﺴﺘﯽاﻧﺪ، ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﮐﻮﺷﻨﺪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻨﻔﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی دﯾﮕﺮان ﺑﯽﺗﻔﺎوتاﻧﺪ. ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی وﺟﻮد »ﺗﺮﺟﯿﺤﺎت ﻣﻨﻈﻢ و ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ« ﻗﺪرت »ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺳﻮد و زﯾﺎن« و ﺗﻼش ﺑﺮای ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﺳﺎﻧﺪن ﺳﻮد اﺳﺖ. ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﺳﺘﺎوردﻫﺎ، دوﻟﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﯿﺪﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽرﺳﻨﺪ. ﭘﺲ اﮔﺮ ﻫﻤﮑﺎری ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺴﺐ ﺳﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ﻣﺒﺎدرت ﮐﺮد. ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﭼﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻬﻢ دﺳﺘﺎورد ﺧﻮد اﺳﺖ. از ﻣﻨﻈﺮ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﻧﻈﻢ ﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺧﻮدﺟﻮش از اﻋﻤﺎل و ﺗﻌﺎﻣﻼت واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻨﻔﺮد ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد و واﺣﺪﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر از ﺗﻘﺪم ﻫﺴﺘﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ. در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل، ﭘﺲ از ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی ﻧﻈﺎم، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوی ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه آن ﻣﻨﻔﺮداً ﯾﺎ در ﺟﻤﻊﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر، ﺟﺎﯾﮕﺎه، ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﯾﺎ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻏﯿﺮﻋﻤﺪی واﺣﺪﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺸﮑﻠﯽ از ﺗﻮزﯾﻊ ﻗﺪرت و ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ در اﯾﻦ ﺗﻮزﯾﻊ ﻗﺪرت .ﺗﻌﺎﻣﻞ آﻧﻬﺎ ﻇﻬﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ (ﻣﺸﯿﺮزاده، (۲۲ :۱۳۸۴ ﻣﯿﺎن واﺣﺪﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ، ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﺗﺸﺮﯾﺢ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﻗﺪرت ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﺣﻮزه ﻧﻈﺎﻣﯽ و ژﺋﻮﭘﻠﺘﯿﮏ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽﮔﺮدد، ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺮﺻﮥ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻓﻨﯽ را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮﻣﯽﮔﯿﺮد.
ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽدﻫﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺮﯾﺢ و ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺬﮐﻮر از ﻣﻔﻬﻮم واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ^۳ ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺑﺮد.
»ﮐﯿﻮﻧﻮ ﻧﺎی« ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز درﺑﺎره واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اراﺋﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ. آﻧﻬﺎ ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺑﯿﺮوﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﺮ رﻓﺘﺎر و آزادی ﻋﻤﻞ دوﻟﺖﻫﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد، ﭘﺲ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎی اﺷﺘﺮاﮐﯽ اﺳﺖ. ﮐﯿﻮن و ﻧﺎی واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ:
Interdependence –^١
»ﻣﺸﺨﺼﮥ آن ﺗﺄﺛﯿﺮات دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﻣﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ… ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺛﺮات دوﺟﺎﻧﺒﻪ ﻫﺮ( ﭼﻨﺪ ﻟﺰوﻣﺎً ﻏﯿﺮﻣﺘﻘﺎرن ﻧﺒﺎﺷﺪ) و ﻫﺰﯾﻨﻪﺑﺮ ﻣﻌﺎﻣﻼت در ﻣﯿﺎن ﺑﺎﺷﺪ، واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ وﺟﻮد دارد.« (ﮐﺮﺳﻨﺰی، (۳۷-۳۸ :۱۳۸۷
ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ ﺗﺸﺮﯾﺢ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ آن ﺑﭙﺮدازﯾﻢ. اﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی، ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ، ﺗﻘﺎرن و ﻫﺰﯾﻨﻪ
ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی:^۴ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﯾﮏ واﺣﺪ، ﺳﺒﺐﺳﺎز ﺗﻐﯿﯿﺮ در واﺣﺪ ﯾﺎ واﺣﺪﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﭼﻪ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺳﻬﻢ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﯾﮏ ﺑﺎزﯾﮕﺮ در ﺗﺤﻤﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ ﻧﺎﺷﯽ از وﻗﺎﯾﻊ ﺧﺎرﺟﯽ، ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻂﻣﺸﯽﻫﺎ (دوﺋﺮﺗﯽ و ﻓﺎﻟﺘﺰﮔﺮاف، (۲۲۶ :۱۳۷۲
ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ: ﺑﺎرﺑﯿﺮی ﻣﻔﻬﻮم ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮی را در ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﯾﻌﻨﯽ »اﻫﻤﯿﺖ راﺑﻄﮥ ﺗﺠﺎری ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮ رواﺑﻂ ﺗﺠﺎری.« ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ در واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﻔﺎوت ﮐﯿﻔﯽ ﺑﯿﻦ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی (ﺧﻂ ﺣﺎﺋﻞ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﮐﻤﯽ ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﮔﺮدد. ﺳﻄﻮح ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ و ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﺗﺮ آن ﺑﺎ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮی ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد (ﮐﺮﺳﻨﺰی، .(۴۰ :۱۳۸۸
ﺗﻘﺎرن:^۵ ﺗﻘﺎرن در واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ دو ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوی و در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮازن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. ﻣﺜﻞ راﺑﻄﻪای ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد. ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﯿﺶ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ از ﻣﺰاﯾﺎی ﺣﺎﺻﻞ از راﺑﻄﻪ ﺳﻮد ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ.
ﻫﺰﯾﻨﻪ:^۶ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻋﺎم در رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ، از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﻣﯽﺷﻮد. ﮐﺎرل دوﯾﭻ ﻫﺰﯾﻨﻪ را در ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ (ﻣﺸﯿﺮزاده، :۱۳۸۴
(۵۰٫
– Sensitivity & Vulnerability ^٢ Symmetry –^١ – Cost ^٢
واژه »واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ« ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺘﻌﺪدی دارد. در ﯾﮏ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﺎم، ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﺮف وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن دوﻟﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ دوﻟﺘﻬﺎی دﯾﮕﺮ دارد. در اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻی ﺗﺠﺎرت
ﺧﺎرﺟﯽ، ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺗﻤﯽ، ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻬﺎﻧﯽ رﮐﻮد ﯾﺎ ﺗﻮرم و ﻏﯿﺮه، ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی وﺟﻮد واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در ﻣﯿﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺳﻄﺢ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺻﺮف آﮔﺎﻫﯽ از وﺟﻮد واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮐﺸﻮر، در ﺷﻨﺎﺧﺖ وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ رواﺑﻂ ﻓﯽﻣﺎﺑﯿﻦ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ. در ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ، واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ دوﻟﺘﻬﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮔﺮدد. ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای ﮐﻪ
(Rosecrance et. al, 1977:ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد
۴۲۶).
واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻔﺮوﺿﺎت و ﮔﺰارهﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ آن را ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺼﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ:
(۱ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ ﻣﯿﺎن دو ﺣﻮزه داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ: اﮐﻨﻮن ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺑﺎزﯾﮕﺮان داﺧﻠﯽ ﭘﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮردهاﻧﺪ. ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی در زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺮژی ﻫﺴﺘﻪای ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪای داﺧﻠﯽ اﺳﺖ، واﮐﻨﺶﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ را ﺑﺮﻣﯽ اﻧﮕﯿﺰد. در ﺣﻮزه اﻗﺘﺼﺎدی- ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ اﮐﻨﻮن ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ در ﺣﻮزه ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن در ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺰاری داﺧﻠﯽ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﺎرﺟﯽ را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ، در ﻣﺤﯿﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﯾﺎ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﺎزه، دﯾﮕﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮای روﯾﮑﺮدﻫﺎ ﯾﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋیﻫﺎی اﻧﺰواﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺗﮑﺮواﻧﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ. از اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه، روﯾﮑﺮد ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺎزه ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻧﻪ در ﺳﺎﯾﮥ اﻧﺰوا، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ
.ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎل ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﭘﯿﮕﯿﺮی ﺷﻮد (ﺑﺰرﮔﯽ و ﻋﺎﺑﺪﯾﻦ، (۱۴۹ :۱۳۸۸
(۲ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزﯾﮕﺮان و ﻣﺠﺎری ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ: ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ دوﻟﺘﻬﺎی ﻣﻠﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎزﯾﮕﺮان در ﭘﻬﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ، اﮐﻨﻮن ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎری درﮐﺎرﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ: اﻓﺮاد، ﺷﺮﮐﺘﻬﺎی ﭼﻨﺪﻣﻠﯿﺘﯽ و ﻓﺮاﻣﻠﯽ، ﺟﻨﺒﺶﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯽ. ﺑﺪﯾﻦﺳﺎن اﮐﻨﻮن ﺑﺎزﯾﮕﺮان دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ
ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺘﻌﺎﻣﻞ و ﻣﺘﺪاﺧﻠﯽ از رواﺑﻂ ﭼﻨﺪﺳﻄﺤﯽ و ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ
(Scott, 1977).ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآورد و ﻫﻢ ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻮر آﻧﻬﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ
(۳ دﺳﺘﻮر ﮐﺎر رواﺑﻂ ﻣﯿﺎن دوﻟﺘﻬﺎ، ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ، از اﻗﻼم ﻣﺘﻌﺪدی ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺐ روﺷﻦ ﯾﺎ ﻣﺪاوﻣﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ، ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ دﯾﮕﺮ در رأس ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻗﺮار ﻧﺪارﻧﺪ. ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی و رﻓﺎﻫﯽ، ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزه ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻼﯾﻢ، اﻫﻤﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎزﯾﻬﺎی ﻏﺎﻟﺐ در رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ از ﻧﻮع »ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﺘﻐﯿﺮ« ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد، ﻧﻪ »ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺻﻔﺮ« (ﻣﺸﯿﺮزاده، .(۵۱ :۱۳۸۴
(۴ دوﻟﺘﻬﺎ از ﻧﯿﺮوی ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﻣﻮاردی ﮐﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺎﯾﺮ دوﻟﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﮥ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ، اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ. زﯾﺮا زور راه ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﻫﺪاﻓﯽ ﻧﻈﯿﺮ رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮد.