حقوق کودکان در ایران بردارند. (نیک پور: ۱۳۶۹)
از سویی دیگر به جهت گستردگی دامنه بحثهای حقوقی در خصوص کودکان نامشروع، افتراق بین دیدگاه ها در میان علمای علم حقوق و علمای فقه شیعه و سنی در این خصوص مشاهده می گردد به گونه ای که از دیدگاه حقوق خصوصی (موضوعه) در خصوص وطی به شبهه با محارم از نظر فقهی هیچ شبههای وجود ندارد که این ارتباط مانند سایر موارد شبهه از مصادیق ارتباط مشروع است. ولی چنانکه اشاره شد بعضی از حقوقدانان در این مورد مخالفت کرده و کودک ناشی از وطی به شبهه با محارم را به هیچیک از پدر و مارد ملحق نکردهاند و این حکم را به فقهای امامیّه نسبت داده و ادّعای اجماع نیز کرده‌اند در صورتی که در فقه کسی قایل به نامشروع بودن آن نشده است و فرزندی که از آن به وجود آید کسی نگفته است که نامشروع است تا چه رسد اینکه اجماعی باشد، بلکه هر کسی در این زمینه سخن گفته کودک را کودک مشروع دانسته و همه آثار و احکام ولد حتی توارث را بر او مرتب کرده است(امامی، ۱۳۹۰: ۱۶۵) از جمله: علامه حلّی در ارشاد ألاذهان میگوید: فامّا المسلم فلا یرث بالّسبب الفاسد و یرث بالّنسب صحیحه و فاسده فان الّشبهه کالّصحیح فی لحوق الّنسب بعضی از فقهای ما نسب صحیح و فاسد را در مجوس از موجبات ارث می‌دانند ولی در سبب فقط صحیحش موجب ارث است و برای آن چنین مثال میزند: کسی که با دختر خود ازدواج کند و از آن دختری متولد شود سپس پدر بمیرد هر دو دختر از این پدر ارث دختری میبرند(یعنی یک نسب صحیح و دیگری نسب فاسد است)سپس عبارت فوق را درباره مسلمانان مینویسد و میگوید: و امّا مسلمانان با سبب فاسد ارث نمیبرند ولی با نسبت صحیح و فاسد ارث میبرند زیرا شبهه، در الحاق نسب همانند صحیح است(حلی، ۱۳۸۱، ۱۰۶) با توجه به اختلاف دیدگاه فوق می توان عنوان نمودکه اهمیت موضوع از انجای حاصل می گرددکه کودکان نامشروع بخشی از جمعیت کشور، در صورت لاینحل ماندن برخی از حقوق حقه شان، و عدم ایفادبه آنان، می توانند در آینده مشکلات عدیده ای را برای جامعه مهیا سازند
( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
اهداف تحقیق
هدف اصلی:
بررسی دیدگاه های مختلف در خصوص حقوق کودکان نامشروع در فقه امامیه و فقه اهل تسنن با حقوق موضوعه ایران
هدف فرعی:
بررسی اثبات نسب در حقوق موضوع ایران بر ادله ای استوار است که آن ادله در بین علمای شیعه و اهل تسنن مورد قبول واقع گردیده است.
بررسی تمایز در سیستم ادله اثبات دعوی و برخی مشاغل حساس، مابین کودکان نامشروع و مشروع در حقوق موضوعی و فقه قائل شده اند.
سوالات تحقیق
سوال اصلی
وجه افتراق مبنای حمایت از حقوق اطفال نامشروع در فقه امامیه و فقه اهل سنت چیست؟
سوال فرعی
در حقوق موضوعه ایران، دلایل اثبات نسب ریشه در کدام نظام حقوق دارد؟
موضع حقوق ایران در خصوص تمایز حقوق بین اطفال مشروع و اطفال نامشروع چیست؟
فرضیه های تحقیق:
فرضیه اصلی:
حمایت از اطفال نامشروع در فقه امامیه و فقه اهل سنت مبنای واحدی در رعایت مصلحت و غبطه طفل داشته و وجه افتراق ندارد.
فرضیه ی فرعی فرعی:
دلایل اثبات نسب در حقوق ایران از یک سو ریشه در فقه امامیه و از سوی دیگر ریشه در حقوق مدرن دارد.
در حقوق موضوعه ایران، حقوق اطفال مشروع با اطفال نامشروع، تمایز محسوس دارد.
پیشینه پژوهش
رشیدی(۱۳۸۵) موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد خود رابا بررسی فقهی و حقوقی کودکان نامشروع انتخاب نموده است به این نتیجه دست یافته که از دیدگاه شرع مقدس اسلام و قانون ایران کودکان نامشروع. کودکانی می باشند که در نتیجه روابط جنسی ممنوع بین زن و مرد نامحرم به وجود می آیند که عوامل فراوانی در تشدید یا تقلیل آمار این کودکان در جوامع بشری تأثیر دارد که از میان آنها می توان به عوامل اجتماعی، اقتصادی و حوادثی مانند جنگ و قحطی و همچنین عوامل روانی اشاره نمود. از نظر حقوقی نسب عبارتند از رابطه خونی، طبیعی، اعتباری و قراردادی بین دو نفر تلقی می شود که چنین رابطه ایی به رغم عده ای از فقها بین کودک نامشروع و پدر خود برقرار می باشد. و از دیدگاه فرعی اثبات نسب به طرق متنوعی می باشد که در سیستم ادله اثبات دعوی می توان به اقرار به فرزند بودن کودک نامشروع و شهادت شهود و آزمایش خون و سایر اماراتی که اقناع وجدانی قاضی را فراهم می نماید اشاره نمود. درباره حقوق مدنی و کیفری اینگونه افراد قابل ذکر است که جز در مواردی محدود این افراد از تمامی حقوق مربوط به افرادی که با نسب شرعی و قانونی به وجود آمده اند برخوردار می باشند و این موارد محدود را می توان در توارث، قضاوت، شهادت و امام جماعت بودن این افراد خلاصه کرد که در مقابل سایر حقوق بسیار ناچیز است. دلیل این محرومیت به علت جایگاه خاص این امور می باشند که جایگاه شان در مواردی مثل قضاوت جایگاه ائمه معصومین می باشد و لازم است که افرادی متصدی این امور شوند که از نطفه پاک به وجود آمده باشند چون این افراد ازاقتضای بیشتری در ارتکاب به شقاوت دارند به همین علت شرع مقدس این محرومیت ها را درباره آنها تأمل شده است
هاشمیان(۱۳۷۹) موضوع پایان نامه کارشناسی ارشد خودرا به بررسی وضع حقوق اطفال نامشروع و خارج از نکاح در حقوق ایران و اسلام اختصاص داده است او اظهار میدارد هدف ازاین پایان نامه، بررسی وضع حقوق اطفال نامشروع و خارج از نکاح در حقوق ایران و اسلام است. تحقیق حاضر که به روش کتابخانه ای انجام یافته، مشتمل بر سه بخش است. بخش اول، تحت عنوان کلیات، به تعریف و اقسام طفل نامشروع و فرق آن با طفل مشروع، سیر تاریخی وجود اطفال نامشروع در ایران و اسلام و عوامل پیدایش اطفال نامشروع می پردازد. در بخش دوم، نسب اطفال نامشروع مورد بررسی قرار می گیرد بخش پایانی نیز، حقوق اطفال نامشروع را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد، از دیدگاه شرع مقدس اسلام و قانون ایران، اطفال نامشروع، اطفالی هستند که در نتیجه روابط جنسی ممنوع بین زن و مرد نامحرم به وجود می آیند که عوامل فراوانی در تشدید یا تقلیل آمار این اطفال دخیل هستند که از میان آنها می توان به عوامل اجتماعی، اقتصادی و حوادثی مانند جنگ و قحطی و همچنین عوامل روانی اشاره نمود. از نظر حقوقی، نسب رابطه خونی، طبیعی، اعتباری و قراردادی بین دوفرد تلقی می شود که چنین رابطه ای به زعم عده ای از فقها بین طفل نامشروع و پدر خود برقرار می باشدو اینگونه اطفال جز در مورد ارث ملحق به تمامی حقوق وی می باشند. در مقابل، اکثر فقهاء منکر چنین رابطه ای بین این دو گردیده اند و درنتیجه اثبات نسب را دراین افراد موضوعا” منتفی می دانند. از دیدگاه عرفی اثبات نسب به طرق متنوعی می باشد که درسیستم ادله اثبات دعوی می توان به اقرار به فرزند بودن طفل نامشروع و شهادت شهود و آزمایش خود و سایر اماراتی که اقناع وجدانی قاضی را فراهم می نماید، اشاره نمود. درباره حقوق مدنی و کیفری اینگونه افراد از تمامی حقوق مربوط به افرادی که با نسب شرعی و قانونی به وجود آمده اند برخوردار می باشند و این موارد معدود را می توان در توارث، قضاوت، شهادت و امام جماعت بودن این افراد خلاصه کرد که درمقابل سایر حقوق بسیار ناچیز است و دلیل این محرومیتها به دلیل جایگاه خاص این امور می باشد که جایگاهشان در مواردی مثل قضاوت جایگاه ائمه و معصومین باشد و لازم است افرادی متصدی این امور شوند که از نطفه ای پاک به وجود آمده باشد و چون این افراد اقتضای ارتکاب به شقاوت بیشتری دارند شرع مقدس، این محرومیتها را درباره آنها قائل شده است. بدین ترتیب برخلاف نظر بعضی از حقوقدانان عدم آشنا به مبانی اسلامی که معتقدند اسلام این افراد را از بسیاری از حقوق اولیه محروم کرده است، شرع مقدس تمامی حقوق جز درموارد معدود و آن هم به دلایل خاص، رابرای این افراد به رسمیت شناخته است و دراین موارد هیچ فرقی در اعطاء حقوقشان با دیگران نگذاشته است.
ابوطالبی(۱۳۸۵) موضوع پایان نامه خود را به حقوق اطفال نامشروع در فقه و حقوق اختصاص داده است او عنوان می دارد هدف پژوهش دیگاه شرح مقدس اسلام نسبت به حقوق اطفال نامشروع در فقه و حقوق است. از دیدگاه شرع مقدس اسلام و قانون اطفال نامشروع اطفالی می باشند که در نتیجه روابط جنسی ممنوع بین زن و مرد نامحرم به وجود می آیند. از نظر حقوقی نسبت رابطه خونی، طبعی، اعتباری و قراردادی بین دو فرد تلقی می شود که چنین رابطه ای به زعم عده ای از فقیهان بین طفل نامشروع و پدر خود برقرار می باشد و اینگونه اطفال جز در مورد ارث ملحق به تمامی حقوق وی می باشند. در مقابل اکثر فقیهان منکر چنین رابطه ای بین این دو گردیده اند و در نتیجه اثبات نسبت در این افراد را موضوعا منتفی می دانند. از دیدگاه عرفی، اثبات نسب به طرق متنوعی می باشد که در سیستم ادله اثبات دعوی می توان به اقرار به فرزند بودن طفل نامشروع و شهادت شهود و آزمایش خود و سایر اماراتی که اقناع وجدانی قاضی را فراهم می نماید اشاره نمود. درباره حقوق مدنی و کیفری جز در موارد معدودی این افراد از تمامی حقوب مربوط به افرادی که با نسبت شرعی و قانونی به وجود آمده اند برخوردار می باشند و این موارد معدود را می توان در توراث، قضاوت، شهادت و امام جماعت بودن این افراد خلاصه کرد که در مقابل سایر حقوق بسیار ناچیز است و دلیل این محرومیت ها به دلیل جایگاه خاص این امور می باشند.
تعریف مفاهیم نظری تحقیق
شبهه: تصور بر خلاف واقعیت و نزدیکی به شبهه یعنی مردی با زنی به تصور وجود رابطه زوجیت، در حالیکه مرابطه مزبور موجود نباشد و نسب ناشی از شبهه در زمانی حاصل می گردد که از نزدیکی بین زن و مرد طفلی متولد گردد. نسب هرکدام که در شبهه بوده اند در حکم نسب قانونی و همه آثار آن را در بر دارد. (مدنی، ۱۳۸۵: ۱۹۶)
زنا: عبارت است از نزدیکی بین زن و مردی که بین آنها رابطه زوجیت وجود ندارد طفلی که از نزدیکی زنا تولد یابد با وجود نسب طبیعی و خونی که با زانی و زانیه دارد قانون به جهت نظم عمومی نسب او را به رسمیت نشناخته است(ماده۱۱۶۷) (مدنی، ۱۳۸۵: ۲۰۴)
زنا در فقه اسلامی: در فقه اسلامی آنرا به نزدیکی شخص بالغ عاقل و مختار با زنی می‌دانند که بر او حرام است به علم به حرمت و علم به نزدیکی(شهید اول، ۱۳۸۰: ۴۲۲)
تلقیح مصنوعی: تلقیح در لغت به معنای بارداری کردن و لقاح به معنای باردار شدن و منظور از تلقیح مصنوعی این است که اسپرماتوزوئید را با وسایل پزشکی، وارد رحم زن کرده و او را، باردار نماید. (لنگرودی، ۱۳۶۳: ۱۹۸)
کودک نامشروع: شهید ثانی در مسالک الافهام در شرح و تفسیر عبارات فوق میگوید: مراد از نسب فاسد کودکی است که به نکاح صحیح مستند نباشد و گرنه ولد ناشی از شبهه نیز صحیح است و همه احکام نسب بر او ملحق میشود. (ثانی، ۱۳۸۱: ۳۵۸)
روش تحقیق
تحقیق حاضر به لحاظ نوع کاربردی و به لحاظ اجرا توصیفی محسوب می گردد و جهت بررسی موضوع پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده است
سازماندهی پژوهش
تحقیق حاضر از دو بخش تشکیل گردیده است. در بخش اول که مربوط به کلیات و تقسیمات می باشد به بحث و بررسی در خصوص نسب و انواع آن در حقوق و فقه اسلامی پرداخته شده است و اقسام آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است هدف از ارائه این بخش آن بوده که بتوانیم ابتدا تعریف و تقسیمی جامعی از نسب و انواع آن داشته باشیم و با بهره گرفتن از این تعاریف زمینه های بررسی حمایت های حقوقی و فقهی آنها بپردازیم در بخش دوم نیز بحث فقهی و حقوقی اطفال نامشروع با استناد به اعلامیه حقوق کودک و کنوانسیون های مربوط به آن و همچنین نظر فقها در خصوص احکام وضعی و ترتیبی اطفال نامشروع و همچنین حمایت های حقوقی لازم در این خصوص به بحث وبررسی پرداخته شده و در نهایت جمع بندی و نتیجه گیری نیز ارائه گردیده است.
بخش اول: تقسیمات و مفاهیم
فصل اول
نسب در حقوق و فقه اسلامی
مقدمه
قانون مدنی ایران در کتاب هشتم نسب را در معنای فرزند و اولاد به کار برده است و به همین جهت در تعریف نسب می توان گفت که «رابطه خونی و حقوقی است که پدر و مادر را به فرزندان آنان مربوط می کند»(کاتوزیان، ۱۳۷۲: ۴۶۸)
نسب در لغت به معنی خویشاوندی و نژاد است. و در اصطلاح حقوقی عبارت است از رابطه خویشاوندی بین دونفر که یکی از نسل دیگری یا هر دو از نسل شخص ثالثی باشند و به تعبیر دیگر (نسب علاقه ای است بین دو نفر که به سبب تولد یکی از آنها از دیگری یا تولدشان از شخص ثالثی حادث می شود. ) (بروجردی، ۱۳۳۹: ۲۸۰) نسب مترادف یا (قرابت نسبی ) است و رابطه طبیعی و خونی بین کلیه خویشاوندان نسبی خط مستقیم یا خط اطراف را در بر می گیرد. این نسب به معنی عام است.
اما نسب به معنی خاص عبارت است از رابطه پدر فرزندی یا مادر فرزندی و به دیگر سخن، رابطه طبیعی و خونی میان دونفر است که یکی به طور مستقیم (بدون واسطه) از صلب یا بطن دیگری به دنیا آمده است.
نسب ممکن است ناشی از نکاح یا بدون نکاح باشد. نسب ناشی از نکاح نوع معمولی نسب است که تحت عنوان نسب مشروع شناخته می شود. نسب بدون نکاح گاهی ناشی از رابطه جنسی ناشی از شبه (اشتباه) است. ممکن است هیچ گونه رابطه جنسی متعارف بین زن و مرد وجود نداشته و در نتیجه تلقیح مصنوعی فرزندی پدیده آمده باشد. این گونه رابطه خویشاوندی را می توان نسبت ناشی از تلقیح مصنوعی نامید. سرانجام ممکن است از رابطه نامشروع زن و و مرد فردی به دنیا آمده باشد.
انواع نسب: انواع احکام نسب را می توان در چهار دسته تقسیم نمود:
دسته اول: نسب مشروع
دسته دوم: نسب ناشی از شبهه
