پیامدها
مشکلات اقتصادی – اجتماعی
نتایج
نیازها
برنامه
ستاندهها
فعالیتها
نهادهها
اهداف
کارآیی قضاوت مناسبت
اثربخشی
سودمندی
نمودار ۲-۴- مسائل کلیدی ارزشیابی (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷)
نمودار ۲-۴ نشان میدهد که چگونه هر کدام از مسائل کلیدی ارزشیابی با برنامهای که ارزشیابی میشود، ارتباط دارد. نمودار به سه سطح مختلف تقسیم شده است. پائینترین سطح مربوط به قضاوت است. هر کدام از پنج مسألهی فوق، مسئولیت ارزشیاب است. وی باید از روش های دقیق تحلیلی برای رسیدن به قضاوت در مورد هر کدام از آنها بهره گیرد. سطح دوم مربوط به خود برنامه است. اهداف پشت برنامه هستند که آن را تحرک میبخشند. برای رسیدن به این اهداف، منابع انسانی و مالی (نهادهها) به برنامه اختصاص مییابند و به فعالیتهای متنوع برنامه تخصیص داده میشوند. این فرایند منجر به ایجاد کالاها و خدمات توسط برنامه میشود که ستادههای آن به شمار میرود. بالاترین سطح، مربوط به مشکلات اقتصادی و اجتماعی است. در این سطح است که باید نیازهای جمعیت هدف و مشکلات خاصی را که برنامه برای حل آن طراحی شدهاست، در نظر گرفت. نتایج و پیامدهای برنامه در این سطح واقع میشوند، زیرا آنها این نیازها و مشکلات را تحت تأثیر قرار می دهند. خطوط نقطهچین بیان مینمایند که سه سطح یادشده از نظر مفهومی از هم مجزا میباشند، زیرا تفکیک اثرات برنامه از اثرات بیشمار سایر مسائل اجتماعی – اقتصادی در عمل مشکل میباشد. در سطح قضاوت، اهمیت شاخص مناسبت در این است که میتواند منجر به تصمیماتی گردد در مورد اینکه آیا برنامه باید مجاز به استمرار در وضعیت فعلی خود باشد، یا باید به نحو معنیداری تغییر داده شود و یا بدون تمدید شدن صرفاً سپری شود. کارایی، نهادهها (منابع) را با ستاندههای برنامه (کالاها و خدماتی که فراهم میکند) و نتایج (اثرات اولیهی آن) مقایسه میکند. بررسی کارایی مستلزم این پرسش است که: آیا چنین منافعی را میشد با بهره گرفتن از منابع کمتر ایجاد کرد؟ و یا اینکه آیا این نهادهها میتوانستند منافع بیشتری را ایجاد نمایند؟ نکتهی مهم دیگری که باید به خاطر داشت این است که حتی اگر یک برنامه کارآ باشد، هنوز هم ممکن است دارای ضعف طراحی باشد. این موضوع ما را به بحث اثربخشی میرساند (مقایسهی عوارض یک برنامه با اهداف برنامه). باید به خاطر داشت که اثربخشی فقط با یک جنبه از عوارض برنامه ارتباط دارد: اثرات مثبت مورد انتظار. ممکن است برنامه دارای اثرات مثبت پیشبینی نشده و نیز اثرات منفی (هم مورد انتظار و هم پیشبینی نشده) باشد. موضوع سودمندی مفهوم دیگری است که در سطح قضاوت مطرح میباشد. در سودمندی، عوارض یک برنامه با نیازهایی که برنامه برای رفع آن نیازها طراحی شدهاست، مقایسه میگردد. در نهایت به مفهوم پایداری میرسیم که ارتباط نزدیکی با سودمندی دارد. حتی اگر یک برنامه منافعی را که هماهنگ با نیازهای فراگیران هدف آن است ایجاد نماید، ممکن است دارای ارزش پائین باشد، مگر آنکه این منافع در آینده هنوز هم به همان شکل دلخواه باشد. بنابراین پایداری با آنچه که بعد از پایان برنامه اتفاق میافتد، ارتباط دارد (رضایی و همکاران، ۱۳۸۷).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۴-۵) سطوح ارزشیابی
قلینیا (۱۳۷۶) چهار سطح را برای ارزشیابی قائل شده است که عبارتند از:
محتواسنجی: اغلب بر نوع ساختار اجتماعی متمرکز است و زمانی موردتوجه قرار میگیرد که الگوی طرح شده، برای ارزشیابی برنامهی تحرکات اجتماعی، در زمینه های مختلف باشد.
نهادهسنجی: منبع نیاز تدارکاتی را مطالعه میکند.
روشسنجی: یکی از وقتگیرترین و پرهزینهترین سطوح ارزشیابی است. روشسنجی در جریان بررسی، اجرا و مراحل برنامه مورد استفاده قرار میگیرد.
ستادهسنجی: در پی آن است که تا چه حد اهداف برنامه تأمین شدهاست. این روش ارزشیابی، میتواند ضعف یا قوت را در متن نهادهها و روش های یک برنامه مشخص نماید. این چهار سطح ارزشیابی با هم مرتبط هستند و در یک ارزشیابی خوب نمیتوانند از هم جدا باشند.
در ارزشیابی برنامههای ترویجی سعی میشود سطحی را که برنامهها به اهداف خود رسیدهاند مورد قضاوت قرار داده و قدمهای درستی را که برای نیل به اهداف مزبور برداشته شدهاند، مشخص نمود. در مراحل اولیه میتوان ارزشیابی کرد که یک برنامه چگونه طراحی شده است و پس از اینکه برنامه به اتمام رسید میتوان ارزشیابی نمود که چه پیامدهای اجتماعی را بر جا گذارده است. همچنین میتوان در یک سطح میانی نیز برنامه را ارزشیابی کرد (تبرائی و زمانیپور، ۱۳۸۵). سطوح قضاوت برای ارزشیابی یک برنامهی ترویجی بر اساس نظریهی بنت در جدول ۲-۵ آمده است.
جدول ۲-۵- سطوح قضاوت برای ارزشیابی یک برنامهی ترویجی(تبرائی و زمانیپور، ۱۳۸۵)

سطح

۸- پیامدهای اجتماعی

۷- پیامدها برای گروه هدف

۶- تغییرات رفتاری در گروه هدف

۵- تغییرات در سطح دانش، نگرش، مهارتها، انگیزش و هنجارهای گروهی

۴- نظر کشاورزان در مورد فعالیتهای ترویجی

۳- مشارکت کشاورزان در برنامهها و فعالیتهای ترویجی