از آنجا که پیش از تصویب قانون جرایم رایانه­ای در ماده ۱۳۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، برخی از مصادیق جاسوسی از طریق رایانه جرم انگاری شده بود صرفاً برای افراد نظامی بود و همچنان خلع قانونی این موضوع وجود داشت تا این که در سال ۱۳۸۸ با تصویب قانون جرایم رایانه­ای جرم جاسوسی رایانه­ای در فضای مجازی در موارد ۳ تا ۵ این قانون جرم انگاری شده و با تصویب این مواد از قانون جرایم رایانه­ای مصور ۵/۳/۱۳۸۸ به نظر می­رسد ماده ۱۳۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح نیز منسوخ گردیده چرا که در ماده ۲۶ قانون جرایم رایانه­ای به صراحت از اینکه نیروهای مسلح مشمول این قانون بوده را نامه برد. ماده ۲۶ بیان می­ نماید: « در موارد زیر، حسب مورد مرتکب به بیش از دو سوم حداکثر یک یا دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد:

الف – هر یک از کارمندان اداره­ها و سازمان­ها یا شوراها و یا شهرداری ­ها و مؤسسه­­ها و شرکت­های دولتی یا وابسته به دولت یا نهادهای انقلابی و بنیادها و مؤسسه­هایی که زیر نظر ولی فقیه اداره می­شوند و یا دارندگان پایه­ قضایی و به طور کلی اعضاء و کارکنان قوای سه گانه و همچینین نیروهای مسلح و مأموران به خدمات عمومی اعم از رسمی و غیر رسمی به مناسبت انجام وظیفه مرتکب جرم رایانه­ای شده باشد.

ب – … » و همچنین در ماده ۳۰ همان قانون تأکید، بر ایجاد شعبی در دادگاه­ های نظامی نموده که دلالت بر نسخ آن ماده (۱۳۱ قانون جرایم نیروهای مسلح) دارد. لذا با توجه به شرح فوق ارکان جرم جاسوسی رایانه­ای را مورد بررسی قرار می­دهیم.

گفتار اول) رکن قانونی جرم جاسوسی در قانون جرایم رایانه­ای

مواد ۳ تا ۵ قانون جرایم رایانه­ای رکن قانونی جرم جاسوسی رایانه­ای را تشکیل می­ دهند، در ماده ۳ بیان نموده « هر کس به به طور غیر مجاز نسبت به داده ­های سری در حال انتقال یا ذخیره شده در سازمان­ های رایانه­ای یا مخابراتی یا حامل­های داده مرتکب اعمال زیر شود به مجازات­های مقرر محکوم خواهد شد:

الف – دسترسی به داده ­های مذکور یا تحصیل آن ها یا شنود محتوای سری در حال انتقال، …

ب – در دسترس قرار دادن داده ­های مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت، …

ج – افشا یا در دسترس قرار دادن داده ­های مذکور برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان آن ها، …»

و در ماده ۴ بیان نمود « هر کس به قصد دسترسی به داده ­های سری موضوع ماده (۳) این قانون، تدابیر امنیتی سامانه­های رایانه­ای یا مخابرایتی را نقض کند، … »

و همچنین در ماده ۵ بیان شده « چنانچه مأموران دولتی که مسئول حفظ داده ­های سری مقرر در ماده(۳) این قانون یا سامانه­های مربوط هستند و به آن ها آموزش لازم داده شده است یا داده ­ها یا سامانه­های مذکور در اختیار آن ها قرار گرفته است بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به داده ­ها، حامل­های داده یا سامانه­های مذکور شوند، …»

الف) تعریف جرم جاسوسی در فضای مجازی

در لغت دهخدا جاسوسی به معنی « خبر از جایی به جایی بردن» [۵۹]۱ و همچنین به معانی دیگر نیز به کار رفته در فرهنگ واژگاه لغت نیز جاسوسی بدون قرینه، مطلق است وبه نفع و ضرر کشور استعمال می­ شود در فرهنگ حقوقی در تعریف جاسوسی چنین آمده است: « کسی که محرمانه یا تحت عنوان نادرست به نفع حصم در صدد تحصیل اطلاعاتی از نقشه و قوای طرف و مقاصد او برآید» [۶۰]۱ و همچنین برخی نیز جاسوسی را این چنین تعریف نموده ­اند: «جاسوس شخصی است که تحت عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحصیل اطلاعات یا اشیایی باشد.» [۶۱]۲ در این تعریف جاسوس دارای یک مرحله است و بر خلاف برخی از حقوق دانان خارجی دو مرحله نیست:

در تعریف دیگر جاسوسی در معنی وسیع کلمه دو دسته اقدامات را شامل می­ شود: دسته اول: اقدامات مقدماتی که عبارت از تافحص و تحصیل اطلاعات مخفی است، و دسته دوم عملیات اجرایی که ایجاد ارتباط و رساندن اطلاعات مذبور به کسانی است که باید از آن بهره ­برداری کنند.[۶۲]۳

دسته اول ( اقدامات مقدماتی جاسوسی) ممکن است متضمن قصد جاسوسی نباشد. مثلاً متهم صرفاً از لحاظ کنجکاوی، میل به دانستن یا این که اقدام به تحصیل اطلاعات محرمانه نموده تا بتواند مردم مملکت خود را آگاه سازد، نه خارجیان را ، اما دسته دوم ( عملیات اجرایی جاسوسی) همیشه کاشف از وجود اراده خاص به آگاه کردن یک کشور خارجی و اسرار کشور دیگر و انتفاع از آن ها به ضرر کشور است.

در حقوق ایران معانی جاسوسی تا کنون با معنای دوم انطباق داشته است.

در قانون جرایم رایانه­ای، قانون‌گذار سیاست کیفری دیگری را برای خود انتخاب کرده و اموری را که حتی ممکن است متضمن جاسوسی نباشد از مصادیق جرم جاسوسی محسوب نموده است؛ به گونه ­ای که به خلاف دیگر قوانین کیفری ایران، مطابق بند «الف» ماده ۳ قانون اشاره چنانچه فردی صرفاً از روی کنجکاوی یا میل به دانستن ویا از روی غفلت و بی احتیاطی به داد­ه­های سری دسترسی پیدا کند و یا آن ها را شنود کند، جاسوس محسوب می­ شود. این موضوع با عدالت سازگان نیست.[۶۳]۴

ب) مرتکب جرم جاسوسی در فضای مجازی

جرم جاسوسی از جمله جرایم علیه امنیت محسوب می­ شود که در مواد ۳ و ۴ قانون جرایم رایانه­ای مشمول مرتکبین طبیعتاً اشخاص حقیقی بوده و دایره وسیعی از افراد حقیقی را در بر ‌می‌گیرد و این افراد می ­توانند ایرانی یا غیر ایرانی نیز باشند ولی در ماده ۵ همان قانون صرفاً مأمورین دولتی که مسؤل در حفظ داده­­های سری هستند و در ثانی آموزش لازم را دیده باشند و بر اساس این آموزس خاص و لازم داده ­ها در اختیار آن ها قرار گرفته باشد مشمول این جرم قرار می­ گیرند و مأمورین دولتی شامل کلیه خدمه­هایی ‌می‌باشد که به صورت رسمی، قرار دادی و حتی روزانه و یا افتخاری در خدمت دولت قرار می­ گیرند، می­­باشد.

گفتار دوم) رکن مادی جرم جاسوسی رایانه­ای

یکی از قسمت­ های تشکیل دهنده جرایم رکن مادی جرم است که در جرم جاسوسی مانند سایر جرایم رکن مادی آن شامل چندین جزء بوده که آن ها را بررسی می­کنیم.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...